یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی دولت سیزدهم در دو سال گذشته افزایش تعاملات با کشورهای منطقه و همسایه از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده است و در این ارتباط شاهد رفت و آمد مقامات ارشد ایران و برخی ازسران کشورهای این منطقه به پایتخت کشورهای یکدیگر بوده‌ایم که در این ارتباط می‌توان به سفر یک روزه امیر قطر به تهران در ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ و سفر ابراهیم ریئسی رییس جمهوری ایران به عمان درخرداد ماه سال گذشته اشاره کرد.
در دی ماه ۱۳۹۴ و بعد از حمله‌ای افرادی به سفارت عربستان در ایران و کنسولگری این کشور در مشهد و تصمیم ریاض برای قطعی روابط دیپلماتیک خود با تهران ، تعدادی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در راستای حمایت از تصمیم برادر بزرگتر خود در این منطقه، اقدام به کاهش سطح روابط خود با تهران کردند و سفرای خود را برای مشورت از ایران فراخواندند که در این زمینه می توان به اقدام کویت و امارات متحده عربی و قطر اشاره کرد ، کشور بحرین دیگر عضو شورای همکاری خلیج فارس که پیش از این راوبطش با ایران دچار چالش شده بود به بهانه حمله به سفارت عربستان در ایران و حمایت از تصمیم ریاض اقدام به قطع روابط خود با تهران کرد.
با توجه به این که مناسبات کشورها در عرصه بین الملل ثابت و پایدار نیست و روابط آنها ویژگی سیال بودن دارد ، در شهریورماه ۱۳۹۶ در حالی که قطر ۱۸ ماه پیش از آن در راستای حمایت از عربستان سفیر خود را از تهران فراخوانده بود؛ این کشور تصمیم گرفت بار دیگر روابط خود با تهران را به سطح سفیر ارتقا بدهد در حالی که در این ایام روابط قطر و عربستان به دلیل اعمال محاصره و تحریم از سوی ریاض علیه دوحه قطع شده بود و در این مقطع زمانی واگرایی دوحه _ریاض به همسویی دوحه_ تهران منجر شد .
در شهریورماه ۱۳۹۶ در حالی " علی بن احمد علی السلیطی" به عنوان سفیر قطر در ایران فعالیت خود در سفارتخانه دوحه در تهران را آغاز کرد که یکی از ۱۳ شرط عربستان و دیگر کشورهای تحریم‌کننده قطر، یعنی امارات، مصر و بحرین آن بود که دوحه روابط خود با تهران را قطع کند؛ ولی دوحه با اعزام سفیر خود به تهران عملاً «دهن‌کجی» معناداری به این کشورها به ویژه سعودی کرد.
از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ روابط تهران با کشورهایی همچون کویت و امارات دو عضو دیگر شورای همکاری خلیج فارس در سطح کاردار در عرصه سیاسی در تهران ادامه داشت ولی این دو کشور درنیمه اول سال ۱۴۰۱ با توجه به وقوع برخی از تحولات در منطقه از جمله برگزاری ۵ دور مذاکره میان ایران و عربستان تصمیم گرفتند که سطح روابط سیاسی خود به ایران را بار دیگر به سطح سفیر ارتقا دهند.
در همین راستا در مردادماه ۱۴۰۱ دولت کویت "بدر عبدالله المنیخ"را به عنوان سفیر جدید این کشور راهی تهران کرد و دو کشور علیرغم وجود برخی از اختلافات مرزی و امنیتی از جمله اختلافات حقوقی در مورد تعیین حدود مرزهای آبی و میدان گازی آرش تصمیم گرفتند که سطح روابط سیاسی خود را گسترش دهند.
به گزارش ایسنا در طول این ۷ سال علیرغم تصمیم کویت برای کاهش سطح روابط سیاسی خود با ایران به سطح کاردار، ایران تلاش کرده بود که سطح روابط دیپلماتیک خود را با این کشور عربی همچنان در سطح سفیر نگه دارد.
در سال ۱۴۰۱ همچنین کمیسیون‌های مشترک دو کشور در موضوعات کنسولی، حقوقی، گارد ساحلی و مقابله با مواد مخدّر برگزارشد و در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱"منصور عیاد العتیبی"، قائم مقام وزیر امور خارجه کویت، به همراه هیاتی حقوقی در راستای افزایش تعاملات حقوقی، سیاسی - امنیتی و توسعه همه جانبه همکاری‌های مرزی بین ایران و دولت کویت و تقویت ایمنی و امنیت دریانوردی و ثبات در منطقه به تهران امد و در نشست کمیته مشترک حقوقی دوکشور که به میزبانی معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه برگزار شد، آخرین وضعیت روابط حقوقی و مرزی در زمینه تحدید حدود دریایی و بهره برداری مناطق مشترک مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.
در ادامه تصمیم برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس برای ارتقاء روابط سیاسی خود با ایران در شهریورماه ۱۴۰۱"سیف محمد عبید الزعابی سفیر پیشین امارات در ایران به تهران بازگشت و بعد از ۷ سال بار دیگر فعالیت خود در ایران را آغاز کرد، او از سال ۲۰۱۱ سفیر امارات در تهران بوده است.
پیش از بازگشت سفیر امارات در ایران، وزارت امور خارجه این کشور عربی حوزه خلیج فارس در ۳۰ مردادماه ۱۴۰۱ در بیانیه‌ای اعلام کرد: در چارچوب تمایل رهبری امارات برای تحکیم روابط با جمهوری اسلامی ایران و در اجرای تصمیم قبلی خود مبنی بر ارتقای سطح نمایندگی دیپلماتیک به درجه سفیر و نیز در راستای تماس تلفنی ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۲ شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امور خارجه و همکاری‌های بین‌المللی و حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، طی روزهای آینده سیف محمد الزعابی، سفیر امارات به تهران باز می‌گردد.
همچنین در روزهای پایانی سال "علی شمخانی" دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در راس هیاتی متشکل از مسئولان عالی اقتصادی، بانکی و امنیتی دبیر شورای عالی امنیت ملی راهی امارات شد. این سفر در پاسخ به سفر "شیخ طحنون بن‌زاید آل‌نهیان" مشاور امنیت ملی امارات متحده عربی به ایران صورت گرفت .
شمخانی در سفر به امارات علاوه بر مذاکره با همتای اماراتی خود با تعدادی از مقامات بلند پایه این کشور عربی نیز دیدار و پیرامون مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت و گو کرد .
در نیمه دوم اسفندماه ۱۴۰۱ در حالی که پیش از این ۵ دور مذاکرات ایران و عربستان برگزار شده بود و از برگزاری آخرین دور مذاکرات ۱۰ ماه گذشته بود ، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران در خبری اعلام کرد به دنبال سفر بهمن‌ماه سید ابراهیم رئیسی به پکن و گفت‌وگوهای انجام شده میان رییس جمهور چین با رییس جمهور جمهوری اسلامی ایران، علی شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفندماه در شهر پکن با هدف پیگیری توافقات سفر رییس جمهور، مذاکرات فشرده‌ای را به منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فیمابین تهران-ریاض با همتای سعودی خود آغاز کرد و پس از انجام چند روز مذاکرات فشرده میان دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با همتای سعودی خود در شهر پکن، در روز جمعه ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای «علی شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین در مورد از سرگیری روابط تهران و ریاض امضا شد.
تصمیم تهران و ریاض برای از سرگیری روابط گام مهمی در کاهش تنش بین ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس قلمداد می شود و اثرات مثبت این تصمیم محدود به روابط دو کشور نخواهد بود.
در ۹ بهمن ۱۴۰۱ وزیر امور خارجه ایران در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای قطری خود بدون اشاره به نام کشوری خاص اعلام کرد بین ایران و بحرین نیز از طریق واسطه‌ای تبادل پیام در جریان است.
از دیگر سو وزارت خارجه بحرین نیز در بیانیه ای از تصمیم اخیر عربستان و ایران برای از سر گیری روابط استقبال کرد.
همچنین در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ هیئت پارلمانی ایران برای شرکت در مجمع عمومی اتحادیه بین المجالس جهانی راهی منامه شد و در حاشیه این اجلاس با "احمد بن سلمان المسلم"، رئیس مجلس شورای اسلامی بحرین دیدار و رایزنی کرد.
با توجه به تحولات اخیر رخ داده در روابط ایران و عربستان واستقبال دولت منامه از این موضوع و سفر هیات پارلمانی ایران به این کشور حاشیه خلیج فارس و ارسال سیگنال های مثبت از سوی آل خلیفه به تهران، پیش بینی می شود که احتمالا در آینده نزدیک شاهد تحولاتی در روابط این دو کشور باشییم
بر اساس تحرکات دیپلماتیک اخیر ، به نظر می رسد که در سال ۱۴۰۲ شاهد ایجاد افق‌های جدیدی در روابط ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باشیم که البته یکی از مولفه های اصلی آن این است که توافق انجام شده بین ایران و عربستان برای از سرگیری روابط اجرایی شود و دو کشور به تعهدات در این زمینه عمل کنند و از دیگر سو اجازه ندهند که سنگ‌اندازی‌ها از سوی مخالفان عادی سازی این روابط به نتیجه برسد.
نظر شما