کوهستان و محیط زیست سال هاست مورد بی توجهی مردم و مسئولان کشورهای مختلف قرار گرفته است. در سال ۲۰۰۳ مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای تشویق جوامع نسبت به توسعه پایدار کوه ها ۱۱ سپتامبر را روز جهانی کوهستان اعلام کرد. سازمان خوار بار و کشاورزی ملل متحد (فائو) هر سال با تعیین یک موضوع، از کشور های کوهستانی و اعضای مشارکت برای کوه ها دعوت می کند تا با اجرای آیین های ویژه نظیر گرد همایی و اجرای برنامه های کوهنوردی در بزرگداشت این روز و تاکید هر چه بیشتر بر اهمیت و نقش کوهستان بکوشند. کوهستان های ایران هم در این سال ها با احداث تله کابین، آفرود، کوهنوردی افراطی و... بیش از پیش دچار آسیب شده است.

مسلم یزدانی، فعال محیط زیست درباره عناصر تخریب کوهستان به خبرنگار ما گفت: عمده ترین عامل تخریب کوهستان کوتاهی دستگاه های متولی مثل سازمان حفاظت محیط زیست و بعد شهرداری ها هستند. مثلا قرار بود در مشهد در کوه پارک فعلی خانه بسازند و جز شهر شود! اما زمانی که با اعتراض ها رو به رو شدند به نوعی ماجرا را درست کردند و گونه های گیاهی مهاجم داخل کوه کاشتند. در نتیجه به جای اینکه کوه را نجات دهند، کوهستان را دچار بحران بیشتر کردند. در هر کوه باید گونه گیاهی بومی همان کوهستان کاشته شود، در کوه پارک گونه های گیاهی مضر کاشتند که آسیب زاست. اگر شهرداری هیچ کار هم نمی کرد شرایط خیلی بهتر از الان بود.

شهرداری ها مقصر اصلی بحران آلودگی هوا

یزدانی عنوان کرد: اگر امروزه به بحران آلاینده ها رسیدیم مقصر اصلی آن شهرداری ها هستند، شهرداری ها کوه های ما را از پوشش گیاهی بومی خودشان محروم کردند. پوشش گیاهی بومی می تواند آلودگی را کاهش دهد. ما پوشش گیاهی اصلی کوهستان را از بین بردیم، به اسم خدمت هم در مکان هایی کاج کاشتیم که اکوسیستم کوه را نابود کردیم. جالب است ما تعداد زیادی متخصص داریم که از سال ها پیش تذکر دادند اما کسی گوش نداده است.

وی افزود: زمانی که آلایندگی ایجاد می شود و با مناطق مرتفع برخورد می کند اگر در کوه پوشش گیاهی بومی باشد، می تواند کربن را جذب کند، در نتیجه کل آن آلایندگی را جذب خاک می کند و هوا آلوده نمی شود، به همین علت می گویند در کوه خانه و ویلا نسازید، شهرداری ها کاج نکارند و .... کاشت کاج هم از دو منظر آسیب زاست، یک اینکه به آب های زیر زمینی آسیب می می رساند و دوم باعث آلودگی هوای بیشتر می شود. تا زمانی که شهرداری ها گونه مهاجم در کوهستان بکارند ما درگیر آلودگی خواهیم ماند. کوه ها از نقطه نظر رفع آلایندگی ها، آب های زیر زمینی و اکوسیستم حیاتی ما، نقش حیاتی دارند.

عوامل تخریب کوهستان

این فعال محیط زیست فعالیت نادرست معادن، رفتن افراطی کوهنوردان به کوهستان و ورزش افرود را از عوامل بعدی آسیب به محیط زیست دانست و بیان کرد: بعد از آسیب هایی که شهرداری ها به کوهستان می زنند به معادنی می رسیم که غیر اصولی فعالیت می کنند. قطعا معدن برای اقتصاد کشور ما مهم است اما فعالیت آن ها باید مبتی بر اصول باشد. اصولی توسط نهاد متولی معادن یعنی سازمان محیط زیست برای این فعالیت ها وجود ندارد.

یزدانی گفت: عامل بعدی تخریب به محیط زیست کوهنوردان هستند. برخی کوهنوردان حامی محیط زیست هستند و رعایت می کنند. اما بخش عمده آنها دقتی به سلامت کوهستان ندارند. مخصوصا آن هایی که به صورت کمپینگ به کوهستان، مخصوصا در بهار، می روند و رد پای زیادی از زباله گرفته تا فضولات انسانی، از خود برجای می گذارند. برخی از کوهنوردان اکوسیستم کوهستان را تخریب می کند. رفتن های افراطی مخصوصا در فصل هایی که خاک آماده برای رویش گیاهان جدید و گرده افشانی است خاک را تیره می کند و مانع رویش می شود. در نتیجه به سمت فرسایش خاک بیشتر و بیابان زایی حرکت می کنیم. نیاز است کوهنوری بر اساس اصول و هیئت کوهنوردی زیر نظر نهادهایی باشد و با آموزش به کوه بروند. خیلی اوقات کوهنورد ها به کوه می روند و یک گون را که تنها چیزی است که امروز می تواند کربن را جذب کند، از جا در می آورند و برای چای آتش می زنند. معضل ما اینجاست که کوهنورد ما نمی داند این گون تنها چیزی است که امروزه آلودگی را دفع می کند. اینجا خلا اموزش را حس می کنیم. طبق صحبت رهبری هم موضوع محیط زیست یک مشکل شرعی است و همه باید به هم دیگر آموزش دهیم.

او همچنین اظهار کرد: ورزش آفرود برای کوهستان به شدت آسیب زاست. ما حق نداریم هر جایی دلمان خواست خودرو ببریم. صدای خودرو در کوهستان به طبیعت جانوری آسیب می زند و علاوه بر آن وزن اتومبیل خاک را کوبیده می کند و نظم بیولوژیک خاک را از بین می برد . از طرفی غنا جانوری و گیاهی ما را هم به مرور از بین می برد. آفرود در یک محدوده خاص و کنترل شده مشکلی ندارد اما اینکه وارد طبیعت و اکوسیستم می شوند و تفریح می کنند معضل است و باید ۱۰۰ درصد جلوی آن گرفته شود.

یزدانی در پایان افزود: امیدوارم مسئولان با استفاده از جوانان باهوش، دغدغه مند و ایده پرداز انقلابی از مشکلات عبور کند. ما باید به سمت آگاه سازی مردم و مسئولین از طریق رسانه پیش برویم. رسانه ها باید درباره تفاوت گونه بومی و سایر گونه ها آگاه سازی کند. جهت دهی افکار عمومی هم به سمت حفظ محیط زیست بسیار موثر هست. هر فرد آگاه مسئولیت آگاه سازی جامعه را دارد. مهم تر از همه آگاهی مسئولین ما است تا این رویه تغییر پیدا کند.

خبرنگار: لیلا نوعی