دوشنبه سوم بهمن ماه، «ابعاد راهبردی نگارش سند ملی زیارت» در نخستین نشست از سلسله نشست‌های بررسی الزامات سند ملی زیارت توسط دکتر بانکی‌پور، عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد، معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی در پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

ظرفیت‌های مقوله زیارت برای رشد سرمایه اجتماعی
امیرحسین بانکی پور با اشاره به اینکه در خصوص ابعاد راهبردی نگارش سند ملی زیارت، نوع نگاه به سند بسیار با اهمیت است، گفت: یک وقت نگاه ما این است که دولت و حاکمیت! شما چه کمک و خدمتی می‌خواهید به زیارت داشته باشید و یک وقت نگاه ما معکوس است.
وی افزود: اکنون حکومت و کشور ما خلأهایی جدی دارد که چه بسا آن مشکلات به‌واسطه امام رضا(ع) و زیارت ایشان حل شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این خصوص، کاهش سرمایه اجتماعی را در یک دهه اخیر مثال زد و ادامه داد: با اینکه سرمایه اجتماعی ما در یک دهه اخیر و با شیبی نزولی به کمترین میزان خود رسیده ولی در عین حال سرمایه اجتماعی امام رضا(ع) همین‌طور در حال افزایش است که نشان می‌دهد آن نقطه اعتماد و ارتباط که همه گروه‌ها و همه ملت در این حلقه قرار گیرند، در حرم رضوی و این آستان وجود دارد.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: حتی کسانی که نماز و حجاب و اعتقاداتشان کمرنگ شده، به حرم امام رضا(ع) می‌آیند و ما در این حرم با قشر مذهبی یا انقلابی صِرف روبه‌رو نیستیم و همه اقشار ملت را در آن می‌بینیم و ضعفی را که در نهادهای اجتماعی دیگر در نسبت با سرمایه اجتماعی‌شان ایجاد شده در این مکان شاهد نیستیم.
امیرحسین بانکی‌پور ادامه داد: اینجا می‌توان به حاکمیت توصیه کرد برای تأمین سرمایه اجتماعی، می‌تواند روی این نقطه حساب کند به این شرط که زیارت را یک زیرمقوله از مجموعه مقولات کشور نداند. با چنین نگاهی می‌توان ضعف در حوزه‌های تربیتی، هنری و حتی در برخی موارد اقتصادی را برطرف کرد، چرا که زیارت مسئله‌ای تک‌مقوله نیست.
وی با بیان اینکه با چنین نگاهی است که نوع سندنویسی ما در خصوص زیارت متفاوت خواهد شد، تأکید کرد: با چنین زاویه نگاهی می‌توان با کمک گرفتن از امر زیارت خیلی از خلأها را برطرف کرد.

باوجود پیشرفت مقوله زیارت پس از انقلاب، نیازمند جهش هستیم
بانکی‌پور خدمات انجام شده در دوران پس از انقلاب در زمینه زیارت را مثبت و تأثیرگذار ارزیابی کرد و گفت: به جرئت می‌توان مدعی پیشرفت چشمگیر آستان مبارک حضرت رضا(ع) و مقوله زیارت پس از انقلاب شد.
وی با رد ادعاهایی مبنی بر دیندارتر بودن مردم در پیش از انقلاب نسبت به پس از آن، فرهنگ زیارت را مثال زد و عنوان کرد: خود به زیارت آمدن مردم، یک شاخص قوی برای سنجش میزان دینداری مردم به حساب می‌آید، کما اینکه مقایسه سرعت رشد و توسعه این مکان زیارتی در نسبت با سایر عتبه مقدس را نیز می‌توان معیاری مهم برای اندازه‌گیری در این خصوص در نظر گرفت.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی افزود: موضوع زیارت امام رضا(ع) در پس از انقلاب همواره با یک خط سیر رشد در بسیاری از ابعاد دنبال شده که غیرقابل انکار است ولی ما باید فراتر از این رشد به دنبال جهش در این اسناد باشیم.
وی افزود: جهش به این معناست که حرم امام رضا(ع) به معنای واقعی کلمه کانون اتصال سرمایه اجتماعی، علمی و تربیتی باشد.
بانکی‌پور با بیان اینکه با وجود محدودیت‌هایی که به‌واسطه اصولمان در حوزه گردشگی داریم، از بسیاری از ظرفیت‌هایی که در این فضا ایجاد کرده‌ایم غافل هستیم، ادامه داد: مزیت زیارت حضرت رضا(ع) جدا از موضوع گردشگری به تنهایی می‌تواند قدرت رفت و آمدهای بین‌المللی در کشور ما را با یک جهش فوق‌العاده روبه‌رو کند.

فیوضات رضوی همواره از امکانات ما بیشتر است
وی افزود: یکی از مسائلی که در عرصه جهانی با آن روبه‌رو هستیم، ایران‌ستیزی است که با حرم امام رضا(ع) می‌توانیم این مسئله را حل کنیم، ولی از یک هزارم این ظرفیت در این زمینه نیز استفاده نکرده‌ایم.
بانکی‌پور با بیان اینکه فیض اهل بیت(ع) همواره بیشتر از امکانات ما خود را نشان می‌دهد، گفت: اگر طرحی داشته باشیم که حرم امام رضا(ع) ۱۰برابر این باشد، زائران امام رضا(ع) ۱۰برابر این خواهند شد، یعنی آن کششی را که حضرت باید به‌وجود بیاورند، می‌آورند و مشکل، محدودیت‌هایی است که ما در مقام تسهیل‌کننده امر زیارت داریم.
وی ادامه داد: وقتی نگاه ما این شد که حرم، معدنی است که یک هزارم ظرفیت آن را نیز استخراج نکرده‌ایم، آن وقت می‌فهمیم چطور باید برای مقوله زیارت سند بنویسیم. با این نگاه به این می‌رسیم که چطور کاری کنیم فرودگاه هاشمی‌نژاد مشهد مثل فرودگاه بین‌المللی امام(ره) شود و چطور زیرساخت‌ها متناسب با جهشی که ما برای آن در نظر گرفته‌ایم دچار تحول شوند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی معتقد است حرم به تنهایی می‌تواند مسائل اجتماعی و تربیتی ما را حل و فصل کند.
وی با ظرفیت خواندن وجود حضرت معصومه(س) در قم، شاهچراغ(ع) در شیراز و دیگر بقاع متبرکه همچون زیارتگاهی منسوب به حضرت زینب(س) در اصفهان، گفت: نباید در سند زیارت، زیارت منحصر به مشهد باشد، چرا که با ورود امام رضا(ع) به کشور، حلقه‌ها و نقاط نوری در کشور ایجاد شد که به‌واسطه همین ظرفیت باید کاری کرد با ورود زائر بین‌المللی به مشهد، او از همه این مکان‌ها بازدید کند.

فرصت‌هایی که در دولت سیزدهم برای طراحی سند ملی زیارت فراهم است
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی به عنوان تولیت سابق آستان قدس رضوی را فرصتی برای طراحی افق‌های بزرگ‌تر در سند ملی زیارت توصیف و اظهار کرد: اینکه خادم این بارگاه، رئیس‌جمهور شده، فرصتی است که باید از آن استفاده کرد چرا که دیگر تبیین اهمیت این مقوله برای این رئیس‌جمهور ضرورتی ندارد و اکنون فرصت خوبی است که پایه‌های حرکت تمدنی را بر محور امام رضا(ع) فراهم کنیم و اینجا یک تمدن رضوی را به تصویر بکشیم.
وی با بیان اینکه باید روی اتصال زیارت اربعین به ۲۸ صفر نیز کار کرد، گفت: به این فکر کنیم که چطور با ایجاد یک معبر، جریان زیارت اربعین را که یک جریان فوق‌العاده آخرالزمانی است، به ۲۸ صفر متصل کنیم و نگذاریم این حرکت در عراق ختم شود.
بانکی‌پور با اشاره به افزایش چشمگیر بودجه زیارت در بودجه سال آینده گفت: در لایحه بودجه سال آینده برای اربعین یک بودجه بسیار بالا دیده‌اند که چندین برابر بودجه کل مصلی‌ها و مسجدهاست.
وی در پایان عنوان کرد: در عین اینکه در حرم باید ارزش‌های انقلابی منتقل شود باید مواظب باشیم این حالت فراگیری حرم از دست نرود. این امر ظرافت زیادی نیاز دارد تا احساس بیگانگی به حرم به‌وجود نیاید. در این سند باید از این زیست‌بوم مراقبت کنیم تا درعین حرکت در مسیر انقلاب، حرم رنگ و لعابِ فراگیری‌اش را از دست ندهد.

خرج کردن برای زیارت، هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است
در ادامه این جلسه حجت‌الاسلام گنابادی نژاد، معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استاندار خراسان رضوی با بیان اینکه مقوله زیارت امام رضا(ع) برای دولت هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است، اظهار کرد: سند ملی زیارت فرصت مغتنمی است که بتوانیم از سرمایه بزرگی که در مشهد داریم، با نگاهی راهبردی بهره ببریم.
گنابادی نژاد با اشاره به کلام امام رضا(ع) که زیارت را میثاقی بین امام و امت معرفی می‌کنند، عنوان کرد: باید موانع موجود بر سر راه این میثاق را از بین برد.
وی با اشاره به محبتی که به امام رضا(ع) در دیگر مذاهب و ادیان وجود دارد، گفت: سالانه حدود ۳۰میلیون زائر به مشهد می‌آیند که حدود ۵میلیون نفر از آنان زائران خارجی هستند. در جهان حدود ۳۰۰میلیون شیعه دوازده امامی داریم. پس از گذشت ۴۴سال از پیروزی انقلاب باید جریان را به صورتی پیش می‌بردیم که تعداد بیشتری زائر خارجی جذب کنیم.
معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استاندار خراسان رضوی با اشاره به ظرفیت‌هایی از جمله حوزه سلامت و درمان ناباروری در مشهد برای جذب زائران خارجی، گفت: مشهد قطب گردشگری نیست و دیگر استان‌ها در بسیاری از جاذبه‌ها از خراسان رضوی جلوتر هستند اما باوجود این موضوع، ۵۲ درصد امکانات گردشگری در این استان است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از ظرفیت‌های مشهد، خانواده‌محور بودن زیارت است. حدود ۸۰درصد زائران و مسافران به مشهد با خودرو شخصی سفر می‌کنند که این نشانه افزایش سفرهای خانوادگی به مشهد است. در دهه آخر صفر این آمار به ۹۰درصد رسید.
گنابادی‌نژاد با اشاره به ظرفیت‌های فرهنگی و مذهبی استان بیان کرد: از طرفی در کشور حدود ۴۹درصد مردم به سفر نمی‌روند یا فقط به سفرهای ضروری می‌روند. این بخشی از ظرفیت است که می‌توان با تبلیغات میان این دسته از افراد، آمار سفر به مشهد را افزایش داد.

جاده‌های استان یکی از ضعف‌های زیرساختی است
وی افزود: سند ملی زیارت راهی برای جبران ضعف‌های گذشته در حوزه‌های مختلف است. یکی از ضعف‌های زیرساختی خراسان رضوی جاده‌های آن است. جاده‌های خراسان رضوی نیاز به بازسازی دارد.
گنابادی‌نژاد عنوان کرد: مدیریت و برنامه‌ریزی و ارائه تسهیلات و اعتبارات از دیگر ابعادی است که می‌توان در توسعه زیارت در مشهد به آن توجه داشت. یکی دیگر از مواردی که باید در این سند مطرح شود، ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری‌های خارجی است.
وی در خصوص روند تصویب سند ملی زیارت بیان کرد: روند مطالعه روی این سند با پیشنهاد حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی، تولیت آستان قدس رضوی به ریاست‌جمهوری آغاز و تهیه پیش‌نویس سند ملی زیارت به آستان قدس رضوی محول شده است.
گنابادی‌نژاد ادامه داد: پس از آماده شدن پیش‌نویس این سند، مرجع تصویب، شورای عالی انقلاب فرهنگی است و سند مزبور باید به تأیید رهبر معظم انقلاب نیز برسد. البته این روزها تشکیل کارگروه زیارت به علت برودت هوا به تعویق افتاد که در اولین فرصت، جلسه برگزار خواهد شد.