کارشناسان اقتصادی، بودجه شرکت‌های دولتی را به یک «تاریکخانه» تشبیه می‌کنند چون غیر از اقلام مرتبط با منابع عمومی ‌مانند سود سهام، مالیات، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و اعتبارات هزینه‌ای، سایر ارقام منابع و مصارف این شرکت‌ها در قوه مقننه مورد بررسی قرار نمی‌گیرند.

هرچند در سال جاری وزارت اقتصاد در تصمیمی شجاعانه اقدام به انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی کرد که این اقدام گامی رو به جلو و مثبت ارزیابی می‌شد، اما متأسفانه در لایحه بودجه۱۴۰۲ شاهد حذف عجیب حکم شفافیت و انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی از تبصره۲ این لایحه بوده‌ایم. در گفت‌وگو با برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی این موضوع را بررسی کرده‌ایم.

تاریکخانه‌ها و سلب اعتماد از مردم
بهروز محبی‌نجم‌آبادی، عضو کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی درخصوص بودجه شرکت‌های دولتی به قدس گفت: حدود ۳ میلیارد دلار از بودجه کشور در حوزه شرکت‌های دولتی هزینه می‌شود که این یک مبلغ بسیار قابل‌توجهی است، بنابراین هرچه شفافیت صورت‌های مالی این شرکت‌ها روشن‌تر باشد، اعتماد عموم مردم به حاکمیت بیشتر می‌شود. در واقع باید تمامی رفتارهای مالی شرکت‌های دولتی برای عموم مردم قابل رصد باشد، چراکه این تاریکخانه‌ها هیچ زمانی اعتماد جلب نمی‌کنند و برعکس اعتماد کسب شده را هم سلب می‌کنند. ‌
وی افزود: بحث شفافیت صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی و وام‌های بانکی برای نخستین بار در دولت سیزدهم اتفاق افتاد و همچنان باید به جد این موضوع را پیگیر باشیم. در حوزه شرکت‌های دولتی با توجه به اینکه تعداد زیادی از این شرکت‌ها زیان‌ده هستند و با شرکت‌هایی که سودده هستند یکی محاسبه می‌شوند در نتیجه باید توجه ویژه‌ای به این شرکت‌ها شود و اصل ۴۴ در دستور کار قرار گیرد.

بهبود عملکرد مدیران شرکت‌های دولتی و افزایش شرکت‌های بورسی
جعفر قادری، نماینده مردم شیراز، خودکنترلی مدیران را حاصل شفافیت صورت‌های مالی دانست و در گفت‌وگو با قدس گفت: هرچه شفافیت در نظام اداری بیشتر باشد راندمان و کارایی شرکت‌ها افزایش و سرمایه اجتماعی کشور ارتقا می‌یابد. از طرفی دیگر این شفافیت سبب می‌شود مدیران تصمیماتشان را بیشتر کنترل کنند و از اینکه صورت‌های مالی‌شان در معرض دید عموم گذاشته می‌شود برای اینکه یک ذهنیتی از آن‌ها برای عموم ایجاد نشود سعی می‌کنند بر دارایی شرکت‌ها حراست بیشتری داشته باشند.
این نماینده مجلس ادامه داد: انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی سبب می‌شود فشار برای ورود سایر شرکت‌ها به بورس بیشتر شود و حجم شرکت‌های بورسی افزایش یابد. افزایش شرکت‌های بورسی در کشور موجب می‌شود مردم بتوانند راحت‌تر سرمایه‌گذاری کنند و منابع نقدشان را به سمت بورس ببرند. ازاین‌رو این شفافیت‌زایی‌ها زمینه‌ شفافیت در سایر بخش‌ها را به دنبال دارد و به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.

مقابله با گلوگاه‌های فساد، رانت و ناکارآمدی شرکت‌های دولتی
محبی‌نجم‌آبادی، عضو کمیسیون تلفیق مجلس خاطرنشان کرد: اگر این شرکت‌ها بدانند در اتاق شیشه‌ای قرار دارند، بسیاری از خطاها اتفاق نمی‌افتد و زمینه‌های رانت از بین می‌رود. در واقع شرکت‌ها با مطرح کردن صورت‌های مالی‌شان در اتاق شیشه‌ای، راحت‌تر مورد رصد و قضاوت قرار می‌گیرند. با وجود این‌گونه نظارت‌ها با مدیریت سالم شرکت‌ها روبه‌رو خواهیم بود.
در ادامه قادری هم بیان کرد: یکی از اقدام‌های ضد فسادی که می‌توان در کشور انجام داد، شفافیت‌زایی در انتشار صورت‌های مالی است که می‌تواند نقاط رانت و فساد و همچنین مدیران ضعیف را شناسایی کند تا با آنان برخوردهای لازم صورت گیرد.

حذف حکم انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی از تبصره۲ بودجه ۱۴۰۲
محبی‌نجم‌آبادی در پایان به حذف حکم شفافیت صورت‌های مالی اشاره و خاطرنشان کرد: در کمیسیون تلفیق صحبت شده احکامی که در بودجه۱۴۰۱ بود اما در بودجه ۱۴۰۲ حذف شده‌اند، یک به یک مورد بررسی قرار گیرند و به لایحه بازگردند. بی‌شک مجلس علت حذف این حکم از لایحه بودجه ۱۴۰۲ و بازگشت آن به لایحه برای بهبود اصلاح ساختاری بودجه و سوددهی شرکت‌های دولتی را پیگیری می‌کند. موضوع شفافیت برای مجلس بسیار مهم است و بر اجرای آن تأکید و حساسیت دارد.

خبرنگار: مهدی پناهی