علی زینیوند ۱۳ مهر ماه در حاشیه نشست با استاندار پایتخت، از برگزاری انتخابات شورای شهر تهران در دوره بعدی به صورت تناسبی خبر داد. او گفت: بر اساس قانون جدید، احزاب و جبهههای قانونی میتوانند فهرست ارائه دهند و برای کسب درصدی از کرسیهای شورا تلاش کنند.حال در فاصله کمتر از هفت ماه تا برگزاری هفتمین دوره انتخابات شهر و روستا در ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۵ این سازوکار جدید در فضای سیاسی برجسته شده و بر اساس انتظارات، قرار است مشارکت در انتخابات را پرشورتر و البته عدالتمحور کند. این مدل که البته در دنیا شیوهای مرسوم است و بر اساس آن احزاب به میزان آرایی که کسب میکنند در پارلمان یا پارلمان شهری صاحب کرسی میشوند، جایگزین «مدل حداکثر»ی خواهد شد که شیوه معمول انتخابات بوده است.
انتخابات تناسبی یعنی چه؟
بر اساس گفتههای وزیر کشور قرار است برای نخستین بار، انتخابات شوراها به صورت تناسبی برگزار شود و این مدل در مرحله نخست فقط در تهران اجرا میشود، سپس در شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت و در صورت موفقیت و استقبال، احتمال تعمیم این مدل به انتخابات مجلس نیز وجود دارد. بر اساس گفته مقامات سیاسی مطلع، نظام انتخاباتی تناسبی دارای ویژگیهای مثبت فراوانی است. اساس این نظام بر مبنای فهرستهای انتخاباتی است و احزاب و جبهههای سیاسی در قالب فهرستها وارد عرصه رقابت میشوند. در پایان انتخابات، هر فهرست متناسب با میزان آرایی که از مجموع آرا به خود اختصاص داده، سهمی از کرسیهای شورای شهر خواهد داشت. به طور مشخص، در شورای اسلامی شهر تهران که ۲۱ کرسی دارد، این کرسیها بر اساس درصد آرای صحیح مأخوذه، به فهرستها یا احزاب اختصاص داده میشود. البته داوطلبان مستقل یا منفرد نیز امکان نامنویسی و رقابت در انتخابات را خواهند داشت. مردم میتوانند هم به فهرستهای حزبی و هم به نامزدهای منفرد رأی دهند، اما نحوه اعمال این آرا تفاوتهایی دارد؛ اگر یک فهرست (مثلاً یک حزب) تمامی ۲۱ نفر را معرفی کرده باشد، رأیدهندگان فقط میتوانند با وارد کردن کد شناسایی آن فهرست، به صورت یک جا به همه نامزدهای آن رأی دهند. در این حالت، دیگر امکان رأی دادن به نامزدهای منفرد وجود ندارد. اگر فهرستی کمتر از ۲۱ نفر، اما حداقل دو سوم (یعنی ۱۴ نفر) را معرفی کرده باشد، رأیدهندگان میتوانند به آن فهرست رأی دهند و سپس تعداد باقیمانده (یعنی هفت نفر) را از میان نامزدهای منفرد انتخاب کنند.
در این میان، ظاهراً نامزدهای مستقل هم حکم فهرستهای تکنفره را پیدا میکنند و از همین منظر متناسب با درصد آرایی که از مجموع آرا کسب کردهاند، امکان و احتمال راهیابی به شورا را دارند.
یک ریاضی پیشرفته!
با وجود این به نظر میرسد نحوه محاسبه درصد آرای کسب شده هر فهرست و تناسببندی برای تصاحب کرسیها توسط آن فهرست، مستلزم عملیات ریاضی فراوانی است که هنوز از سوی نهادهای مسئول، فرمول پیچیده آن به صورت دقیق بیان نشده است؛ بماند که همین فرمول پیچیده، کار پاسخگویی و اقناع افکار عمومی درباره قدرت انتخابشان را سخت میکند؛ همچنان که برای نامزدها هم مسیر رسیدن به کرسیها پیچیدهتر (و حتی شاید غیرشفاف) خواهد بود. مسئله حد نصاب رأی، سهم کاندیداهای مستقل و تأثیر احتمالی این تغییر بر ساختارهای قدرت از دیگر چالشهای موجود است؛ ابهامهایی که حتی پیشتر شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام بر آن دست گذاشته و خواستار اصلاح آن شده بودند.
موافقان: شورا یکدست نمیشود
موافقان همچنین معتقدند انتخابات به روش تناسبی گامی رو به جلو است؛ چرا که این شیوه دهههاست که در دنیا در حال تجربه شدن است. به طور کلی کشورهای اروپایی و اسکاندیناوی از سیستم انتخابات تناسبی استفاده میکنند. در مقابل نظام انتخاباتی آمریکا بیشتر اکثریتی محسوب میشود؛ و برخی کشورها مانند آلمان، مدل ترکیبی دارند. موافقان معتقدند انتخابات تناسبی موجب افزایش مشارکت سیاسی، تقویت فعالیت حزبی و شنیده شدن صدای تمامی جریانها، سلایق و گروهها خواهد شد یعنی گروههای مختلف سیاسی حتی اگر اکثریت مطلق را نداشته باشند، به اندازه سهمشان در مجموع آرا، بر کرسیهای شورا خواهند نشست و این اتفاق احتمالاً زمینهساز شکلگیری ترکیبی متنوعتر از نیروهای فکری، سیاسی و اجتماعی در شوراها خواهد شد.
مخالفان: شورا سیاسی میشود
به نظر ایرادهایی هم بر این نوع سیستم انتخاباتی وارد است. از مبحث ریاضیات پیشرفته و کمتر قابل درک برای عامه که بگذریم، نباید فراموش کرد که شوراها اساساً خاستگاه و کارکردهای اجتماعی دارند اما برگزاری انتخابات تناسبی میتواند موجب افزایش عیار سیاسی این نهاد بشود و آن را از ساحت اجتماع دور کند. همچنان که سید نظامالدین موسوی، دبیر ائتلاف مردمی نیروهای انقلاب اسلامی «امنا» معتقد است: با مدل انتخابات تناسبی بازیگران اصلی در انتخابات شوراها، بیشتر احزاب، گروهها و ائتلافهای سیاسی خواهند بود و عملاً این انتخابات سیاسی خواهد شد و این خطری است که ماهیت شوراها را تهدید میکند.افزون بر این، در حالی که طرفداران این طرح معتقدند مدل تناسبی میتواند از تکرویهای سیاسی جلوگیری کرده و از شکلگیری شوراهای یکدست تکحزبی یا تکسویه جلوگیری کند، مخالفان به عدم آمادگی زیرساختهای اجرایی و حقوقی کشور برای پذیرش چنین تغییر بنیادینی هم اشاره دارند و معتقدند با انتخابات شاهد رشد قارچگونه احزاب فصلی و ارائه لیستهای شب انتخاباتی تنها با هدف کسب قدرت سیاسی خواهیم بود؛ آن هم در شرایطی که طبق گفته معاون سیاسی وزیر کشور هم اکنون هم حدود ۱۵۰ حزب دارای مجوز از وزارت کشور داریم!
نظر شما