برای پیشگیری و یا کاهش این آمار، همچون سایر بحران‌ها، آموزش همگانی و استمرار آن به‌ویژه در مدرسه‌ها و گنجاندن مبحث آن در سرفصل‌های درسی از اهمیت جدی برخوردار است.
برگزاری مانور سراسری زلزله و ایمنی در مدرسه‌ها نیز به عنوان بخشی از این آموزش‌ها از سال۱۳۷۴ توسط پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله آغاز شده و امروز سه‌شنبه هشتم آذر، شاهد بیست و چهارمین تجربه اجرای آن با شعار «مدرسه ایمن، جامعه تاب‌آور» به صورت همزمان در سراسر کشور خواهیم بود.
با این‌حال به نظر می‌رسد برای به سرانجام رسیدن این آموزش‌ها باید ضمن گنجاندن آن در سرفصل‌های درسی مدرسه‌، ضرورت آن را برای والدین و مسئولان سایر دستگاه‌های اجرایی کشور نیز تبیین کرد.

غفلت از آموزش‌ها در کتاب‌های درسی
رئیس گروه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی دفتر تألیف سازمان پژوهش وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ما از نبود آموزش‌های مقابله با زلزله در کتاب‌های درسی به عنوان یکی از نقاط ضعف نظام آموزشی کشور یاد می‌کند و می‌افزاید: در کتاب مطالعات اجتماعی سوم ابتدایی در خصوص ایمنی در خانه و خانه تا مدرسه آموزش‌هایی ارائه می‌شود، اما واقعیت این است تا پایان پایه نهم که در کتاب آمادگی دفاعی در بخش پدافند غیرعامل، آموزش مبحث مقابله با زلزله بیان شده، به هیچ وجه به دانش‌آموزان آموزش داده نمی‌شود چگونه در مقابل زلزله از خود محافظت کنند. پس از آن نیز به جز کتاب زمین‌شناسی پایه یازدهم رشته‌های علوم تجربی و ریاضی فیزیک و کتاب جغرافیای کاربرد علوم انسانی در پایه دوازدهم مطلبی در این خصوص ارائه نشده است.
دکتر نازیا ملک محمودی در پاسخ به اینکه آموزش در برابر زلزله باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد، می‌گوید: در وهله نخست دانش‌آموزان باید زلزله را بشناسند و دلیل علمی وقوع آن را بدانند، سپس باید آموزش ببینند پیش از وقوع و هنگام زلزله چه اقداماتی انجام دهند و پس از بروز آن چگونه این بحران را مدیریت کنند.
کافی است چند روز پیش از روز مانور ایمنی در مدرسه، سر صف آموزش‌های لازم برای مقابله با زلزله به صورت تئوری به دانش‌آموزان داده شود و روز مانور یک ساعت را به آموزش عملی اختصاص دهند و با نواختن زنگ زلزله به دانش‌آموزان امکان تمرین کردن به‌صورت عملی در شرایطی مشابه زلزله را بدهند، چرا که ممکن است این حادثه درست زمانی اتفاق بیفتد که دانش‌آموزان در کلاس درس حضور دارند.
وی با تأکید بر اینکه این مانور در بیشتر مدرسه‌ها به‌خوبی اجرا نمی‌شود، اضافه می‌کند: متأسفانه بیشتر مدرسه‌ها به بهانه اینکه ممکن است با اجرای آن، برخی دانش‌آموزان دچار حادثه شوند، مسئولیت خود را انجام نمی‌دهند، در حالی که اگر پیش از اجرای مانور به دانش‌آموزان آموزش دهند و هنگام اجرا نیز نظارت کافی بر رفتار دانش‌آموزان داشته باشند هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
گرچه بیشتر زلزله‌ها زیر ۵ریشتر است و زلزله‌های بین ۴ تا ۵ریشتر فقط احساس می‌شوند، اما نباید فراموش کرد که در سال‌های گذشته در برخی مناطق کشور زلزله‌هایی به بزرگی و شدتی بیشتر از ۶ریشتر رخ داده است. بنابراین باید مدیران و آموزگاران، آموزش و مانور زلزله را جدی بگیرند و دانش‌آموزان آمادگی مقابله با زلزله را داشته باشند تا در صورت وقوع زلزله بتوانند ترس و استرس خود را مدیریت کنند.

زلزله کنکور شدیدتر است
وی اضافه می‌کند: واقعیت این است نظام آموزشیِ درگیر کنکور، به فکر آموزش مهارت به دانش‌آموزان نیست و نه تنها دانش‌آموزان نمی‌توانند در شرایط بحرانی استرس خود را مدیریت کنند بلکه برای شرایط غیربحرانی نیز به جز چند مهارت که در کتاب‌های مطالعات اجتماعی پایه چهارم، پنجم و هفتم، آموزش می‌بینند؛ آموزش مهارت‌های کنترل خشم، انتقاد سازنده، ارتباط مؤثر، همدلی و سایر مهارت‌های ضروری زندگی به آن‌ها داده نمی‌شود و با این شرایط نمی‌توان انتظار داشت دانش‌آموزان ما برای زندگی بهتر آماده شوند.
در عین حال نباید همه کاستی‌ها را به گردن نظام آموزشی انداخت. نظام آموزشی کشور به تنهایی نمی‌تواند تمامی نیازهای آموزشی ۱۵میلیون دانش‌آموز را تأمین کند، بنابراین لازم است سایر دستگاه‌ها از جمله وزارت کشور با همکاری مدیریت بحران شهرهای مختلف و گروه‌های امدادی از جمله آتش‌نشانی آموزش‌های لازم برای مقابله با بحران‌های طبیعی و حوادث غیرمترقبه را از طریق رسانه‌ها به صورت گسترده به مردم ارائه دهند.
وی تأکید می‌کند: البته پیش از همه این آموزش‌ها، ضروری است همه ما و به‌ویژه دست‌اندرکاران ساخت‌وساز بدانیم باید خانه‌ها و ساختمان‌ها را ایمن بسازیم؛ متأسفانه نمای بیشتر ساختمان‌های تهران شیشه‌ای است و اگر زلزله‌ای با شدت بیش از ۶ریشتر در این شهر رخ دهد، همین شیشه‌ها جان بسیاری از مردم را تهدید می‌کند. البته در سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از زلزله بم، در ساخت‌وسازهای سال ۱۳۸۳ به بعد تا حدودی نکات ایمنی رعایت شده اما هنوز شمار قابل توجهی از ساختمان‌های تهران غیرایمن و فرسوده است، در حالی که مدیریت مخاطرات طبیعی پیش از وقوع حادثه از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که پس از وقوع زلزله‌هایی به بزرگی ۶ریشتر و بیشتر از آن امکاناتی مثل آب، برق، گاز و تلفن قطع می‌شود و اگر تمهیدات لازم پیش از مخاطره اندیشیده نشده باشد پس از آن نمی‌توان شرایط را مدیریت کرد.

ارتقای ایمنی؛ موضوعی ناآشنا و غیرملموس
دکتر بابک منصوری، رئیس گروه آموزش همگانی و ترویج فرهنگ ایمنی در برابر زلزله پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله نیز با اشاره به ضرورت آموزش موضوع زلزله در مدرسه‌ها به ما می‌گوید: با توجه به اینکه معمولاً زلزله و پیامدهای گسترده آن و ارتقای ایمنی، موضوعی ناآشنا و غیرملموس است، بنابراین در آموزش این موضوع به دانش‌آموزان، توجه به دو عامل مهم سن و مقطع تحصیلی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است به‌طوری‌که در طرح درس که شامل مطالب آموزشی و مراحل تدریس است و همچنین روش‌های مناسب آموزشی و یا ابزار مورد نیاز برای آموزش باید این دو موضوع مورد توجه قرار گیرد. همچنین استمرار برنامه‌های آموزشی و عملی متناسب با سن و توانایی دانش‌آموزان حائز اهمیت است، ضمن آنکه کارگاه‌های دوره‌ای شامل بخش‌های عملی بسیار مفید خواهند بود. بخش‌های عملی می‌توانند شامل مشارکت در فرایند شناسایی محیط‌های امن در مدرسه و منزل و محله، پناه‌گیری، اطفای حریق، کمک به مصدومان، کمک‌های اولیه و... باشد.
وی نیز با انتقاد از نبود باور یا اهتمام مسئولان مرتبط در سطوح مختلف برای استمرار آموزش‌های مقابله با حوادث طبیعی می‌گوید: ثبت روز هشتم آذر در تقویم اجرایی آموزش و پرورش، نیاز به بهبود هماهنگی مؤثر بین سازمان‌های مربوط در خصوص ارتقا و پیشبرد آموزش، به‌روزرسانی محتوای آموزشی متناسب با هر گروه سنی و بهبود نحوه انتقال آموزش دارد که متأسفانه جدی گرفته نمی‌شود.

خبرنگار: اعظم طیرانی