به گزارش قدس آنلاین، می‌گفتند «در قوطی هیچ عطاری پیدا نمی‌شود» اما این روزها از کرم‌های دست‌ساز رفع تیرگی پوست و کک و مک، شامپوهای تقویت موی سر، مکمل‌های چاقی و لاغری گرفته تا الکل‌های طعم‌دار، ترامادول و حتی قرص برنج و... را می‌توانید در قوطی عطاری‌های غیرمجاز پیدا کنید.

عطاری‌هایی که آمار دقیقشان در کشور معلوم نیست؛ گرچه چندی پیش، مرتضی جعفری، رئیس اتحادیه عطاران استان تهران در اظهاراتی از فعالیت ۵هزار واحد عطاری در تهران که هزارو۵۰۰ واحد آن‌ها مجوز ندارند خبر داده بود.

تعداد قابل توجهی از عطاری‌ها مجوز ندارند

وزارت صمت مجوز عطاری‌ها را صادر می‌کند، بنابراین هر کسی می‌تواند برای تأسیس واحد صنفی عطاری اقدام کند با این‌حال شمار قابل توجهی از عطاری‌ها حتی از این وزارتخانه هم مجوز ندارند.مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت ضمن تأکید بر این نکته به ما می‌گوید: متأسفانه برخی عطاری‌ها به صورت آشکار با ادعای درمان بیماری‌های مختلف، پشت شیشه واحد صنفی خود تبلیغ مداخله در حوزه درمان می‌کنند و برخی مواقع پا را از تجویز گیاهان دارویی و داروهای گیاهی برای درمان فراتر می‌گذارند و اقدامات درمانی مختلف و «اعمال یداوی» را هم که در طب سنتی ایرانی مرسوم است انجام می‌دهند و به عنوان یک واحد تشخیص، درمان و ارائه دارو فعالیت می‌کنند که نگران‌کننده است.

یک دستورالعمل ارزشیابی

نفیسه حسینی یکتا در ادامه از یک تدبیر وزارت بهداشت برای سامان دادن و نظارت بر فعالیت عطاری‌ها می‌گوید؛ «دستورالعمل ارزشیابی فعالان طب سنتی و ایرانی» که بر اساس آیین‌نامه فعالیت فعالان حوزه طب سنتی و فروش گیاهان دارویی تدوین و ابلاغ شده است.

به گفته وی، این دستورالعمل با هدف ارزشیابی علمی و عملی فعالان این حوزه به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور ابلاغ شده و به‌زودی سامانه مرکزی مرتبط با آن نیز توسط دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت رونمایی می‌شود تا افراد پس از ارزشیابی بر اساس این دستورالعمل، در چارچوب قوانین موجود بتوانند خدمت ارائه دهند. این اتفاق مهم که در بسیاری از کشورها برای ساماندهی طب سنتی‌شان و تشخیص سره از ناسره انجام شده می‌تواند در پیشگیری از مداخلات روزافزونی که در حوزه درمان در فضاهای حقیقی و مجازی در مراکز آموزشی غیرمجاز رقم می‌خورد و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد، بسیار مؤثر واقع شود.

با ارزشیابی علمی و عملی فعالان این حوزه می‌توان علاوه بر استفاده از تجربیات افراد آگاه، مدعیان ناآگاه را تشخیص داد و برخی تخلفاتی که در این حوزه رخ می‌دهد تحت نظارت قرار گیرد، ضمن آنکه به هدف نهایی که ارتقای سلامت جامعه و بهره‌برداری حداکثری و بهینه از طب سنتی ایرانی است، دست خواهیم یافت.

حسینی یکتا از آغاز آموزش آزمایشی عطاری‌ها در تهران با مشارکت این صنف خبر می‌دهد و می‌افزاید: بر اساس تفاهم‌نامه میان انجمن علمی طب سنتی، دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و صنف عطاری‌ها، قرار است تمدید یا صدور مجوز فعالیت عطاری‌ها در پایتخت مشروط به گذراندن یک دوره‌ آموزشی باشد. این کار پیش از شیوع کرونا به شکل آزمایشی در تهران آغاز شده بود اما شیوع کرونا سبب شد طرح با سرعت بالا پیش نرود.

فروشگاه گیاهان دارویی به جای عطاری

اما رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی گیاهان دارویی کشور در این خصوص به ما می‌گوید: اتحادیه انجمن‌های علمی گیاهان دارویی کشور از سه سال گذشته به وزارت بهداشت پیشنهاد داده به جای عطاری‌ها، فروشگاه‌های گیاهان دارویی برمبنای اساس‌نامه وزارت بهداشت و با مسئولیت یک پزشک و با همکاری دانش‌آموختگان گیاهان دارویی تأسیس شود تا در کنار گیاهان دارویی، «فراورده‌های گیاهان دارویی» و «مکمل‌های گیاهی» که به عنوان دارو تولید می‌شوند و مجوز سازمان غذا و دارو را دارند به فروش برسانند.گرچه این پیشنهاد به گفته محمدباقر رضایی به دلیل نارضایتی داروسازان پذیرفته نشده اما افزایش تمایل مردم به مصرف مواد طبیعی به‌ویژه پس از شیوع کرونا از یک سو و گرایش افراد سودجوی بدون تخصص و دانش کافی در حوزه گیاهان دارویی به صنف عطاری، ضرورت نظارت دقیق‌تر بر این حرفه را از سوی وزارت بهداشت دو چندان کرده است.

آموزش عطاری‌ها مؤثر نیست

این استاد پژوهش مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در ادامه اضافه می‌کند: درحال حاضر عطاری‌ها مجاز به فروش مکمل‌های دارویی نیستند و محل عرضه دارو چه به‌صورت فراورده گیاهی و چه به شکل داروی شیمیایی فقط داروخانه است. عطاری‌ها حتی با گذراندن دوره‌های علمی و آموزشی نمی‌توانند دارو عرضه کنند؛ چون تنها پزشک مجاز به تجویز
دارو است.

بنابراین آموزش برای عطاری‌ها اقدام مؤثر نخواهد بود اما وزارت بهداشت می‌تواند آیین‌نامه‌ای تدوین و ابلاغ کند که از این پس پروانه فعالیت عطاری‌ها و یا فروشگاه‌های گیاهان و مکمل‌های دارویی فقط برای دانش‌آموختگان رشته‌های تخصصی طب سنتی صادر شود. به گفته وی اگر قرار باشد عطاری‌ها ساماندهی شوند باید هماهنگی بین‌دستگاهی میان وزارت صمت و وزارت بهداشت ایجاد شود تا با پیشگیری از اقدامات غیرمجاز عطاری‌ها و آموزش‌های علمی، طب سنتی ایرانی جایگاه واقعی خود را در حوزه سلامت بازیابد.

برای تحقق این هدف لازم است عطاری‌ها ستاره‌دار شوند تا تفاوت بین واحد صنفی که توسط یک حکیم قدیمی با تجربه اداره می‌شود با واحد دیگری که فردی ناآشنا به گیاهان دارویی آن را اداره می‌کند، مشخص باشد.وی ادامه می‌دهد: احیای طب سنتی ایرانی با پرهیز از جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌ها و همراه شدن وزارتخانه‌های صنعت، بهداشت و درمان، جهاد کشاورزی، آموزش و پرورش و بخش خصوصی و رسانه‌ها ممکن است. اگر امسال این مهم تحقق پیدا کند یک دهه بعد شاهد احیای طب سنتی ایرانی و ساماندهی عطاری‌ها خواهیم بود.

خبرنگار: اعظم طیرانی