این درحالی است که تهران و مینسک در طول ۳۰ سال دوستی‌شان، به نقطه خوبی از لحاظ درک مشترک همکاری‌های اقتصادی دست یافته‌اند.
 الکساندر اشپاکوفسکی، مدیر مؤسسه «مفهوم واقعی» بلاروس در مقاله‌ای در خصوص روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس می‌نویسد: انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳، تماس‌های مقامات بلندپایه بلاروس و ایران افزایش یابد. 
در حاشیه نشست شورای سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس در دیدار دوجانبه با دکتر رئیسی گفت: مینسک و تهران برای اینکه نه تنها بقای خود را حفظ کنند، بلکه جای خود را در زیر نور خورشید بگیرند، باید به هم اتکا کنند. 

عبور از تحریم، فصل مشترک تهران و مینسک 
رهبر بلاروس وظایف کلیدی وزارت خارجه بلاروس را در روابط دو کشور در دو مورد تشریح کرده است: «بازنگری در وضعیت فعلی و تقویت روابط دوجانبه». در این راستا، شایان ذکر است نتایج مشابهی در مورد نیاز به تقویت همکاری‌های بلاروس و ایران در بررسی تحلیلی منافع جمهوری بلاروس در منطقه خزر که توسط KazISS منتشر شده، بدست آمده است. فشار درازمدت غرب و آمریکا و تلاش برای محاصره علمی و فناوری و محدودیت مصنوعی در توسعه؛ موارد اشتراکی تهران و مینسک در حوزه سیاست خارجی هستند. در عین حال خاطرنشان می‌شود نتایج روابط تجاری در سال‌های اخیر بسیار معتدل به نظر می‌رسد و در تماس‌های سیاسی به‌خصوص در بالاترین و عالی‌ترین سطح، «فاصله نسبتاً طولانی از نظر سازماندهی دیدارهای متقابل وجود دارد» که باید نسبت به اصلاح این رویه اهتمام ورزیده شود. 

منافع مشترک ژئوپلتیکی
در روابط مدرن بلاروس و ایران، نه تنها یک زمینه دوجانبه، بلکه یک زمینه ژئوپلتیکی مهم نیز وجود دارد. با توجه به منافع مشترک در ایجاد نظم جهانی چندقطبی که به دو کشور اجازه می‌دهد تا از شر  فشار تهاجمی مستمر غرب خلاص شوند، مینسک و تهران تمایل به پیوستن به سازمان همکاری شانگهای را در دستور کار خود قرار دادند. به نظر می‌رسد محافل حاکم بر بلاروس و ایران، سازمان همکاری شانگهای را که اعضای آن قدرت‌های جهانی مانند روسیه، چین و هند هستند، مرکز نوظهور قدرت می‌دانند که اگر به عنوان یک جبهه متحد در برابر غرب عمل نمی‌کنند، دست‌کم یک جایگزین بین‌المللی برای کشورهایی ارائه می‌دهند که ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دنباله‌روهای آن‌ها سعی در منزوی کردن آن‌ها دارند. 

ایران و بلاروس خط مقدم مبارزه با انقلاب‌های رنگی 
یکی دیگر از عوامل منافع مشترک بلاروس و ایران، مخالفت با فناوری‌های «انقلاب‌های رنگی» است که غرب با کمک آن بارها سعی در براندازی نظام دولتی در این دو کشور داشته است. بلاروس با موفقیت از آخرین تلاش از این دست در ارتباط با انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ جلوگیری کرد، در حالی که ایران همچنان با تهدیدهای بی‌ثباتی داخلی مواجه که با اقدام‌های هماهنگ انتظامی و بسیج مردمی جلو آن را گرفته است. در این راستا، مطالعه تجربیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تبادل اطلاعات میان سرویس‌های ویژه، تعامل بین اتاق‌های فکر دولتی و خصوصی، دیپلماسی عمومی و حزبی، تحرک دانشگاهی بین بلاروس و ایران و جهت‌گیری برای توسعه روابط دوجانبه جذاب به نظر می‌رسد. در آینده نیز می‌توان فعالیت‌های مشترک بلاروس، ایران، روسیه و سایر کشورهای مستقل را برای کمک به کشورهای ثالث در مقابله با «انقلاب‌های رنگی» و درگیری‌های داخلی در نظر گرفت. مسکو و تهران در حال حاضر تجربه همکاری مشابه در جمهوری عربی سوریه را دارند. بلاروس نیز نیروهای حافظ صلح خود را به عنوان بخشی از مأموریت CSTO برای حفظ نظم و قانون به قزاقستان اعزام کرد.

ظرفیت همکاری‌های تجاری و اقتصادی
عملکرد تجاری بلاروس و ایران تاکنون نسبتاً ناچیز به نظر می‌رسد. علاوه بر این، در سال‌های اخیر، حجم مبادلات تجاری کاهش یافته است؛ از۱۵۰ میلیون دلار در سال۲۰۱۷ به ۳۳/۲۸ میلیون دلار در سال۲۰۲۱. این میزان همکاری با توجه به مشارکت بین دو کشور، نزدیکی مواضع تهران و مینسک در عرصه بین‌الملل و نبود موانع مشهود بر سر راه توسعه روابط اقتصادی ناکافی است. عمده صادرات بلاروس به ایران محصولات چوبی، کاغذ روزنامه، بلبرینگ و سایر کالاهای تولیدی است. ایران میوه، خشکبار، آجیل، تجهیزات پزشکی و دارو را به بلاروس عرضه می‌کند. یک قالب مهم برای توسعه همکاری‌ها، کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی بلاروس و ایران است که پانزدهمین نشست آن در تاریخ ۲۸ تا ۲۹ ژانویه ۲۰۲۲ در مینسک برگزار شد. بدیهی است که در پس‌زمینه تشدید تنش در روابط بین‌الملل که توسط غرب به منظور حفظ سلطه بر کره زمین و حفظ «نظم جهانی به سبک آمریکایی» پیگیری می‌شود، تقویت روابط سیاسی و دیپلماتیک در ارتباطات تجاری و اقتصادی بین جمهوری بلاروس و جمهوری اسلامی ایران نیز وجود دارد. این روندها هم به دلیل اشتراک منافع ژئوپلتیکی مینسک و تهران و هم به دلیل وظایف خاص در زمینه همکاری‌های دوجانبه است که در آن به‌خصوص ایده صادرات کامیون‌های کمپرسی بلاز بلاروس برای اهداف برنامه دولتی ایران به‌منظور توسعه صنعت و معدن مرتبط به نظر می‌رسد. عامل مهمی که امکان پیش‌بینی توسعه مثبت روابط دوجانبه را فراهم می‌کند، اراده سیاسی و تمرکز بر تقویت تعامل مقامات ایران و بلاروس، ابراهیم رئیسی و الکساندر لوکاشنکو است. 

ایران، بلاروس و روسیه؛ مثلث هم‌افزایی 
جمهوری اسلامی ایران پس از فروپاشی اتحادجماهیر شوروی و کشورهایی که از شوروی جدا شدند، از نخستین کشورهایی بود که آن‌ها را به رسمیت شناخت. بلاروس هم یکی از کشورهایی بود که ایران آن را از ابتدا شناسایی کرد. روابط ایران هم بیش از سه دهه بر مبنای تفاهم و همکاری با بلاروس تنظیم شده است. از سوی دیگر، پیوند مینسک- مسکو یک پیوند بسیار نزدیک است و سیاست ایران هم همواره نزدیکی با مسکو بوده است. بر همین اساس مثلث مینسک-تهران-مسکو در دولت سیزدهم از طراحی ویژه‌ای برخوردار است. بلاروس در بین کشورهای اروپای شرقی، یکی از کشورهای اصیل است. این کشور از نظر زیرساخت‌های توسعه‌یافته، مدرن و پیشرفته است. این کشور به لحاظ شاخصه توسعه انسانی نسبت به بخش عمده کشورهای اروپای شرقی که در جبهه آمریکا قرار دارند، پیشرفته‌تر است. در سیاست خارجی جدید دولت، به «دیپلماسی متوازن» توجه شده است. یکی از کشورهایی که در این حوزه انتخاب شد، بلاروس بود. این کشور همچنین در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌عنوان یک کشور اصلی حضور دارد. بلاروس در پیمان‌ها و سازمان‌هایی که روسیه عضو آن است، نقش اصلی دارد. از طرف دیگر، همگرایی میان ایران و بلاروس در افزایش قدرت جمهوری اسلامی ایران برای چانه‌زنی در سازمان‌هایی مانند اوراسیا و شانگهای مؤثر است و با توجه به عضویت ناظر در سازمان تجارت جهانی (دبلیو.تی‌.اُ)، می‌تواند در عضویت ایران در این سازمان نیز تا حدودی اثرگذار باشد.

خبرنگار: محمدی