مستند «برای پس از مرگم» ساخته «عبدالرضا نعمت‌اللهی» که امسال در شانزدهمین دوره از جشنواره سینما حقیقت در بخش مسابقه بلند ملی و آوینی حضور داشت، روایت زندگی و زمانه‌ی عارف بزرگ استاد «علی صفائی حائری» است. اثری با تعداد مصاحبه‌های زیاد -بیش از بیست مصاحبه- و گوناگونی مصاحبه شونده‌ها از طیف‌های مختلفی که با مرحوم صفائی ارتباط داشته‌اند. در ادامه با «عبدالرضا نعمت‌اللهی» کارگردان مستند «برای پس از مرگم» به گفت وگو پرداختیم.

نعمت اللهی با اشاره به موضوع مستند گفت: «برای پس از مرگم» درباره مشکلات و مسائلی است که در دهه شصت برای علی صفائی حائری (عین‌صاد) به‌وجود آمد. در واقع مروری انتقادی است بر تنگ‌نظری‌هایی که منجر به انزوای او شد.

وی از دغدغه خود برای ساخت مستند گفت و افزود: «علی صفائی» شخصیت برجسته‌ای است، وی نگاه ویژه‌ای به دین و رویکرد تازه‌ای به روحانیت دارد و لحنش به‌شدت اثرگذار است. با وجود آن که ۲۳ سال از وفاتش گذشته اما هنوز هم کمتر از او می‌شنویم.

این کارگردان درباره اسم مستند توضیح داد و گفت: استاد صفائی در زمان حیاتشان یادداشت بلندی برای ثبت در تاریخ نوشتند. قرار نبود این یادداشت تا وقتی ایشان زنده هستند، منتشر شود. در آن یادداشت، ایشان به تفصیل از محدودیت‌ها و سخت‌گیری‌هایی که علیه شان شده بود پرده برمی‌دارند و علل و عواملش را به تفصیل شرح می دهند. اسم آن یادداشت بلند«برای پس از مرگم» هست و نام مستند ارجاع به این یادداشت دارد.

وی در باره ساختار مستند خود اینگونه توضیح داد: فیلم گفت وگو محور و با تکیه بر خاطرات شفاهی۳۰ نفر از نزدیکان، دوستان و منتقدین ایشان پیش می‌رود. در عین حال صوتی از یک جلسه با «علی صفائی حائری» در سال ۶۱ در فواصل فیلم شنیده می شود که کارکردی شبیه نریشن دارد. این جلسه چیزی شبیه به یک محاکمه است.

نعمت اللهی در پاسخ به این سوال که مهم ترین پیام مستند چیست، عنوان کرد: تلاش فیلم شناساندن شخصیت «علی صفائی» و ترغیب مخاطبان برای پیگیری آثار اوست. به‌علاوه نگاهی انتقادی به برخی رویکردها در دهه شصت، تندروی‌ها، بی‌تقوایی‌ها، قضاوت‌های سطحی و تحلیل‌ها و برآوردهای غلطِ نهادها و افراد موثر در آن سال‌ها دارد.

وی با اشاره به خصوصیات مثبت استاد صفایی بیان کرد: «علی صفائی» ماهی دست کسی نمی دهد، ماهیگیری یاد می دهد. «رویکرد» منتقل می کند، «نرم‌افزار» به شما می دهد همچنین تلاش می کند شیوه نگاه کردن و زاویه درست را منتقل کند.

این مستند ساز در خاتمه از منابعی که برای ساخت مستند از آن ها الهام گرفته گفت و افزود: ما از آثار و نوشته های استاد صفائی، خاطرات شفاهی افراد موثر در دهه شصت، اسناد دادگاه ویژه روحانیت، آرشیو مقالات و روزنامه‌ها و عناوین متعددی کتاب که شرحش مفصل است، استفاده کردیم.

خبرنگار: محدثه رضایی