به گزارش قدس خراسان، وقتی چیزی باشد که همه زندگی‌ات را احاطه کرده و مرگ و زندگی، لباسی که می‌پوشی، برنامه کار، تفریح و سفرت یا حتی اینکه ترجیحت برای یک نوشیدنی بین روز در خیابان بستنی باشد یا یک لیوان نوشیدنی گرم، به آن وابسته باشد، آنقدر نقش پررنگی دارد که پیگیر اخبارش باشی و برنامه‌هایت را بر اساس آن تنظیم کنی و اینطور می‌شود که فارغ از هر دین و نژاد و ملیت و تفکر، خبرهای هواشناسی برای مردم دنیا در صدر پرمخاطب‌ترین خبرها قرار می‌گیرد. همه اینها را بگذار کنار ورود میهمان ناخوانده‌ای به نام غول سیبری که اخیرا سردترین روزهای ۱۵ سال اخیر را برایمان در خراسان رضوی رقم زد و زندگی‌مان را چند روزی از ریل خارج کرد و مسافران قطار مشهد- تهران را آنطور پریشان و سرگردان! با این مقدمه در برنامه این هفته گفتگوی هشت به سراغ علی اصغر دهقانپور، سرپرست اداره کل هواشناسی خراسان رضوی رفتیم و در استودیوی قدس خراسان با او به گفتگو نشستیم، آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل این گپ و گفت است:
قدس خراسان:مهمترین چالش‌های هواشناسی در خراسان رضوی را چه می‌دانید؟
دهقانپور: به لحاظ منابع مالی و تجهیزات کمبودهایی داریم و یک سری نیازمندی‌ها وجود دارد، همچنین در زمینه نیروی انسانی متخصص با توجه به اینکه تعداد زیادی از همکاران ما در سال‌های اخیر بازنشسته شدند و استخدام نیرو و گرفتن مجوز استخدامی سخت است با چالش مواجه هستیم.
قدس خراسان:مأموریت اصلی هواشناسی از نظر شما چیست ؟
دهقانپور: ماموریت اصلی هواشناسی حفاظت از جان و مال مردم در برابر بلایای طبیعی است، به این معنا که اگر حادثه‌ای مانند سیل ، طوفان و مخاطرات جوی دیگر رخ دهد باید در اسرع وقت پیش بینی و اطلاع رسانی و بخش های ذی‌ربط را مطلع کنیم تا آنها بتوانند اقدام عملی را در جهت کاهش مخاطرات و حفظ جان و مال مردم انجام دهند.
قدس خراسان: دقت پیش بینی‌ها در استان ما چقدراست؟
دهقانپور: درسال اخیر در بخش دما پیش بینی‌های دمایی (۲۴ ساعت یا ۴۸ یا ۷۲ ساعت آینده) بین ۸۰ تا ۹۱ درصد و در حوزه بارش بین ۷۳ تا ۹۹ درصد صحت پیش بینی‌ها را داشتیم ولی در عین حال هر چه تجهیزات و ابزارهای مورد نیاز را به نحو بهتری در اختیار همکاران در مرکز پیش بینی قرار بدهیم پیش‌بینی‌های دقیق‌تری ارائه میدهیم.
قدس خراسان: زمانی که بحران‌هایی مثل سیل رخ می‌دهد تمام انتقادات متوجه هواشناسی است که چرا اطلاع‌رسانی به موقع انجام نشده است آیا این انتقاد را قبول دارید؟
دهقانپور: ما یک شبکه گسترده‌ای از ایستگاه‌های هواشناسی را در سطح استان و کشور داریم که به شکل مستمر پایش وضعیت جوی را انجام می‌دهند خروجی اینها داده‌های ایستگاه هواشناسی در کنار نقشه‌ها، مدل‌ها و داده‌های مختلف دیگربه بخش پیش‌بینی کمک می‌کند که بتوانند اطلاعات و پیش بینی مناسبی را بدهند، ما درهواشناسی وظیفه داریم این اطلاعات را در اختیار دستگاه‌های بحران مدار وعموم مردم قرار بدهیم این وظیفه ما است اما مهم این است که دستگاه‌هایی که متولی هستند چگونه اقدام می‌کنند. خیلی وقت‌ها اداره کل هواشناسی این پیش بینی‌ها را انجام می‌دهد اما دستگاه‌هایی که باید اقدام کنند، آمادگی لازم را در این خصوص ندارند!
چیزی که به نظر می‌رسد کم داریم یک «سامانه هشدار سریع» است که در کشورهای پیشرفته زیرساختهای این سامانه مهیا شده و اگر رخداد جوی قرار باشد به وقوع بپیوندد در حداقل زمان به بخش‌های مرتبط و کاربران نهایی که از آن متأثر می‌شوند، اطلاع‌رسانی در اسرع وقت انجام می‌شود.
قدس خراسان: پیش بینی سیل را از چه مدت قبل اعلام می‌کنید؟ قابل پیش بینی است؟
پیش بینی سیل به پارامترهای متعددی وابسته است مثلاً توپوگرافی منطقه، شیب زمین، جنس خاک یا پوشش گیاهی و خیلی موارد دیگر که در این موضوع دخیل هستند و برای همین است که یک سری مدل‌های هواشناسی و هیدرولوژی را تلفیق می‌کنند و نهایتاً یک سری پیش بینی سیل داده می‌شود. ولی هر چه ما ابزارمان دقیق‌تر و کامل‌تر باشد پیش بینی‌ها کامل‌تر می‌شود. مهمترین ابزار جهت صدور پیش‌بینی‌های سیل رادارهای هواشناسی هستند.
قدس خراسان: در استان رادار داریم؟
دهقانپور: تا الان در کشور ۹ رادار نصب شده و ما در خصوص استان هم پیگیر هستیم که رادار را نصب کنیم. در بحث رادار ما فاز تملک زمین به علاوه جاده دسترسی را انجام دادیم، قسمت مربوط به برق هم انجام دادیم، سازمان هواشناسی قسمت زیرساخت رادار را به خود استان‌ها واگذار کرده و بخش خرید تجهیزات به شکل ملی انجام می‌شود.
قدس خراسان: رادار هواشناسی شاید برای عامه مردم ملموس نباشد که بودن یا نبودنش چه فرقی می‌کند، لطفا درباره اهمیت این ابزار بیشتر توضیح دهید.
دهقانپور: رادار هواشناسی یک ابزاری است که می‌توانیم با استفاده از آن شرایط جوی و وضعیت جبهه‌ها را بصورت لحظه‌ای پایش کنیم اما مهمترین مولفه و پارامتری که رادار اندازه گیری می‌کند بارش نقطه‌ای است چون ما ایستگاه‌هایی که در سطح استان داریم به لحاظ تعداد محدودیت دارند و نمی‌توانند وضعیت نقطه‌ای را در سطح استان به ما نشان بدهند ولی رادار مزیت اصلی‌اش این است که نقطه به نقطه مشخص می‌کند که مقدار و نوع بارش در هر نقطه چگونه است، همچنین وضعیت آلاینده‌ها را پایش می‌کند یا میدان باد را دقیق میتواند به ما بدهد.
قدس خراسان: وضعیت بارشی استان نسبت مدت مشابه سال قبل و دوره کوتاه مدت چطور است؟
دهقانپور: در حال حاضر متوسط بارش استان ۳۰.۸ میلی متر است و این در حالی است که دوره آماری نزدیک ۵۸.۳ میلیمتر و سال قبل هم ۵۶.۵ میلی متر بارش داشتیم یعنی تقریباً نزدیک به ۵۰ درصد کاهش بارش داشتیم. در شهر مشهد هم درحال حاضر ما نزدیک به ۲۶.۳ میلیمتر بارش داشتیم، دوره آماری ۶۸.۳ و سال قبل ۵۲ میلی متر ثبت شده است. با این وجود در خصوص وضعیت بارشی استان باید گفت بیشترین کاهش بارش را در شهرستان تربت حیدریه داریم که امسال ۱۵.۳ میلیمتربارندگی ثبت شده است در صورتی که دوره آماری ۷۹ میلیمتر داشتیم و بیشترین میزان بارش را شهرستان قوچان که در حال حاضر ۹۲.۶ میلیمتر بارش داشته است.
قدس خراسان: تا پایان سال چه وضعیتی به لحاظ بارشی خواهیم داشت؟
دهقانپور: از این به بعد با توجه به پیش بینی‌های فصلی و بلند مدتی که پژوهشکده اقلیم شناسی صادر کرده امیدواریم وضعیت بارشی هم به سمت نرمال پیش رود و یک مقداری وضعیت را جبران کند ولی در حال حاضر خیلی از شهرها وضعیت بارش مناسبی نداشتیم.
قدس خراسان: در حال حاضر چند ایستگاه هواشناسی در سطح استان داریم و انواع شان را هم لطفا بیان کنید ؟
دهقانپور: ما در سطح استان نزدیک ۲۵۰ ایستگاه هواشناسی از انواع مختلفی داریم که ایستگاه‌های باران سنجی با ۱۶۵ مورد بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است. مهمترین ایستگاه‌ها هم ایستگاه های سینوپتیک اصلی و تکمیلی هستند که به شکل کامل‌تری داده‌های هواشناسی را سنجش می‌کند؛ انواع دیگه‌ای از ایستگاه‌ها هم داریم مثل ایستگاه اقلیم شناسی، ایستگاه‌های خودکار هواشناسی، جاده‌ای، فرودگاهی، کشاورزی و ایستگاه های پالایش آلاینده‌های جوی.
قدس خراسان: چند ایستگاه هواشناسی کشاورزی داریم؟
دهقانپور: دو تا ایستگاه هواشناسی کشاورزی داریم در حال حاضر داخل گلمکان و نیشابور که در واقع هم ایستگاه سینوپتیک هواشناسی هستند و هم ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی که روی یک سری از محصولات کار می‌کنند.
قدس خراسان: با توجه به اینکه خراسان رضوی یکی از قطب‌های کشاورزی کشور است دو ایستگاه کم نیست؟
دهقانپور: برای نقاط دیگری که متناسب بوده در داخل برنامه قرار دارد که ما بتوانیم یک سری دیگر ایستگاه‌های هواشناسی در شهرستان‌هایی مانند خلیل آباد، فریمان و قوچان دایر کنیم ولی موضوع دیگری که البته باید چالش کمبود نیروی انسانی، تجهیزات و اعتبارات است برطرف شود تا بتوانیم به نحو مناسبی این ایستگاه‌ها را نصب و راه‌اندازی کنیم.
قدس خراسان: تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی چه تاثیری روی هواشناسی و دقت پیش بینی‌ها وتجهیزات شما داشته و چقدر بر توان داخلی تکیه ندارید؟
دهقانپور: تجهیزات هواشناسی اکثرا تجهیزات ابزار دقیق‌اند و فوق‌العاده حساس هستند، طبق استانداردی که ما داریم بر اساس نظر سازمان، ما نمی‌توانیم هر ابزاری را که ساختیم بلافاصله در سیستم بکارگیری کنیم. اینها باید یک فرایندی را برای تایید بگذراند؛ مسلما تحریم‌ها تاثیر داشته ولی ما را وادار کرده که به سمت ساخت داخلی حرکت کنیم و از شرکتهای دانش بنیان داخلی کمک بگیریم. در همین مشهد هم هستند شرکت‌هایی که روی ساخت تجهیزات هواشناسی کار کردند و چون تعداد ایستگاه‌های هواشناسی محدود است شاید خیلی صرفه اقتصادی نداشته که روی ساخت تعداد محدودی از تجهیزات زمان بگذارند و هزینه کنند؛ قسمت اداری مهندسی تجهیزات ما متولی این امر است که بتواند در ساخت تجهیزات مورد نیاز به شرکتهای دانش بنیان کمک کند.
قدس خراسان: با توجه به وسعت و گستره فعالیت شما آیا تعامل مناسبی از سوی ارگان‌ها و دستگاه‌هایی که محصولات و خدماتشان به نوعی با هواشناسی گره خورده وجود دارد یا خیر؟
دهقانپور: ما با دستگاه‌های داخل استان تعامل خیلی خوبی را داشتیم در مدیریت بحران استان ما به شکل مستمر با آنها در ارتباط هستیم و اطلاعات و پیش بینی‌ها و هشدارهای هواشناسی را در اختیار آنان قرار میدهیم و آنها هم علاوه بر اینکه در اختیار مردم قرار می‌دهند در اختیار دستگاه‌های مرتبط و بحران مدار هم قرار می‌دهند و از به وجود آمدن مشکلات جلوگیری می‌کنند، برای مثال سال ۱۳۷۸ که پروژه نیروگاه بادی بینالود قرار بود آغاز شود آنجا مشاور گفت که اطلاعات هواشناسی برای آن منطقه نیاز است، به یاد دارم که یک سال کار متوقف شد تا ما ایستگاه هواشناسی را نصب کردیم و نهایتاً خروجی را به آنها ارائه دادیم و آنجا با توجه به شرایط تشخیص داده شد که برای نیروگاه بادی مناسب است و در بخش‌های دیگر استان این همکاری وجود داشته و اکثر جاها این تعامل و ارتباط وجود داشته، درعین حال یک نمونه‌هایی هم است که به صورت عملی جاهایی که به این اطلاعات کمتر توجه شده با مشکلاتی مواجه شدند مانند کارخانه کمپوست که در ورودی شهر مشهد نصب شد و به موضوع باد غالب و وضعیت هواشناسی در منطقه توجه نشد و نهایتاً با درخواست شهرداری یک ایستگاه هواشناسی در آنجا نصب کردیم و وضعیت را پایش کردیم نهایت هم فعالیت آنجا کم شد هم دفن زباله را مکان دیگر منتقل کردند.
قدس خراسان: در حوزه ناوبری هوایی، هواشناسی چه نقشی دارد؟
دهقانپور: هر پروازی که می‌خواهد انجام شود بر اساس وضعیت سرعت باد، وضعیت دید ، میزان فشار و حتی میزان دما و رطوبت مبدا، مسیر و مقصد تصمیم گیری می‌شود. در پرواز و همچنین اطلاعات وضعیت جوی مبدأ و مقصد و مسیر که باید در اختیار فرودگاه داده شود بنابراین در همه فرودگاه‌ها یکی از ملزومات این است که حتما ایستگاه هواشناسی درکنار فرودگاه نصب شود.
همکاران ما در بخش شبکه دیده‌بانی، اطلاعات جوی تاثیرگذار بر پرواز را بصورت ساعتی تهیه می‌کنند و در اختیار فرودگاه قرار می‌دهند، همچنین ایستگاه هواشناسی مختص فرودگاه هم نصب کردیم چرا که و سازمان هواشناسی هم این اطلاعات را آماده می‌کند و در اختیار ناوبری هوایی قرار می‌دهد.
قدس خراسان: پروژه انتقال آب از دریای عمان به لحاظ مسائل هواشناسی چه تاثیری میتواند در بلند مدت روی اقلیم خراسان داشته باشد؟
دهقانپور: یکی از مهمترین موضوعات در این بحث تغییرات اقلیمی است و هرگونه اقدامی می‌خواهیم انجام دهیم باید با پیش بینی بلندمدت اقلیمی باشد؛ ما طی سال‌های اخیر با کاهش بارش‌ها، افزایش دما، بارش‌های رگباری و تغییر بارش‌ها از جامد به مایع مواجه هستیم؛ گردو غباری که از کشور عراق به ایران می اید نتیجه سد سازی در ترکیه است بنابراین باید عواقب همه این اقدامات سنجیده شود. در عین حال کم هزینه ترین و ساده ترین روش این است که از منابع موجود به نحو احسن استفاده شود، انتقال اب را به عنوان یک روش برای مواجهه با کم آبی نفی نمی‌کنم اما موضوع حفظ منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی راه منطقی‌تری است. زمان آن رسیده به سیل به عنوان یک بلیه و بحران نگاه نکنیم بلکه باید از منابع آبی که سیل برای ما می اورد به نحو احسن استفاده و انها را مهار کنیم.
قدس خراسان: در کشورهای پیشرفته کاربرد هواشناسی در عرصه‌های مختلف زندگی مشهود است که از آن جمله می‌توان به بحثهای شهرسازی و معماری اشاره کرد، آیا در اداره هواشناسی استان برای این موضوع هم پژوهشی انجام داده‌اید؟
دهقانپور: متاسفانه در این موضوعات کمترکار شده است در حالی که حتی راستای احداث معابر، جنس مصالح ساختمانی، محل قرار گرفتن پنجره‌ها و ضخامت دیوارها همه از جمله مسائلی است که در مهار سرمایش و گرمایش و کاهش اثرات جوی تاثیر دارد. اخیرا یک بخشی تحت عنوان توسعه هواشناسی کاربردی در سازمان هواشناسی فعال شده است تا بتوانیم هواشناسی را در حوزه‌های مختلف کاربردی به مردم ارائه دهیم.
قدس خراسان: وضعیت اعتبارات اداره کل هواشناسی نسبت به وظایفی که بر عهده دارید به چه صورت است؟
دهقانپور: اعتبارات به صورت استانی تخصیص می یابد اما پایه ای که برای این موضوع در نظر گرفته می‌شود با توجه به حجم وظایف و ماموریتهایی که داریم پایین است، کفاف انتظاراتی که از هواشناسی وجود دارد را نمی‌دهد و لازم است که تحولی در بخش اعتبارات ایجاد و توجه بیشتری به این بخش شود.
قدس خراسان: اعتبارات اداره کل هواشناسی خراسان رضوی در سال ۱۴۰۱ چقدر در نظر گرفته شده است؟
دهقانپور: در بخش اعتبارات جاری با حدود ۱۴۰ نیرو ۱۹ میلیارد تومان و اعتبارات عمرانی ۱۷ میلیارد تومان بود. این در حالی است که برای راه اندازی هر ایستگاه فرودگاهی( در گناباد، سرخس و سبزوار) بالغ بر ۲۰ میلیارد تومان لازم است یا برای رادار در مجموع بیش از ۵۰ میلیارد هزینه دارد(۴۰ میلیارد رادار و ۱۲ میلیارد فراهم کردن زیرساختها).
قدس خراسان: در حمل و نقل جاده‌ای و ریلی با توجه به مشکلی که در سرمای اخیر برای قطار مشهد تهران رخ داد، هواشناسی چه نقشی دارد و چطور میتواند به کاهش این مشکلات کمک کند؟
دهقانپور: در حال حاضرچهار ایستگاه جاده‌ای در گردنه‌های تیوان، الماجوق، رباط سفید و ابرش داریم که وضعیت جوی جاده را در اختیار ما قرار می‌دهد اما چیزی که در کشور ما کمتر به آن توجه شده و کاری برایش انجام نگرفته است موضوع ایستگاه‌های هواشناسی ریلی است. قطار وقتی در حال حرکت است تحت تاثیر شرایط جوی قرار دارد یعنی اگر باد شدید و طوفان بوزد احتمال چپ کردن قطار وجود دارد بنابراین نیاز است در برخی نقاط در طول مسیر ریلی ایستگاه‌های هواشناسی ریلی نصب شود. اگر می‌توانستیم این موضوع را با ایستگاه ریلی پایش کنیم چنین مشکلاتی پیش نمی امد.
قدس خراسان: نحوه ارتباط ما در استان با شبکه جهانی هواشناسی به چه شکل است؟
دهقانپور: در موضوع پیش بینی وضعیت جوی خراسان رضوی اگر فقط اطلاعات جوی کشور خودمان را در دسترس داشته باشیم نمی‌توانیم پیش بینی دقیقی انجام دهیم و لازم است اطلاعات هواشناسی از شرق چین تا غرب ایتالیا را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم یا به لحاظ ناوبری هوایی که یکی از مهمترین خدمات هواشناسی است یک سری پروازهای بین المللی داریم و قبل حرکت باید اطلاعات مبدا مقصد و مسیر را داشته باشیم اگر فقط اطلاعات مربوط به منطقه خودمان باشد نمی‌توانیم پیش بینی درستی برای پرواز ارائه کنیم. بنابراین سازمان هواشناسی جهانی همه کشورها را مکلف کرده یک سری ایستگاه جهانی فعال کنند. در کشور ما ۲۰۰ ایستگاه بین المللی داریم که ۱۲ ایستگاه مربوط به استان خراسان رضوی است. کلیه داده‌ها و اطلاعات خام و تحلیل‌های هواشناسی روی شبکه قرار می‌گیرد. مرکز پیش بینی فصلی ما در مشهد برای کشورهای عضو اکو پیش بینی فصلی صادر می‌کند و در اختیار انها قرار می‌دهد برخی کشورهای همسایه ما زیرساختهای لازم را ندارند و پیش بینی هایشان را ما در اختیارشان قرار میدهیم.
قدس خراسان: آیا هواشناسی گزارش محرمانه هم دارد؟
دهقانپور: خیر موردی به این شکل محرمانه وجود ندارد مگر در موارد خاص بعنوان مثال در زمان جنگ یک کشور میتواند اطلاعاتش را روی شبکه بین المللی قرار ندهد چراکه یکی از کابردهای اطلاعات هواشناسی در حوزه نظامی است به عنوان مثال دشمن برای پرتاب موشک به اطلاعات هواشناسی مسیر نیاز دارد.
گفتگو: معصومه مومنیان
انتهای پیام/
نظر شما