به گزارش قدس آنلاین، شاید بسیاری از مردم جهان هواپیماربایی را با حوادث یازدهم سپتامبر بشناسند، اما این حرکت تروریستی در دهه های ۶۰ و ۷۰ میلادی موج گسترده ای داشت که باعث به وجود آمدن زیرساخت پروتکل های امنیتی کنونی فرودگاه ها و هواپیماها شده است. در آن زمان میانگین هواپیماربایی و عملیات های مشابه آن به هر ۵ روز یکبار می رسید! در آمریکا تلاش ها برای هواپیماربایی گسترده بود که باعث شد این کشور اولین پروتکل های امنیتی فرودگاه ها را بنا کند، اما بسیاری از دولت ها از انجام این کار سر باز می زدند.

حتی در آن دهه ها، هواپیماربایی به نام دی بی کوپر به یکی از قهرمانان عوام مردم تبدیل شد! البته استراتژی هوشمندانه و غیر مخرب او بدون شک در به یاد ماندنی بودن نامش بی تاثیر نبوده است، و شاید دلیل دیگر این شهرت آن است که هیچگاه اثری از او پیدا نشد.

اولین هواپیمایی که ربوده شد

اولین هواپیماربایی جهان در سال ۱۹۳۱ در پرو اتفاق افتاد. انقلابیون مسلح این کشور تلاش کردند هواپیمای به زمین نشسته ای با کاپیتانی بایران ریچاردز را مجبور کنند که بر فراز لیما پایتخت پرو پرواز کرده تا بتوانند اعلامیه های خود را به صورت گسترده به خیابان بریزند. ریچاردز از انجام این کار مخالفت کرده و ۱۰ روز مقاومت کرد تا بالاخره انقلابیون او را رها کردند.

در دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی تعداد محدودی عملیات هواپیماربایی انجام گرفت که بیشتر آن ها تلاش افرادی از شرق اروپا برای رفتن به غرب اروپا بود. کشورهای اروپای غربی در آن زمان به کسانی که به چنین کاری مبادرت می ورزیدند تابعیت سیاسی می داد. نکته جالب توجه در مورد این ربایش ها این است که هیچکدام از خطوط هواپیمایی آمریکا در آن درگیر نبود.

باز شدن پای آمریکا به بازی

اما دهه ۶۰ میلادی پایان منطقه امن آمریکایی ها بود، جایی که چندین و چند عملیات هواپیماربایی در خاک آمریکا صورت پذیرفت. بیشتر هواپیماربایان در آن زمان کوبایی بودند و دلیل اصلی آن ها نیز تحریم های همه جانبه کوبا توسط آمریکا بود. هواپیماربایان کوبایی می دانستند اگر نتوانند با این روش از آمریکا خارج شده و به کشورشان برگردند، هیچگاه دیگر موفق به انجام این کار نخواهند شد. در آن زمان بود که آمریکا هواپیماربایی را به عنوان جرمی فدرال به رسمیت شناخت که البته تاثیر زیادی در کاهش تعداد این وقایع به وجود نیاورد. این را نیز نباید فراموش کنیم که بسیاری از این عملیات های صورت گرفته با خشونتی محدود و قربانی بسیار اندک همراه بود.

از همان زمان خطوط هواپیمایی به خلبانان خود آموزش دادند که تا جایی که می توانند با هواپیماربایان همراهی کرده و در اسرع وقت هواپیما را در منطقه ای امن به زمین بنشانند تا میزان خطر مرگ گسترده را کاهش دهند. از طرفی دیگر شرکت های هواپیمایی برای جلوگیری از ترس و دلزدگی مردم برای سوار هواپیما شدن و ضرر نکردن در این حوزه، تا می توانستند از اعمال پروتکل های سخت گیرانه امنیتی طفره می رفتند.

وقتی هواپیماربایی سیاسی شد

اما ۱۹۶۸ دوران جدیدی را در خصوص امنیت پرواز ثبت کرد. جایی که چند تن از اعضای جبهه مردمی آزادی فلسطین، هواپیمایی را در مسیر پرواز رم به تل آویو ربودند. با اینکه بعد از ۳۹ روز کشمکش و بدون هیچ تلفاتی این هواپیماربایی به اتمام رسید اما فصل تازه ای از عملیات های خشونت بار تر و با انگیزه های سیاسی را در پروازهای بین المللی گشود؛ جایی که بین سال های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۴ فقط خطوط هوایی آمریکایی شاهد ۱۳۰ عملیات هواپیماربایی بود که بسیاری از آن ها با انگیزه های سیاسی صورت می پذیرفت. یکی از معروف ترین هواپیماربای ها در آن سال ها در سپتامبر ۱۹۷۰ رقم خورد جایی که باز هم اعضای جبهه مردمی آزادی فلسطین این بار چهار هواپیما را ربودند. سه هواپیما از این چهار هواپیما از خطوط هواپیمایی آمریکایی بود که به مقصد نیویورک می رفت و دیگری به لندن عزیمت داشت. هواپیماربایان چهار هواپیما را در فرودگاه صحرایی داسون فیلد در لیبی نشاندند. با اینکه این بار نیز این عملیات کشته ای نداشت اما هواپیماربایان پا را از دفعه قبل فراتر گذاشته و با مواد منفجره هر چهار هواپیما را منفجر کردند.

زنگ خطر بعدی از تغییر شکل احتمالی هواپیماربایی، در ۱۹۷۱ و دیگری در ۱۹۷۲ برای امریکا به صدا در آمد، جایی که هواپیماربایان برای اولین بار تهدید کردند که قصد دارند هواپیماها را به جایی بکوبند و هدفی که اعلام کرده بودند نیز نیروگاه های هسته ای بود.

سلبریتی هواپیماربایان

نمی توان از هواپیماربایی صحبت کرد و اشاره ای به دی بی کوپر و عملیات خاص او نداشت. جایی که وی با این نامی که به احتمال بسیار زیادی جعلی است در ۲۴ نوامبر ۱۹۷۱ از فرودگاه پورتلند در امریکا به سمت سیاتل پرواز کرد. زمان زیادی از تیک آف نگذشته بود که او به یکی از مهمانداران کیفی نشان داد که به گفته او در آن بمب کار گذاشته بود. دی بی کوپر سپس به آن مهماندار نامه ای داد که به کابین خلبان ببرد و در آن درخواست ۲۰۰ هزار دلار وجه نقد در شکل اسکناس های ۲۰ دلاری، و همینطور چهار عدد چتر نجات کرده بود. هواپیما در مقصد اصلی خود به زمین نشست و دی بی کوپر در ازای آزاد کردن مسافران، ۲۰۰ هزار دلار و چترهای نجات خود را دریافت کرد. او سپس به خلبان دستور داد که به سمت مکزیک پرواز کند و ارتفاعش از ۱۰ هزار پا بیشتر نشده و سرعتش نیز از ۳۷۰ کیلومتر در ساعت عبور نکند. در میانه راه و جایی بین سیاتل و مقصد توقف اولیه هواپیما برای سوختگیری در رینوی ایالت نوادا، دی بی کوپر ناگهان ناپدید شد. هیچکس بعد از این اتفاق اثری از دی بی کوپر ندید و مشخص نشد چه سرنوشتی داشته است البته مقداری از پول دزدیده شده توسط او، در سال ۱۹۸۰ یافت شد.

البته کوپر اولین نفری نبود که با دزدیدن هواپیما طلب پول می کرد. این لقب به آرتور برکلی رسید. کسی که با سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا دچار منازعه قانونی شده بود اما آن ها او را جدی نمی گرفتند. او در چهارم جون ۱۹۷۰ هواپیمای خطوط هوایی TWA را دزدید و طلب ۱۰۰ میلیون دلار و همینطور قرار صحبت در دیوان عالی قضایی ایالات متحده را طلب کرد. تلاش بارکلی با شکست مواجه شد و او را به تیمارستان بردند. البته حرکتی که دی بی کوپر انجام داد انگیزه شد برای چندین نفر که به شکل او به هواپیماربایی دست بزنند. با اینکه هیچکس سرنوشت دی بی کوپر را نمی دانست که آیا واقعا موفق بوده یا خیر اما می توان مطمئن بود که پیروان او قطعا موفق نبودند. ریچارد مک کوی،مارتین مکنالی و فردیک هانمان همگی وقتی پول های طلب کرده خود را گرفتند با چترنجات از هواپیما فرار کردند اما همه آن ها بعد از مدتی دستگیر شدند.

هواپیماربایی به سبک ایرانی

در ایران تاکنون شاهد ۲۶ هواپیماربایی بوده ایم که سه فقره از آن پیش از انقلاب و بقیه در بعد از انقلاب اتفاق افتاده است، که فقط ۱۵ مورد از آن در خلال جنگ ایران و عراق رخ داده است. داستان شش هواپیماربایی دیگر نیز با اینکه در خطوط هوایی ایران اتفاق نیفتاده اما به شکل های دیگر به ایران ختم شده است.

هر سه هواپیماربایی پیش ازانقلاب در سال ۱۳۴۹ اتفاق افتاده است، جایی که در دو مورد اول، هواپیماربایان موفق به انجام نقشه خود شده و در عراق فرود آمدند و دولت وقت عراق نیز به آن ها پناهندگی سیاسی اعطا کرد. اما در سومین مورد هواپیماربایان ابتدا هواپیما را به دوحه و سپس به عراق برده، اما آنجا توسط دولت این کشور دستگیر و به ایران برای محاکمه فرستاده شدند.

اما اولین هواپیماربایی بعد از انقلاب در ۲۶ خرداد ۱۳۶۳ اتفاق افتاد جایی که هواپیمای فوکر اف ۲۷ که مشخص شد از ۸ مسافر این پرواز چهار نفر هواپیماربا هستند، ابتدا به بحرین و سپس به مصر رفته و از این کشور تقاضای پناهندگی سیاسی کردند. بعد از اینکه با درخواست آن ها مخالفت شد به سمت فرانسه تغییر جهت دادند و در شهر نیس به زمین نشستند. با وجود درخواست ایران برای استرداد هواپیماربایان، اما فرانسه به چهار هواپیماربا پناهندگی سیاسی داد و چهار سرنشین دیگر را به همراه هواپیما به ایران برگرداند. در سال ۶۳ پنج هواپیماربایی دیگر نیز اتفاق افتاد که در سه مورد هواپیماربایان در عراق پناهندگی سیاسی گرفتند، در مورد دیگر در ایتالیا بازداشت شدند و در مورد پنجم عملیات آن ها در ایران با شکست مواجه شد. در سال ۱۳۶۴ هر سه مورد اقدام به هواپیماربایی در نهایت با کشته یا دستگیر شدن هواپیماربایان به اتمام رسید. در سال ۶۵ نیز پرواز تهران به تبریز که ربوده شد شاهد شکست هواپیماربایان بود. در باقی هواپیماربایی هایی که تاکنون در ایران به انجام رسیده تنها در دو مورد شاهد موفقیت در بخشی از نقشه های هواپیماربایان هستیم. یکی از آن ها هواپیماربایی در مسیر گچساران به اهواز است که رباینده به همراه همسر و پنج فرزندش در عراق فرود آمده و با اینکه اظهارنظر رسمی در مورد سرنوشت آن ها گزارش نشده، اما پناهدگی سیاسی از دولت عراق دریافت کردند. دیگری در پرواز مهرآباد به کیش اتفاق افتاد که هواپیماربا بعد از قبول نشدن درخواستش برای به زمین نشستن در عربستان و اردن، در فرودگاهی نظامی در اسرائیل به زمین نشست و آن ها هواپیماربا را به ۸ سال زندان محکوم کردند. بعد از سال ۱۳۷۹ و عملیات هواپیماربایی بزرگی که با شکست مواجه شد، تا بیست سال شاهد اتفاق مهمی در رابطه با هواپیماربایی در ایران نبودیم. در هواپیماربایی ۱۳۹۹ که می توان آن را جدیدترین نمونه چنین حرکتی در ایران عنوان کرد، در نهایت این عملیات هواپیماربایی در پرواز اهواز به مشهد خنثی شد.

مرگبار مثل یازدهم سپتامبر

نمی توان در مورد هواپیماربایی صحبت کرد و اشاره ای به اتفاق یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ نداشت. در این روز چهار هواپیما توسط اعضای افراطی القاعده ربوده شد که دو فروند از آن ها به برج های دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک زده شد. سومین هواپیما هم به ساختمان پنتاگون برخورد کرد. هواپیمای دیگر نیز که احتمالا قرار بود به کاخ کنگره در واشنگتن زده بشود با مقاومت مسافران در مقابل هواپیما ربایان، در مکانی دور افتاده در پنسیلوانیا سقوط کرد. در مجموع، ۲۹۹۶ نفر در سانحه های مربوط به این هواپیماربایی کشته و بیش از ۶۰۰۰ نفر زخمی شدند که آن را تبدیل به مرگبارترین واقعه هواپیماربایی تاریخ کرد. این واقعه باعث شد از آن پس نه تنها آمریکا بلکه بسیاری دیگر از کشورها سطح امنیتی فرودگاه ها و امور مربوط به پرواز خود را به شدت گسترش دهند.

وقتی هواپیماربایی دیگر مُد نیست

حتی قبل از واقعه یازدهم سپتامبر تعداد وقایع مربوط به هواپیماربایی در سطح جهان رو به کاهش گذاشته بود و این میزان بعد از حملات یازدهم سپتامبر کمتر از قبل نیز شد. اگر بخواهیم به وقایع مهم دو دهه گذشته در این باره اشاره بکنیم ربایش هواپیمای ترکیش ایرلاینز که از تیرانای آلبانی به مقصد استانبول در سفر بود در سال ۲۰۰۶ نگرانی هایی به وجود آورد. ربایشی که توسط فردی به نام هاکان اکینچی رقم خورد که البته با اسکورت جنگنده های نظامی ترکیه ای و فرود در ایتالیا ختم به خیر شد. مکزیک نیز دراواخر دهه ۲۰۰۰ شاهد هواپیما ربایی بود که توسط مردی اتفاق افتاد که درخواستش شامل صحبت با رئیس جمهور وقت این کشور می شد. از سال ۲۰۱۰ به این سمت تعداد ۱۵ هواپیماربایی با سه کشته در سراسر جهان اتفاق افتاده که نسبت به دهه های گذشته میانگین بسیار کمتری است که دلیل آن نیز بدون شک مرتبط با وضع قوانین امنیتی شدید در فرودگاه ها می باشد. آخرین هواپیماربایی مهم در سال ۲۰۱۶ در خطوط هواپیمایی مصر اتفاق افتاد که هواپیماربا که گفته می شد با خود بمبی به همراه دارد خلبان را مجبور به فرود در قبرس کرد. البته او چند ساعت بعد تسلیم و مسافران و خدمه را آزاد کرد.

اشعه ایکس هایی که زیاد شدند

دولت آمریکا اولین پروتکل های مربوط به جلوگیری از هواپیماربایی را در دهه ۱۹۷۰ به اجرا گذاشت که سپس در دیگر نقاط جهان نیز استفاده شد. در این پروتکل ها در قدم اول جلوگیری از راه هایی بود که هواپیماربا وارد هواپیما شود. استفاده از فلزیاب و سپس اشعه ایکس از چنین اقداماتی بودند که اولین بار در این دهه اجرایی شد. همچنین بعد از قضیه دی بی کوپر و چند هواپیماربای دیگر که با چتر نجات اقدام به فرار از هواپیما می کردند تمامی هواپیماها ابزاری به نام «باله ی کوپر» را بر روی قسمت بیرونی درهای خروجی هواپیماها نصب کردند که باز شدن در هواپیما از داخل را غیرممکن می کرد. اقدامات مختلف امنیتی پس از یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ گسترش بسیار بیشتری نیز پیدا کرد.

هواپیماربایی برای فیلم بازها!

یکی از سوژه های مورد علاقه برای سینما، داستان هواپیماربایی بوده و فیلم های جالبی نیز در این حوزه ساخته شده است. در زیر، چند فیلم معروف با موضوع هواپیماربایی را معرفی میکنیم:

هواپیمای محکومین (۱۹۹۷)

در این فیلم با بازی نیکولاس کیج، داستان یک رنجر سابق را می بینیم که مشمول عفو به خاطر جرمی که در گذشته انجام داده شده، اما خود را در هواپیمایی می باید که حامل زندانیانی است که کنترل هواپیما را به دست می گیرند.

ایرفورس وان (۱۹۹۷)

یکی دیگر از فیلم های خوب در حوزه هواپیماربایی باز هم در سال ۱۹۹۷ ساخته شد جایی که یک کمونیست افراطی هواپیمای حامل رئیس جمهور آمریکا و همراهانش را می رباید و یک مامور کهنه کار با بازی هریسون فورد در تلاش برای پایان دادن به این قضیه است.

پیام اضطراری (۲۰۰۳- تاکنون)

این سریال که به صورت مستند تولید شده است، اکنون بیست و سومین فصل خود را پشت سر می گذارد. در این مستند خوش ساخت و زیبا، در هر قسمت تلاش شده با شبیه سازی های کامپیوتری دقیق، حوادث هوایی و هواپیماربایی ها مورد بررسی قرار بگیرد.

بدون توقف (۲۰۱۴)

وقتی نام لیام نیسن را به عنوان بازیگر یک فیلم می شنوید، حتی اگر شاهد فیلم فوق العاده ای نباشید، اما حداقل از لحظات هیجان انگیز شما را راضی خواهد کرد. فیلم بدون توقف داستان مامور سابق پلیسی است که به الکل اعتیاد دارد و اکنون مامور امنیت پرواز است. او در طول پرواز پیامی دریافت می کند مبنی بر اینکه اگر خواسته های مالی قاتلی نامشخص در میان مسافران برآورده نشود، هر ۲۰ دقیقه یکی از مسافران کشته خواهد شد. این فیلم قطعا شما را سرگرم خواهد کرد.

ارتفاع پست (۲۰۰۲-۱۳۸۱)

در ایران نیز شاهد ساخته شدن فیلمی با موضوع هواپیماربایی بوده ایم؛ جایی که ابراهیم حاتمی کیا با فیلم ارتفاع پست سروصدای زیادی به پا کرد. لیلا حاتمی و حمید فرخ نژاد که برای اولین بار به شکل یک ستاره ظاهر شد، در این فیلم نقش آفرینی کردند. فیلمی که احتمالا درونمایه داستان آن به شکل گسترده ای از واقعه هواپیماربایی سال ۱۳۷۹ در پرواز مسیر اهواز به بندرعباس الهام گرفته شده است.

نقشه پرواز (۲۰۰۵)

فیلم نقشه پرواز شاید آنچنان ربطی به هواپیماربایی نداشته باشد و بیشتر به موضوع آدم ربایی شبیه است. اما جودی فاستر بازیگر مشهور که کودک خود را در یک پرواز به شکل عجیبی گم می کند،داستان جذابی را می سازد.

تصمیم اداری (۱۹۹۶)

در این فیلم پر هیجان با بازی کورت راسل و استیون سیگال، بعد از اینکه یک گروه تروریستی هواپیمایی را می ربایند، داستان تلاش یک تحلیل گر با استعداد، برای کمک به یک نیروی کماندویی برای نجات هواپیما را شاهد هستیم.

نویسنده: امیرمحمد سلطانپور