این را در بازدیدی که از کارگاه های تولیدی سوغات در شرکت کسب و کار رضوی پیش از انجام گفتگو داشتم، همان اول کار فهمیدم. بازدید از این کارگاه ها و دیدن مواد اولیه تولید سوغاتی ها که سنگ های برداشت شده از بخش های مختلف حرم امام رضا(ع) بودند، شروع خوبی برای شنیدن قصه تبدیل آن ها به سوغاتی های متبرک از زبان صادق گنابادی مدیر اشتغال این شرکت است. روایت او از آنچه برای تولید سوغات از اتاق فکر ایده یابی تا کارگاه تولیدی طی می شود جالب است. شرکتی که هدفش عملیاتی کردن ایده تولید سوغات متبرک در یک سال گذشته با استفاده از همین بازمانده های عمرانی است و محصولات متنوعی را بر همین مبنا طراحی و نمونه سازی کرده است. مطابق آنچه از صادق گنابادی در این گفتگو خواهید خواند ،تاکنون باتوجه لزوم ایجاد زیرساخت تولید کیفی، بخش کوچکی از ایده ها تبدیل به محصولات قابل ارائه شده و سوغاتی هایی مانند  مهر، تسبیح و نگین انگشتر شده است.

تبدیل سنگ های برداشت شده از صحن ها به تسبیح و نگین انگشتر

مدیر اشتغال شرکت کسب و کار رضوی در حین بازدید به ما از هدف شکل گیری این شرکت، اینطور می گوید: تلاش ما این بود که یک گردهمایی از تولیدکنندگان در حوزه صنایع دستی برگزار کنیم تا آنها در این کارخانه مستقر شوند و ایده سوغات رضوی را عملیاتی کنند.

او ادامه می دهد: تولیدکنندگان همواره دغدغه جا و مکان برای تولید تولیدات خود را دارند و آستان قدس قصد داشت با استقرار آنها در این کارخانه دغدغه مذکور را رفع کند.

در حالی که به سمت سنگ های برداشت شده از صحن کوثر که رنگ و لعاب خاصی دارد و به گفته مدیر اشتغال شرکت کسب و کار رضوی از آن به عنوان نگین برای انگشتر تولید می شود، آقای گنابادی به تاسیس کارخانه نخریسی در سال 1313 اشاره می کند و می افزاید: در بخش اول این کارخانه دستگاه های سنتی ریسندگی وجود داشته است.

در بخش دیگری از این کارخانه، سنگ های برداشت شده با عنوان «هرکاره» دیده می شود، سنگ هایی که معمولا برای تولید لوازم آشپزخانه مورد استفاده قرار می گیرد و در اطراف مشهد نیز به تعداد زیاد وجود دارد. البته به گفته این مسئول، علاوه بر اینکه این سنگ ها در تعدادی از صحن های حرم مورد استفاده قرار گرفته است، در حال حاضر نیز این سنگ ها بعد از مرحله ریز شدن توسط تعدادی از کارگاه های تولیدی و فعالیت بیش 60 زندانی، روند ایده پردازی و طراحی محصول در شرکت کسب و کار رضوی نوید ایده های نو و خلاقانه‌ای را در امر تولید سوغات زیارت در حوزه سبک زندگی با استفاده از ظرفیت بازمانده های عمرانی حرم مطهر می‌دهد.

ارتباط سوغات رضوی با پیوست فرهنگی هنری حرم امام هشتم (ع)

در حالی که به اتاق مدیر اشتغال شرکت کسب و کار رضوی می رویم و تعدادی از جعبه های سفارش داده شده سوغات رضوی روی میز اتاق این مسئول قرار دارد، او علت اصلی استفاده از این تنوع سنگ ها برای تولید سوغات رضوی را ارتباط مستقیم آن با پیوست فرهنگی هنری حرم امام هشتم (ع) می داند و متذکر می شود: برای اولین بار قصه سوغات رضوی را با این سنگ ها که کاربرد خاصی نداشت شرکت کسب و کار رضوی رقم زد.

گنابادی نوید ایده های بعدی این شرکت از تنوع این سنگ های برداشت شده در تولید آینده سوغات رضوی خبر می دهد و می افزاید: حدود 10 سالی است که در بخش های مختلف آستان قدس کار می کنم و بعد از ورودم به شرکت کسب و کار این ایده برای تولید سوغات رضوی شکل گرفت، بخش زیادی مربوط به تجربه ام در بخش های مختلف آستان قدس از جمله موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی بود و بخش زیادی نیز ظرفیت های این مجموعه آستان است.

او ظرفیت های هنرمندان و استادکاران مشهدی را بسیار بزرگ توصیف و ادامه می دهد: شرکت کسب و کار رضوی چشم انداز توسعه سبد سوغات زیارت را با تکیه بر ظرفیت هنرمندان و استادکاران مشهدی در دستور کار خود دارد.

به گفته مدیر اشتغال شرکت کسب و کار رضوی، این شرکت مجری ایده سوغات رضوی است و به همین علت این شرکت کار را به تعدادی از کارگاه های تولیدی در مشهد سپرده است که در کنار آنها 60 نفر از زندانیان نیز به تولید تسبیح می پردازند.

روی هر کدام از جعبه های سوغات رضوی که در ابعاد بزرگ طراحی شده یکی از کاشی های صحن های آزادی، انقلاب و جامع دیده می شود، در عین حال روی جعبه های کوچکترنام علی بن موسی الرضا نگارگری شده است.

 گنابادی در این خصوص می گوید: یکی از ظرفیت های هنری آستان قدس رضوی چاپ کتاب هایی توسط موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی است، این کتاب ها که با عنوان «شاهکارهای هنری آستان قدس رضوی» به چاپ رسیده، کتیبه های موجود و ظرفیت های دیگری که در هر بخش از حرم مطهر رضوی وجود دارد را با جزئیات کامل روایت کرده است؛ بنابراین، ما نیز برای جعبه های کوچکتر از کتیبه هایی که نام حضرت در آن قرار دارد الگو گرفتیم و برای جعبه های بزرگتر از کاشی های خاص که در صحن های مختلف حرم امام هشتم مورد استفاده قرار گرفته الگوبرداری کرده ایم.

داخل هر جعبه یک تسبیح که با دست و با تراش سنگ های هرکاره ساخته شده، یک مهر و یک عطر قرار دارد. مدیر اشتغال شرکت کسب و کار رضوی درباره عطر حرم رضوی در این سوغات می گوید: این شرکت مسئولیت تولید عطر در حرم مطهر رضوی را به عهده دارد از این رو در سوغات رضوی عطر نیز قرار گرفته است.

به گفته او، در حال حاضر این سوغات به صورت سازمانی در اختیار مردم قرار می گیرد، به این صورت که مسئولان سازمان ها وقتی می خواهند هدیه ای همزمان با مناسبتی به همکاران خود اهدا کنند این سوغات را هدیه می دهند، اما این پایان ماجرا نیست و قرار است تولید این سوغات تا سال آینده به گونه ای باشد که مستقیما به بازار برود تا مجاورین و زائرین آن را در صورتی که تصمیم داشتند خریداری کنند.

این مدیر اشتغال یادآور می شود: سوغات در هر سفر عنصر یادآوری خاطرات سفر است و همزمان که می‌ تواند نقش تأمین نیازهای کالایی اولیه زندگی را داشته باشد، جایگاهی فراتر از کالا و تأمین نیازهای معیشتی نیز دارد، لذا جزء جدایی ناپذیر تجربه زیارت بوده و الزاما دارای آثار فرهنگی است.

او ادامه می دهد: در متون دینی برای آیین زیارت خرده فرهنگ معینی وارد شده که یکـی از اجزای آن، خرید سوغات است در همین رابطه می‌توان به فرمایش امام صادق (ع) فرمودند: إِذَا سَافَرَ أَحَدُکُمْ فَقَدِمَ مِنْ سَفَرِهِ فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ بِمَا تَیَسَّر وَلَوْ بِحَجَرٍ، هرگاه کسی از شما به سفر رفت در بازگشت برای خانواده‌ اش هدیه ‌ای آورد که برای او مقدور است اگرچه تکه سنگی باشد.

گفت و گو تمام می شود اما آقای گنابادی در پایان این مصاحبه از تمام ایده پردازان می توانند در این عرصه با شرکت کسب و کار رضوی همکاری کنند می خواهد تا اعلام کنند و این شرکت آمادگی همکاری با ایده های خوب شرکت های ایده پرداز را دارد.

مهدیه قمری