دیاکو عباسی، دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت کشور در گفت‌وگو با ما ضمن توضیح چرایی این موضوع به تدابیر اندیشیده شده برای بهبود حال و روز گردشگری سلامت اشاره می‌کند.

ظرفیت پیش‌بینی شده برای گردشگری سلامت چقدر است و تا رسیدن به آن چقدر فاصله داریم؟

در بخش گردشگری سلامت به‌ویژه در حوزه زیرساخت‌های بیمارستانی و امکانات پزشکی و همچنین پزشکان متخصص و فوق‌تخصص، ظرفیت‌های بسیار خوبی وجود دارد. حدود هزار و ۱۰۰ بیمارستان داریم که نشان‌دهنده سطح بالای کیفیت نظام درمانی کشور است؛ ضمن آنکه دارای ۲۱۰ بیمارستان و مرکز درمانی «آی‌پی‌دی» (بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که مجوز تأسیس واحدی به نام بخش خدمات بین‌الملل سلامت را کسب و راه‌اندازی کرده‌اند) هستیم و حدود ۷۰۰ شرکت فعال ارائه خدمات گردشگری سلامت در کشورهای مختلف برای جذب گردشگران سلامت داریم. در بخش گردشگری تندرستی نیز به عنوان یکی از ابعاد گردشگری سلامت از ظرفیت بسیار خوبی در حوزه آب‌درمانی، طب سنتی ایرانی و طب طبیعت‌درمانی برخورداریم. از طرفی دیگر در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای نیز به لحاظ راهبردی و موقعیت جغرافیایی با جمعیت ۳۰۰ تا ۳۷۰ میلیون نفر متقاضی گردشگری سلامت قرار گرفته‌ایم که مجموع این امکانات و ارزان تمام شدن هزینه درمان برای گردشگران سلامت در مقایسه با دیگر کشورها، فرصت بسیار خوبی برای توسعه صنعت گردشگری در کشور به‌ وجود آورده است. مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد ما می‌توانیم سالانه بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار از این صنعت درآمد داشته باشیم، اما در حال حاضر طی ۶ سال گذشته به طور میانگین بین ۹۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار درآمد داشته‌ایم و میانگین ورود گردشگران سلامت به کشور سالانه بین۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر بوده است که البته برخی با استناد به آمار گردشگران دارای ویزای درمان، آمارهای بالاتری را ارائه می‌کنند، اما به دلیل اینکه سامانه جامع آماری در این حوزه نداریم نمی‌توان آمار دقیقی ارائه کرد. با این حال هنوز بخش قابل‌توجهی از این ظرفیت بدون استفاده مانده است و افزایش بهره‌وری ۳ تا ۴ میلیارد دلاری از این بخش به تنظیم و پیاده‌سازی مجموعه‌ای از برنامه‌ها و پروژه‌های ملی نیاز دارد.

چرا بخش قابل توجهی از ظرفیت جذب گردشگران سلامت و تندرستی بدون استفاده مانده است؟

صنعت گردشگری سلامت کشور با چهار چالش و آسیب اساسی مواجه است که طی سال‌های گذشته مانع افزایش بهره‌وری از این صنعت شده است. نخستین چالش، بازارسازی بین‌المللی است به طوری که در سطح بین‌الملل نتوانسته‌ایم ظرفیت‌هایی مثل معرفی پزشکان توانمند ایرانی، درمان، طب مکمل، طبیعت‌درمانی، طب سنتی و سایر ظرفیت‌هایی که در گونه‌شناسی گردشگری سلامت کشور قرار می گیرد به جامعه هدف معرفی کنیم، به همین دلیل بخش قابل‌توجهی از بازار هدف، شناخت کافی از ایران به عنوان یک مقصد گردشگری سلامت و تندرستی ندارند و تحقق این مهم نیازمند یک برنامه کلان بازاریابی در قالب برند ملی گردشگری سلامت است.
عامل دوم موضوع توانمندسازی و آموزش بخش خصوصی در صنعت گردشگری سلامت است. شرکت‌های خدمات گردشگری سلامت و حتی بیمارستان‌های بین‌المللی ما در زمینه ارائه خدمات در سطح مورد قبول و استاندارد بین‌المللی گردشگری سلامت دچار ضعف هستند و به آموزش و توانمندسازی نیاز دارند.
موضوع دیگر چالش نظارتی است. متأسفانه طی سال‌های گذشته مسیرهای غیررسمی و واسطه‌های غیرشناسنامه‌دار آسیب‌هایی به این صنعت زده‌اند و ضرورت دارد با افزایش نظارت بر این حوزه، از فعالیت واسطه‌های غیررسمی در این حوزه پیشگیری شود.
چالش دیگر مربوط به الگوها و سازمان مدیریتی در بخش گردشگری سلامت است. یعنی ساختار مدیریتی و تقسیم کاری که باید بین دستگاه‌ها، بخش خصوصی و قطب‌های گردشگری وجود داشته باشد طی سال‌های گذشته مغفول مانده که مجموع این عوامل موجب کاهش بهره وری از صنعت گردشگری سلامت شده است.

شورای راهبری گردشگری سلامت تا کنون برای توسعه و رفع چالش‌های این حوزه چه کرده است؟

توسعه و بهره‌وری صنعت نوپای گردشگری سلامت نیازمند ارتباط بین‌بخشی و بین‌دستگاهی چند وزارتخانه است. بر همین اساس شورای راهبری گردشگری سلامت کشور از چهار وزارتخانه اطلاعات، گردشگری، بهداشت و درمان و امور خارجه تشکیل شده است تا با همکاری بین‌بخشی این وزارتخانه‌ها و ساماندهی این صنعت، اکوسیستم گردشگری سلامت افزایش یابد. از این رو پس از تشکیل این شورا، سند راهبری گردشگری سلامت تدوین شد و به امضای هیئت دولت رسید و به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شد. با توجه به ضرورت ساماندهی شرکت‌های خدمات گردشگری سلامت و به منظور پیشگیری از موازی‌کاری‌هایی که در گذشته وجود داشت و برخی از مجوزهایی که از سوی وزارت بهداشت برای این شرکت‌ها صادر می شد، در یکی از بندهای این سند آمده است صدور مجوز این شرکت‌ها به وزارت گردشگری واگذار شود و مجوزهایی که در گذشته از سوی وزارت بهداشت و درمان در این خصوص صادر شده است، توسط معاونت گردشگری، ساماندهی و ضابطه‌مند شود.
اقدام بعدی تنظیم پیش‌نویس تفاهم‌نامه‌ای با وزارت بهداشت و درمان برای مدیریت بازار گردشگری سلامت و ارسال آن به این وزارتخانه است. در این تفاهم‌نامه به اقدام‌های مشترک، تقسیم وظایف و مسئولیت‌هایی که به صورت هم‌افزایانه می‌توان پیش برد - و شامل چهار بخش اصلی؛ تبلیغات و بازارسازی در سطح بین‌الملل، آموزش و توسعه منابع انسانی، زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها و همچنین نظارت بر اکوسیستم گردشگری سلامت می‌شود- به صورت شفاف اشاره شده است و این تفاهم‌نامه در روزهای برگزاری نمایشگاه گردشگری بین‌المللی تهران که از ۱۸ تا ۲۱ بهمن است، امضا خواهد شد.
امسال برای نخستین بار در این نمایشگاه یک سالن اختصاصی برای گردشگری سلامت در نظر گرفته شده است که در آن ۱۰ دانشگاه علوم پزشکی که قطب‌های گردشگری سلامت کشور محسوب می‌شوند، ۱۵ بیمارستان خصوصی به همراه استارت‌آپ‌ها و دفترهای گردشگری سلامت حضور دارند.

با توجه به اینکه معرفی پزشکان توانمند ایران نقش مؤثری در برندسازی گردشگری سلامت کشور دارد، چه اقدام‌هایی در این حوزه انجام شده است؟

وظیفه و رسالت این موضوع یک کار بین‌بخشی است؛ اما به طور ویژه محوریت اصلی برعهده وزارت گردشگری است که با تعامل با بخش خصوصی می‌تواند توانمندی‌های پزشکان ایرانی، ظرفیت بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دارای «آی‌پی‌دی»، سایر ظرفیت‌های موجود در این حوزه و مسیرهای درست استفاده از این ظرفیت‌ها را به کشورهای هدف معرفی کند. اگر این مهم تحقق پیدا کند علاوه بر بازاریابی، برای این صنعت برندسازی نیز می‌شود.
البته برای تحقق این مهم «راهنمای گردشگری سلامت ایران» آماده شده است و با معرفی ایران، ظرفیت‌های گردشگری سلامت، مراکز درمانی، بیمارستان‌ها، دهکده‌های سلامت، شرکت‌های فعال در این حوزه، اقدام‌های لازم برای دریافت ویزای درمانی، ملاحظاتی که باید طی سفر به ایران در نظر گرفته شود و دیگر ظرفیت‌های گردشگری و ویژگی‌های فرهنگی ایران را در اختیار گردشگران سلامت قرار می‌دهد و ۱۸بهمن در رویداد گردشگری سلامت تهران از آن رونمایی می‌شود و در اختیار فعالان گردشگری سلامت دیگر کشورها قرار خواهد گرفت. همچنین ایجاد «سامانه ثبت بیماران بین‌المللی» با هدف تقویت سیستم نظارتی در بخش گردشگری سلامت اقدام دیگری است که در دهه فجر امسال از آن رونمایی خواهد شد.

برای گردشگران سلامتی که وارد ایران می‌شوند چه حقوقی در نظر گرفته شده و نظارت بر رعایت این حقوق چگونه است؟

همان‌طور که می‌دانید گردشگری سلامت، به مفهوم صنعت در کشور ما نوپاست و باید برای توسعه آن اقدام‌های زیادی با محوریت شورای راهبری گردشگری سلامت کشور انجام شود. با این حال برنامه‌ای با عنوان منشور حقوق گردشگران سلامت در دست تهیه است. در این منشور مشخص خواهد شد تکلیف فعالان این حوزه در تعامل با گردشگران سلامت چیست، چه نکات اخلاقی را باید رعایت کنند و حقوق گردشگران سلامت شامل چه مواردی می‌شود و ارائه‌کنندگان خدمت به آن‌ها ملزم به رعایت چه مواردی هستند تا با رعایت آن‌ها به کیفیت درمان و سفر این گردشگران لطمه‌ای وارد نشود و تصویر ذهنی خوبی از کشور داشته باشند.

خبرنگار: اعظم طیرانی