۱۰۴ سال از شیوع آنفلوانزای اسپانیایی که حدود ۴۰ تا ۵۰میلیون نفر را در سراسر جهان به کام مرگ کشاند، می‌گذرد. از آن پس با پیشرفت علم پزشکی تب این بیماری نیز فروکش کرد به‌طوری که آنفلوانزای آسیایی در سال ۱۹۵۸، مرگ حدود ۲میلیون نفر و آنفلوانزای هنگ‌کنگی در سال ۱۹۶۸ مرگ حدود یک‌میلیون نفر را رقم زد. با آمدن کرونا و مرگ بیش از ۶میلیون و ۵۷۰هزار نفر تاکنون، آنفلوانزا چند سالی همچون آتشی زیر خاکستر پنهان ماند تا دوباره امسال نقش ناتمامش را بازی کند و حالا متخصصان از وخامت بیشتر وضع موجود به‌ویژه در فصل سرد و زمستان امسال خبر می‌دهند.

برای آگاهی بیشتر در خصوص این ویروس و راه‌های مقابله با آن سراغ دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران رفته‌ایم.

علائم آنفلوانزا خیلی شبیه به علائم سرماخوردگی است، آیا می‌توانید به ویژگی منحصر به‌فردی که به‌راحتی بتوان با آن، آنفلوانزا را از سرماخوردگی و حتی کرونا تشخیص داد اشاره کنید؟
آنفلوانزا شروع برق‌آسا و ناگهانی دارد. مثلاً بیمار می‌گوید ساعت۱۴ در حال صرف ناهار بودم که ناگهان تب کردم یا کودک سالم صبح به مدرسه می‌رود و پس از دو ساعت از مدرسه با والدین تماس می‌گیرند که حال فرزندتان خوب نیست، درحالی که در سرماخوردگی‌ها و سایر عفونت‌ها تب، ناگهانی شروع نمی‌شود. بنابراین شروع ناگهانی تب، بدن درد، آبریزش بینی، گلودرد و در برخی افراد اسهال می‌تواند از علائم ظاهری آنفلوانزا باشد. اما با توجه به اینکه کرونا نیز چنین علائمی داشت، در بسیاری موارد به لحاظ تفکیک علائم بالینی نمی‌توانیم بین ویروس کرونا و آنفلوانزا تفاوت قائل شویم و تنها با تست می‌توان این دو را از هم تفکیک کرد.

زمان درگیر بودن با این بیماری چقدر است؟
این بیماری بین دو تا هشت هفته به طول می‌انجامد. البته مدت درگیر بودن فرد در صورت درمان مناسب، استراحت کافی و تغذیه خوب بین پنج تا هفت روز است اما در بیماران با بیماری‌های زمینه‌ای و یا ضعف سیستم ایمنی، بیماری شدیدتر و دوره آن طولانی‌تر خواهد بود و ممکن است فرد نیاز به بستری در بیمارستان و استفاده از درمان‌های تخصصی‌تر پیدا کند.

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها چقدر به بهبود بیماری کمک می‌کند؟
واقعیت این است که آنتی‌بیوتیک‌ها مثل پنی‌سیلین، آموکسی‌سیلین، آموکسی کلاو، سفالکسین، آزیترومایسین و... که توسط پزشکان تجویز می‌شوند، هیچ نقشی در درمان آنفلوانزا ندارند و تنها ضد ویروس مورد استفاده برای درمان این بیماری، «اسلتامیویر» است که در بازار موجود است.

واکسن آنفلوانزا چطور؟ چقدر ممکن است سطح ایمنی را افزایش دهد؟
در مورد واکسن با آنکه در پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا مؤثر است اما اثربخشی آن مثل واکسن کرونا بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است، ضمن آنکه در صورتی می‌تواند در پیشگیری مؤثر باشد که فرد دو هفته پیش از قرار گرفتن در مجاورت ویروس، واکسن تزریق کرده و بدن وی آنتی‌بادی ساخته باشد. اما حالا که بیماری شیوع پیدا کرده اگر فردی واکسن تزریق کند ممکن است فردای آن روز به آنفلوانزا مبتلا شود زیرا ممکن است فرد در دوره کمون (یعنی فاصله زمانی که ویروس وارد بدن شده تا وقتی علائم بیماری ظاهر می‌شود) بوده و واکسن تأثیری در پیشگیری نداشته باشد.

گفته می‌شود به دلیل تغییرهای ژنتیکی باید هر سال نوع جدید واکسن را برای ویروس آنفلوانزا بسازند. آیا واکسن‌های موجود با توجه به این تغییرات ساخته می‌شوند؟
بله. وقتی ویروسی وارد بدن ما می‌شود و می‌خواهد جهشی اتفاق بیفتد، سیستمی در بدن وجود دارد که از بروز جهش پیشگیری می‌کند، اما با توجه به اینکه آنفلوانزاها معمولاً ویروس‌های شلوغ و شلخته‌ای هستند، سیستم بدن قدرت پیشگیری از ایجاد جهش آن‌ها را ندارد به همین دلیل ویروس آنفلوانزا دائم تغییر می‌کند و هرسال جهش‌های مختلفی در آن رخ می‌دهد.
به همین دلیل واکسن آنفلوانزای هر سال مختص ویروس همان سال ساخته می‌شود. در حال حاضر واکسن آنفلوانزای سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ را در بازار داریم.

چه کسانی نباید واکسن آنفلوانزا بزنند؟
معمولاً توصیه می‌شود همه افراد پیش از پاییز یعنی از اواسط شهریور واکسن آنفلوانزا را تزریق کنند، اما با توجه به اینکه ممکن است تا پایان زمستان با پیک دوباره بیماری مواجه شویم بهتر است اکنون نیز افرادی که واکسن آنفلوانزا تزریق نکرده‌اند به‌ویژه افراد آسیب‌پذیر اقدام به تزریق آن کنند اما برای نوزادان زیر ۶ ماه به هیچ عنوان نباید واکسن آنفلوانزا تزریق شود.
البته برخی افراد نیز به تخم‌مرغ حساسیت شدید دارند و لازم است واکسن آنفلوانزای ایرانی «فلوگارد» به آن‌ها تزریق شود چون این واکسن برخلاف سایر واکسن‌های آنفلوانزا بر پایه تخم‌مرغ ساخته نشده است.

چه افرادی در معرض خطر مرگ پس از ابتلا به آنفلوانزا هستند؟
با توجه به قدرت بالای بیماری‌زایی ویروس آنفلوانزا، برخی افراد به‌ویژه خانم‌های باردار، افراد سالمند، کودکان، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری‌های ریوی، قلبی، دیابت، بیماری‌های کلیوی، بیماران پیوندی، بیماران مبتلا به ایدز، بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی قرار دارند و به‌طور کلی بیمارانی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها ضعیف شده و یا داروهایی مثل کورتون مصرف می‌کنند که موجب ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن آن‌ها می‌شود، در صورت ابتلا به ویروس آنفلوانزا بیماری شدیدتر و جدی‌تری را تجربه خواهند کرد.

آیا امکان دارد فردی که به آنفلوانزا مبتلا شده دوباره به آن مبتلا شود؟
بله. با توجه به اینکه آنفلوانزا انواع مختلفی دارد احتمال اینکه فردی در طول سال دو یا سه بار به آنفلوانزا و هر بار به یکی از انواع آن مبتلا شود، وجود دارد.

خبرنگار: اعظم طیرانی