سفر همیشه لذت بخش و خوب است ولی اگر سفر به مکانی زیارتی باشد، حتماً ارزشمندتر و دلخواه‌تر است. حس کسی که می‌خواهد برای اولین بار به مکانی مقدس برود وصف ناپذیر است. حالا اگر این سفر بار دیگر تکرار شود، نه تنها از نور و شگفتی‌اش کم نمی‌شود که مسافر و زائر اشتیاق بیشتری برایش خواهد داشت. سفر، موجب تکامل و تعالی انسان و بیانگر عروج اوست به خصوص که اگر این سفر، سفر زیارتی باشد؛ سرشت آدمی سفر و راه را می‌طلبد. با سیری در تاریخ و مروری بر احوال بزرگان علم واخلاق، به این نکته می‌رسیم که سفر برای خود آدابی دارد که که به دلیل شروع سفرهای زیارتی نوروزی می‌خواهیم به این آداب بپردازیم. وقتی مقصد سفر مشهد امام رضا(ع) باشد، سفر آسمانی‌تر است. می‌خواهیم برای این سفر آسمانی آدابی را برشماریم.

نیتتان را درست ببندید

اولین چیزی که زائر باید به آن در زیارت توجه داشته باشد «نیت» است، نیت، قصد زیارت کردن است؛ این که قصد کنی زائر شوی و برای آنچه به دست می‌آوری عهدبندی. نیت تو باید نیت زیارت ولی خدا باشد نه دیدن حریم حرم. مانند نیت نماز که قصدت نزدیکی به خداست. برای زیارتهم باید قصدت نزدیکی به خدا از طریق توسل به ولی خدا باشد و این اولین پله از نردبان قرب الهی‌ست. وقتی قصد زیارت می‌کنی باید آن را با دیگر مقاصد دنیایی آلوده نکنی و منظور تو فقط تجدید عهد با ولی خدا و اجابت دعوت او و طلب شفاعت ازایشان باشد نه چیز دیگری، وقتی می‌گویی: «انی قصدتک» من قصد تو را کردم، یعنی از هر آن چه غیر توست دل بریدم و به سوی تو پناه آوردم؛ زیرا هر که با شماست، با خداست. شما شفیعان سرای جاوید هستید و واسطه رحمت خداوند، هر که به شما معتصم شود و از شما پیروی کند بهشت جایگاه ابدی اوست. » وقتی بدانی قصدت از زیارت چیست، پا در کدام خاک می‌گذاری، پای بوس خاکی می‌شوی که روزانه صدها هزار فرشته بر خاکش بوسه می‌زنند، پس حجاب‌ها از جلوی چشمانت کنار ‌می‌روند. با چشم سر نمی‌شود دید، باید چشم دل را باز کنید و خودتان را در ساحت حریمش پیدا کنید آن وقت می‌شود قصد زیارت کنید.

این حس ذره ذره به شما حیا می‌دهد حیایی که پیش زمینه ترک گناه است. نیت دل کندن از غیر و پیوستن به یار. حالا وقتش است که چشم سر ببندید و چشم دل باز کنید.

تدارک آنچه در سفر نیاز دارید

دومین کاری که مؤمنین و زائران برای برای تدارک سفرشان انجام بدهند آماده کرده توشه راه است. حضرت رسول در این باره می‌فرمایند: «از شرف آدمیست که توشه خود را نیکو گرداند» و امام صادق(ع) هم می‌فرمایند: چون به سفر روید سفره با خود بردارید و طعام‌های نفیس در آن قرار دهید. یعنی سفرتان را به خوبی و خوشی طی کنید. سفر مخصوصاً از نوع زیارتی‌اش باید دلخواه و پر برکت باشد.

حلال بودن هزینه سفر

مورد بعدی آداب سفر زیارتی این است که در تدارک هزینه‌های سفر حواس‌تان باشد از حلال بودن آن مطمئن شوید و مال شبهه‌ناک یا مال آلوده به حرام استفاده نکنید. لقمه‌ای که قرار است به شما قوت ببخشد باید طیب و طاهر باشد و اگر غیر آن در وجودتان باشد لذت چشیدن طعم شیرین زیارت را از شما می‌گیرد پس در آنچه برای سفر تدارک می‌بینید مطئن شوید که قصد زیارت فقط دریافت معرفت است که رسیدن به آن با لقمه غیر حلال دست نیافتنی ست.

باخبر کردن دوستان از سفر

حالا وقتش است بستگان، نزدیکان و دوستان دینی خود را از سفرتان باخبر کنید و با آن‌ها وداع کنید و حلالیت بطلبید، در حدیثی از امام صادق(ع) که از سیره جدشان حضرت رسول(ص) ذکر می‌کنند اهمیت وداع را می‌توان احساس کرد. ‌ایشان می‌فرمایند: وقتی حضرت رسول(ص) با مؤمنی وداع می‌کردند می‌فرمودند: خداوند شما را رحمت کند و پرهیزگاری را توشه شما داند و شما را به سوی هر خیری متوجه گرداند و جمیع حاجات شما را برآورد و دین و دنیای شما را سالم دارد، شما را به راحت برگرداند به سوی جمعی که‌ایشان به سلامت باشند.

غسل کنید

برای رفتن به زیارت غسل طهارت لازم است. اللهم طهر قلبی و اشرح لی صدری و أجر علی لسانی مدحتک و الثناء علیک. اللهم اجعله لی طهوراً و شفاء و نوراً انک علی کل شیء قدیر. اللهم اجعله لی نورا و طهورا و حرزاً و کافیاً من کل داء و سقم و من کل آفه و عاهه و طهر به قلبی و جوارحی و عظامی و لحمی و دمی و شعری و بشری و مخی و عصبی و ما اقلت الارض منی و اجعله لی شاهداً یوم القیامه یوم حاجتی و فقری و فاقتی.

طهارتی دیگر که برای نایل ماندن به دیدار امام لازم است طهارت ذهنی است. فکر نیز مانند جسم احتیاج به طهارت دارد. در روایات آمده است که می‌دانید چه چیز ذهن شما را آلوده می‌کند؟ پاسخ روشن است! سوء‌ظن به امام معصوم(ع). من و تو وقتی می‌خواهیم به زیارت بیاییم میگوئیم با این همه گناه امام مرا می‌پذیرد؟ این نوع گفتار سوء ظنی است به امام معصوم(ع). اگر به خودمان نگاه کنیم که ذره‌ای گذشت در وجودمان نیست فکرمان درست است اما وجود مقدس امام سرشار از جود و کرم است، او مانند مونسی دلسوز، پدری مهربان و برادری همدل است. و این نص صریح قرآن است که خداوند خطاب به گناهکاران می‌فرماید: اگر همه گناهان را کردی و از بخشش ناامید هستی از رحمت من (خدا) ناامید مشو چرا که گناه همه توبه‌کنندگان را می‌بخشم.

همراه داشتن انگشتر عقیق

همراه داشتن انگشتر عقیق با نگین زرد رنگ که نقش روی آن «ماشاء الله لاقوه الا بالله استغفرالله» را در سفر زیارتی توصیه کرده‌اند. انگشتری در دست می‌کنید با متنی حاوی قدرت لایزال الهی، نیرویی جز به مدد الهی وجود ندارد از او طلب مغفرت می‌کنم، و اگر نقش روی دیگر آن انگشتر محمد و علی باشد به دست کنی و اگر انگشتر فیروزه بود بهتر است نگینی داشته باشد که یک روی آن «الله الملک» خدا فرمانرواست، و روی دیگر آن «الملک لله الواحد القهار» فرمانروایی تنها از آن خدای یکتا و قهار است، نقش شده باشد.

قرائت قرآن

یکی دیگر از آداب سفر زیاریتی این ست که سوره‌های حمد، فلق و ناس، آیه الکرسی و قدر و آخر سوره آل عمران را بخوانید.

خواندن دو رکعت نماز

قدم بعدی برای وصول به ساحت امام(ع) این است که اعضای خانواده را جمع کنید و دو رکعت نماز بخوانید و از خدا طلب خیر کنید و سوره آیه الکرسی را بخواندی و بعد از حمد و ثنای پروردگار اعضای خانواده‌تان را به خدا بسپارید به یمن تلاوت این سوره، امام محمدباقر(ع) نیز هرگاه عزم سفر می‌کردند خانواده خود را در حجره‌ای جمع می‌نمودند و این دعا را می‌خواندند: اللهم انی استودعک الفداة نفسی و مالی و اهلی و ولدی الشاهد منا و الغائب. اللهم احفظنا و احفظ علینا. اللهم اجعلنا فی جوارک. اللهم لا تسلبنا نعمتک و لا تغییر ما بنا من عافیتک و فضلک.

خداحافظی

از دیگر آداب پیش از سفر این است که با خانواده خودتان اگر همراه شما در سفر نیستند خداحافظی کنی و بر در خانه بایستید و تسبیحات حضرت زهرا(س) را بگویید و هر یک از سوره‌های حمد و آیه الکرسی را بر ۳ جانب خود یعنی سمت راست و چپ و پیش رو بخوانید و خواندن دعایی که شرح آن در کتاب حلیه المتقین علامه محمدباقر مجلسی آمده است و برای کامل کردن آداب خداحافظی است. «اللهم احفظنی و احفظ ما معی و سلمنی و سلم ما معی و بلفنی و بلغ ما معی ببلاغک الحسن الجمیل. » اگر در سفر زیارتی به همراه خانواده هستید از دوستان و همسایگان خداحافظی کنید.

زمزمه سوره توحید

توصیه شده یازده مرتبه سوره توحید را زمزمه کنید و همچنین سوره‌های قدر و آیه الکرسی و فلق و ناس را و سپس عطر تلاوت این سوره‌ها را با لمس بدن خود تا همیشه در اعضا و جوارحتان ماندگار کنید.

خواندن دعای پیامبر

توصیه شده است به خواندن این دعا هنگام ترک منزل که از حضرت رسول(ص) نقل شده است« اللهم انی استودعک نفسی و اهلی و مالی و ذریتی و دنیای و آخرتی وامانتی و خاتمة عملی.»

صدقه دادن

یک توصیه مهم برای پیش از سفر دادن مقداری صدقه است، صدقه‌ای که در عین ناچیزی هفتاد نوع بلا را از انسان دفع می‌کند.

نویسنده: صدیقه سادات بهشتی- فاطمه عامل نیک