مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی که بیش از دو دهه سابقه فعالیت در حوزه تولید سوغات زائر دارد، از اواخر سال ۱۳۹۹، مسیر فعالیت‌های خود در زمینه تولید محصولات هنری رضوی را با رویکردی جدید و جدیت بیشتری ادامه داد و در نهایت با تدوین استانداردهایی در فرایند تولید، موفق به تعریف نمانام «مهر» شد. در این مجال با امیرمهدی حکیمی، مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی گفت‌وگو کرده‌ایم تا با فعالیت‌های این مؤسسه در حوزه این محصولات هنری بیشتر آشنا شویم.

محصولات هنری رضوی که با نمانام «مهر» عرضه می‌شوند، شامل چه محصولاتی هستند؟
در یک سال و نیم اخیر، نزدیک به ۵۰۰ نوع محصول هنری رضوی جدید با برند مهر توسط این مؤسسه طراحی شده که بخشی از آن‌ها به مرحله تجاری‌سازی و عرضه به بازار رسیده است. این محصولات در حال حاضر در حوزه‌های «تابلو»، «متبرک»، «دکوراتیو»، «زیورآلات»، «حجمی» و «زینتی» دسته‌بندی می‌شود. جالب است بدانید فعالیت اقتصادی مؤسسه در برخی از دسته‌ها همچون تولید زیورآلات برای نخستین بار انجام شده است. همچنین به همت این مؤسسه تولید مجموعه‌ای گسترده از تندیس‌های «سلام» در دست اقدام است که تاکنون نخستین محصول آن با عنوان «پیرغلام» عرضه شده است.

طراحی این محصولات چگونه انجام می‌شود؟
بخشی از طراحی محصولات هنر رضوی توسط هنرمندان شاغل در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی انجام می‌شود و برخی دیگر نیز در قالب برون‌سپاری توسط هنرمندان فعال در خارج از بدنه مؤسسه طراحی می‌شود. معیارها و شاخصه‌های بارز این طرح‌های هنری نیز در چارچوب شیوه‌نامه تعریف شده برند مهر و البته به همراه گفت‌وگو بین کارشناسان مؤسسه و هنرمندان تعریف می‌شود. به عبارتی مؤسسه ضمن معرفی محصولات هنری موجود و نیازهای بازار به هنرمندان، از آنان می‌خواهد طرح و ایده‌های خلاقانه و جدیدشان را در راستای برطرف کردن کمبودهای موجود ارائه دهند. این ایده‌ها در جلسات کارشناسی مؤسسه بررسی، اصلاح و تقویت شده و در نهایت به مرحله تولید می‌رسد.

فکر می‌کنید مهم‌ترین شاخصه محصولات مهر چیست؟
این محصولات با توجه به فضای فرهنگی آستان قدس رضوی و نیاز زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) با محوریت هویت رضوی از جمله هنر و معماری حرم مطهر طراحی شده و می‌شود. در این میان، نگاه ویژه‌ای نیز به نیازهای دیده نشده زائران شده است. به طور نمونه، وقتی سخن از آثار هنری به عنوان سوغات فرهنگی زائر به میان می‌آید، به طور معمول کارهای حجمی و تابلو به ذهنمان آمده که هیچ ارتباط مستقیمی با سبک زندگی روزانه مردم ندارد. در حالی که اگر مردم در وسایلی که روزانه با آن‌ها سر و کار دارند، رنگ و بوی حرم مطهر رضوی را ببینند خاطرات خوبی که از تشرف به مشهد مقدس داشتند، در ذهنشان تداعی می‌شود. به طور مثال، اگر گل متبرک حضرت رضا(ع) در فلز کوچکی قرار می‌گیرد و به صورت یک گردنبند مورد استفاده زائر قرار گیرد، به او حس خوبی منتقل می‌شود؛ چراکه این یادگاری همیشه او را به یاد حرم مطهر و زیارتش می‌اندازد. بنابراین ما در طراحی این محصولات هم به این نیازهای دیده نشده و هم نقش آن‌ها در امتداد مسیر زیارت توجه کردیم.
در واقع ما امر زیارت را تنها به معنای حضور فیزیکی زائر در حرم مطهر رضوی نمی‌بینیم و بخشی از رسالت این مؤسسه در حوزه اقتصاد هنر نیز با محوریت امتداد مسیر زیارت دنبال می‌شود. یعنی همه اقدام‌های مؤسسه رویکردی معنایی دارد.

این مؤسسه توسعه محصولات هنر رضوی را چگونه دنبال می‌کند؟
توسعه محصول یکی از راهبردهای اصلی حوزه بازرگانی این مؤسسه مبتنی بر اقتصاد هنر است که در دو حوزه «توسعه ارتباط با هنرمندان» و «توسعه طراحی محصولات جدید» به صورت همزمان دنبال می‌شود. در این راستا در حدود دو سال اخیر، شبکه ارتباطی مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با هنرمندان بسیار گسترش یافته و مؤسسه علاوه بر هنرمندان مشهدی با هنرمندانی از گوشه و کنار کشور همچون اصفهان، یزد، شیراز و شمال نیز در ارتباط است. حتی هنرمندان برخی از استان‌های کشور مثل کرمان به تازگی به این شبکه پیوستند. در مجموع در حال حاضر با حدود ۲۰۰ تولیدکننده در ارتباط هستیم. همچنین در این مسیر همواره در تلاش هستیم تا تولیدات خلاقانه و متنوع هنرمندان تجاری‌سازی شود و به مرحله فروش و عرضه به مشتریان برسد چنان ‌که بیش از ۴۰ محصول جدید فقط در دو ماهه اخیر تولید شده است.

مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در این حوزه چقدر به مسئولیت‌های اجتماعی خود و اشتغال‌زایی در جامعه عمل کرده است؟
بی‌تردید طراحی، تولید و عرضه محصولات هنری رضوی، نقش اثرگذاری در حوزه اشتغال‌زایی نیز دارد، چنان‌که در حال حاضر این فعالیت‌ها به طور مستقیم و غیرمستقیم زمینه‌ اشتغال حدود هزار نفر در کشور را فراهم کرده است. در این بین، این مؤسسه نگاه خاصی به مسئولیت اجتماعی خود داشته به طوری که نزدیک به ۳۰ زن سرپرست خانوار یا دختر بدسرپرست در دو کارگاه تولید تسبیح این مؤسسه مشغول به کار هستند. همچنین این مؤسسه در سال جاری همکاری خود را با «بنیاد تعاون زندانیان» آغاز کرد. بدین ترتیب جمعی از زندانیان نیز به جمع تولیدکنندگان تسبیح این مؤسسه پیوستند و برای خانواده‌های خود کسب درآمد می‌کنند.

عرضه و فروش این محصولات از چه مسیرهایی در حال انجام است؟
در حال حاضر زائران و مجاوران می‌توانند محصولات هنری مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی را از سه فروشگاه آن در مشهد واقع در خیابان کوهسنگی۱۷، باب‌الجواد(ع) حرم مطهر رضوی و همچنین هتل قصر الضیافه در جوار صحن امام حسن مجتبی(ع) حرم مطهر تهیه کنند. البته درصدد افتتاح فروشگاه دیگری در مشهد مقدس نیز هستیم. در این بین، توسعه حوزه بازاریابی دیجیتال مؤسسه و افزایش ارتباط و تماس با مشتریان مورد توجه قرار گرفته است که این امر شامل فعالیت در شبکه‌های اجتماعی تا طراحی و راه‌اندازی وب‌سایت فروش اینترنتی محصولات هنر رضوی می‌شود و به زودی از این وب‌سایت فروش رونمایی خواهد شد.
ظرفیت خوبی در بازار برای عرضه این محصولات وجود دارد بنابراین افزایش تنوع و تولید محصولات همچنان دنبال خواهد شد. همچنین به طور جدی پیگیر ورود به عرضه این محصولات در فضاهای جدید همچون حوزه بین‌الملل هستیم.
از طرف دیگر در تلاش هستیم تا شرایطی را فراهم کنیم که محصولات بیش از پیش در دسترس مشتریان قرار گیرد و تهیه آن‌ها برای عموم تسهیل شود.