سال ۱۴۰۱ در حالی به پایان میرسد که همانند سال‌های گذشته دانشگاهیان و دانشجویان و فعالان عرصه علم و فناوری از نگاه روشنگرانه رهبر معظم انقلاب سود جسته‌اند.
نگاهی ژرف در سال ۱۴۰۱ که با تاکید ویژه به تولید دانش بنیان، موضوع علم و فناوری و دانشگاه را به عنوان کلید و راه حل مشکلات کشور معرفی کرد. هر چند در این میان موضوع نخبگان نیز مورد توجه ویژه قرار گرفت.
نکته مورد توجه در دیدارها و بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در حوزه‌های مختلف این است که با نگاهی همه جانبه به موضوع علم و فناوری نگریسته میشود و موضوعاتی مانند ترسیم نقشه راه برای تحقق «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»، تاکید ویژه بر دانش‌بنیان شدنِ شرکت های تعطیل یا نیمه‌تعطیل، ارتقای کار نخبگان، تعیین ضوابط کیفی و اولویت برای توسعه شرکت های، نخبه‌پروری برای پیشرفت و حل مسائل، شناسایی هدف دشمن در دانشگاه ها، لزوم افزایش همکاری دانشگاه و صنعت، توسعه علم نافع برای موضوعات راهبردی و اساسی، انتظار از نخبگان برای حل مسائل کشور، انتظار از دستگاه‌ها برای حمایت از نخبه ها، اصلاح شاخص ارزیابی نخبه، کارآمدی تفکر بسیجی در سنگر علم، لزوم ارتباط بین المللی مجموعه‌های دانشجویی، به‌کارگیری زنان فرزانه در رده‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور و لزوم توسعه زبان فارسی در جهان علم در بیانات ایشان مورد تاکید قرار گرفته است.
در این گزارش به مرور مهمترین بیانات مقام معظم رهبری درباره علم و دانشگاه در طول سال ۱۴۰۱ می‌پردازیم:
ترسیم نقشه راه برای تحقق «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»
اول فروردین ۱۴۰۱ مقام معظم رهبری در سخنرانی نوروزی خطاب به ملت ایران به تبیین شعار سال ۱۴۰۱ به عنوان سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» پرداختند و تاکید کردند: «حرف امروز من این است که برای رشد اقتصاد کشور و اصلاح امور اقتصادی کشور، به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت بکنیم؛ اقتصاد دانش‌بنیان» یعنی چه؟ یعنی اینکه دانش و فناوری پیشرفته نقش‌آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه‌های تولید
اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه‌ی اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه‌های اقتصاد دانش‌بنیان را افزایش دادیم منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت: هزینه‌ها را کاهش می دهد؛ بهره‌وری را افزایش می دهد؛ کیفیت محصول را افزایش می دهد، محصولات را رقابت‌پذیر می کند؛ یعنی در بازارهای جهانی، ما میتوانیم از این محصولات به عنوان محصولات رقابت‌پذیر استفاده کنیم.
ما شرکت دانش‌بنیان داریم لکن باید افزایش پیدا کند. ما در حال حاضر قدری کمتر از ۷۰۰۰ شرکت دانش‌بنیان داریم. این تعداد حدود ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم ایجاد می کند، توقع من از مسئولین این است که صد درصد افزایش پیدا کند، یعنی شرکتها دو برابر بشود. بنابراین ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم تبدیل خواهد شد به ۶۰۰ هزار اشتغال مستقیم در سال ۱۴۰۱.
البته این [کار] موجب این نشود که ما یک شرکتی درست کنیم و اسمش را بگذاریم دانش‌بنیان، در حالی که دانش‌بنیان نباشد؛ نه، حقیقتاً شرکتهای دانش‌بنیان [درست شود]؛ چون شرکتهای دانش‌بنیان مال مردم است؛ مردم، جوانها این شرکتها را تشکیل میدهند لکن دستگاه‌ها بایستی از اینها حمایت بکنند. اشتغال‌آفرینی با همین شرکتهای دانش‌بنیان به دست خواهد آمد؛ اشتغال هم زیاد خواهد شد.»
تاکید ویژه بر دانش‌بنیان شدنِ شرکت های تعطیل یا نیمه‌تعطیل؛ ارتقای کار نخبگان با دانش بنیان شدن تولید
رهبر معظم انقلاب در ۲۳ فروردین ماه ۱۴۰۱ در دیدار مسئولان نظام در دهمین روز از ماه مبارک رمضان به موضوع پیشرفت علمی و صنعتی و پیشرفت فناوری‌های کشور اشاره کردند و فرمودند «یک مسئله همان مسئله شعار سال است که گفتیم تولید با آن دو خصوصیت: یکی خصوصیت دانش‌پایه بودن، دانش‌بنیاد بودن؛ یکی هم خصوصیت اشتغال‌آفرینی. ما کارخانه‌ها و شرکتهای تعطیل یا نیمه‌تعطیل در قسمتهای پایین‌دستی که بسیار هم زیاد است، بنابراین دانش‌بنیان شدنِ شرکتها متوجه این شرکتها میتواند بشود؛ یعنی میتواند حتی فرصتهای شغلی را چند برابر کند و افزایش بدهد؛
ما اگر چنانچه تولیدمان را دانش‌بنیان کردیم، در واقع نوعِ نیروی انسانی شاغل را ارتقاء میدهیم؛ یعنی چه کسی می‌آید در مجموعه‌ی دانش‌بنیان کار میکند؟ جوان تحصیل‌کرده‌ی ما. وقتی که ما توانستیم شرکتهای دانش‌بنیان را توسعه بدهیم، همه‌ی این جوانها به کار جذب میشوند و کیفیت نیروی انسانیِ دستگاه‌های کاری ما بالا خواهد رفت، ارتقاء پیدا خواهد کرد؛ نخبگان می‌آیند [کار] میکنند و دیگر نخبگان ما مجبور نیستند که به مشاغل خدماتیِ کم‌ارزش رو بیاورند و توجه کنند.
برای شرکتهای دانش‌بنیان باید ضوابط کیفی تعیین بشود
برای شرکتهای دانش‌بنیان باید ضوابط کیفی تعیین بشود؛ بایستی شرکتهایی که به وجود می‌آیند یک خصوصیاتی داشته باشند در آن نوآوری باشد؛ یکی اینکه کاهش ارزبری وجود داشته باشد. ما الان در یک مواردی برای واردات یک محصول ارز زیادی مصرف میکنیم؛ اگر این شرکت دانش‌بنیان این را تولید کند یا به تولید نزدیک بکند، این یا کاهش ارزبری دارد یا بکلی ارزبری را از بین میبرد؛ این یکی از معیارها است.
به طور واقعی از شرکت های دانش‌بنیان حمایت شود
یک نکته دیگر در مورد این تولید دانش‌بنیان این است که ما واقعاً از شرکتهای دانش‌بنیان حمایت کنیم؛ بخشهای دولتی حمایت کنند. مهمترین مصرف‌کننده تولیدات در کشور دولت است. خب دولت میتواند از تولیدات دانش‌بنیان استفاده کند؛ یعنی این [مسئله‌ی] جلوگیری از واردات بی‌رویه که ما مکرر عرض کرده‌ایم، یک مورد و مصداق تامش اینجا است که از اینها، از این شرکتها، از تولیداتشان حمایت بشود.
انقلاب، دانشگاه را جایگاه نخبه‌پروری برای پیشرفت کشور و حل مسائل کشور می داند
رهبر معظم انقلاب در ۶ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در دیدار جمعی از دانشجویان در بیست و چهارمین روز از ماه مبارک رمضان بر موضوع دانشگاه تاکید کردند و خاطرنشان کردند: امروز جمهوری اسلامی میتواند حقاً به دانشگاه‌هایش افتخار کند، تربیت نخبگان برجسته در بعد از انقلاب محقق شده و دانشگاه جایگاهی برای نخبه‌پروری است.
ایشان در بخش هایی از صحبت خود به اهمیت مسئله دانشگاه پرداختند و یادآور شدند: «دو جور نگاه به دانشگاه وجود داشت: یکی این است که انقلاب، دانشگاه را یک جایگاهی برای نخبه‌پروری میدانست برای پیشرفت کشور و حل مسائل کشور؛ نظر انقلاب به دانشگاه این است؛ در حالی که نگاه آن جریان واپسگرا و ضدانقلاب به دانشگاه اصلاً این نبود؛ آنها دانشگاه را در کشور تشکیل دادند و اداره کردند برای مهره‌سازی، تا کسانی از درون خود ملت و از خود ملت کاری را انجام بدهند که آنها از بیرون میخواستند انجام بدهند.
پیش از انقلاب می خواستند «دانشمندِ مصرفی» و «جامعه مصرفی» تولید کنند
خب، این هم یک چالش بود. آنها میخواستند «دانشمندِ مصرفی» و «جامعه مصرفی» تولید کنند با دانشگاه. «دانشمند مصرفی» یعنی آن کسی که مصرف‌کننده‌ی دانش غربی است، آن هم نه دانش پیشرفته، [بلکه] دانش عقب‌افتاده، دانش منسوخ‌شده. «جامعه‌ی مصرفی» یعنی همین دانشمندِ تحصیل‌کرده‌ی مصرفی وقتی می‌آید در جامعه، وقتی مدیریت را به عهده میگیرد و مانند اینها، یک جامعه‌ی مصرفی به وجود می‌آورد، بازار مصرف محصولات غربی تولید میکند.
یک موردِ چالشیِ دیگر در مورد دانشگاه‌ها این بود که هدف انقلاب ایجاد دانشگاه متدین بود، که جوان کشور وقتی می‌آید دانشگاه و چند سال در دانشگاه می ماند و بعد می‌آید بیرون، باید متدین بیاید بیرون، حتی متدین‌تر از وقتی که وارد دانشگاه شد، [اما] هدف آنها درست عکس این بود؛ آنها میخواستند از دانشگاه دین‌زدایی کنند و کردند. البته در این هدف دین‌زدایی، به طور کامل موفق نشدند.
کار بزرگ انقلاب برای دانشگاه هویت‌بخشی به دانشگاه و هویت‌بخشی به ملت ایران بود
خب، انقلاب چه کار کرد برای دانشگاه؟ کار بزرگی که انقلاب برای دانشگاه کرد عبارت بود از هویت‌بخشی به دانشگاه، به تبعِ هویت‌بخشی به ملت ایران. انقلاب به ملت احساس هویت داد، آرمان داد، احساس شخصیت و استقلال داد، افق دید روشن داد؛ امروز جمهوری اسلامی، اولاً میتواند به دانشگاهش افتخار کند؛ ثانیاً موظف است دغدغه دانشگاه را داشته باشد.
دانشگاهِ امروز با دانشگاهِ اول انقلاب واقعاً قابل مقایسه نیست. از لحاظ تعداد دانشجو؛ آن روز تعداد دانشجوهای همه‌ی دانشگاه‌های کشور حدود ۱۵۰ هزار نفر بودند، امروز تعداد دانشجو میلیونی است؛ از لحاظ استاد؛ همه اساتید دانشگاه‌های تهران در اول انقلاب حدود پنج هزار نفر بودند؛ امروز ده‌ها هزار استاد داریم که در بین اینها اساتید برجسته‌ای وجود دارند.
بعد، پیشرفت علمی چشمگیر؛ آن روز ما از لحاظ کار علمی واقعاً هیچ چیز افتخارآمیزی در دانشگاه نداشتیم؛ امروز به فضل الهی، به توفیق الهی کارهای علمی چشمگیر و بزرگی در دانشگاه انجام گرفته و باز هم دارد به وسیله اساتید، به وسیله کارگاه‌های آموزشی، به وسیله دانشجوهای نخبه انجام می گیرد.
تربیت نخبگان برجسته؛ ما امروز چقدر نخبه در کشور داریم. حالا یک عده‌ای از کشور میروند، یک عده هم عزا میگیرند که [آنها] از کشور رفتند؛ خب بله، ما دوست داریم که نخبه‌ها در کشور بمانند اما آن تعدادی که از نخبه‌ها در کشور هستند، چندین برابر آن کسانی هستند که رفته‌اند؛ خوشبختانه دانشگاه‌های ما از این جهات خیلی خوب است.
حضور دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها در مدیریت های دولتی؛ ما مدیران خوبی داشته‌ایم در دوره‌های مختلف؛ مدیران خوب داشتیم؛ مدیران بسیار خوبی [بوده‌اند]؛ الان هم که هستند؛ الان کسانی که هنوز به تعبیر عامیانه دهنشان بوی شیر دانشگاه را میدهد، در دولت و در مجلس و امثال اینها حضور دارند؛ این یکی از افتخارات دانشگاه کشور است.
بعد هم حضور نمودارهای اسلامی و دینی ممتاز؛ این جور نیست که بنده بی‌خبر باشم از مشکلات فکری و دینی و رفتاری دانشگاه‌های امروز؛ کم و بیش بی‌اطلاع نیستم اما حضور دین در دانشگاه‌های کشور یک حضور کاملاً برجسته و نمودار و شوق‌انگیز و بی‌نظیر است؛ قطعاً در دنیای اسلام، ما این همه جوان اهل تعبد، اهل اعتکاف، اهل نماز مستحبی، اهل نماز جماعت، اهل دعا، اهل احیاء و قرآن سر گرفتن در دانشگاه‌ها نداریم؛ در هیچ جای دنیای اسلام چنین چیزی وجود ندارد و در اینجا بحمدالله هست.
چرا باید دغدغه دانشگاه را داشت؟ هدف دشمن هویت‌زدایی و آرمان‌زدایی از دانشگاه است
در درجه اول، هویت‌زدایی از دانشگاه و آرمان‌زدایی از دانشگاه است؛ آن چیزی که در درجه اول باید دغدغه‌اش را داشت و برایش نگران بود این است؛ بایستی برای این فکر کرد؛ همه باید فکر کنند؛ هم مدیران دانشگاهی، هم فعالان علمی دانشگاه مثل اساتید و محققین دانشگاهی، هم شما دانشجوها و هم مسئولین کشور باید به این بیندیشند. خب به برکت انقلاب، میراث عظیم اندیشه و فرهنگ در کشور احیا شد؛ این بایستی محو بشود یا کم‌رنگ بشود؛ [هدف دشمن] این است.
آرمان‌زدایی [هم] یعنی بی‌تفاوت کردن افراد نسبت به فقر و فساد و تبعیض؛ نسبت به این سه شیطان بزرگ و سه عنصر پلید در جامعه‌ی منحرف ــ فقر و فساد و تبعیض ــ که باید از بین برود، باید با این مبارزه بشود، اینها را بی‌تفاوت کنند؛ بی‌تفاوت شدن نسبت به سلطه‌ی فرهنگ غربی، کم‌انگیزه شدن درباره‌ی شاخصهای انقلاب اسلامی.
توصیه به دانشجویان به منظور پرهیز از انفعال و ناامیدی
من چند توصیه دارم؛ توصیه من به شما دانشجوها پرهیز از انفعال و ناامیدی است؛ مواظب باشید دچار انفعال نشوید، دچار ناامیدی نشوید. تقوا به خرج بدهید؛ مواظب باشید به افق پشت نکنید، به قله پشت نکنید، همیشه به سمت قله و به سمت افق روشن حرکت کنید. بنشینید فکر کنید. شماها خوش‌استعدادید، خوش‌فکرید، روی مسئله فکر کار کنید. فکر «بایدها» و «نبایدها» را معین میکند، با مسائل کشور مماس بشوید. تحقیق کنید، دانشجوها می توانند گفتمان‌سازی کنند؛ مطالبه‌گری کنید، جوانهایی که در رده‌های مدیریتی قرار گرفته‌اند سعی کنند این مسئولیت کنونی را پله‌ای برای مسئولیت های بالاتر قرار ندهند.»
خصوصیت شرکت های دانش‌بنیان این است که بیکاریِ دانش‌آموختگان را از بین می برد
مقام معظم رهبری در ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در دیدار کارگران بر موضوع تولید دانش بنیان تاکید کردند و یادآور شدند: «یکی از موارد و یکی از چیزهایی که میتواند این فرصتهای شغلی را زنده کند، [توسعه] همین شرکتهای دانش‌بنیان است که ما امسال گفتیم.[۴] خصوصیت شرکتهای دانش‌بنیان این است که بیکاریِ دانش‌آموختگان را از بین میبرد. ما امروز در آمارهای بیکاری که نگاه میکنیم، درصد بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاه‌های کشور از همه‌ی قشرهای دیگر بیشتر است. شرکت های دانش‌بنیان جواب این خلأ را میدهند، میتوان یک شکلی، یک رابطه‌ای درست کرد که اشتغال را افزایش بدهد.
همکاری دانشگاه و صنعت باید کاری کند که دانشجو از دوران دانشجویی با صنعت ارتباط پیدا کند
این همکاری دانشگاه و صنعت ــ که این را هم ما سالها پیش به یکی از رؤسای جمهور گفتیم و بالاخره این معاونت علمی رئیس‌جمهور راه افتاد؛ که کار عمده‌اش همین است که ارتباط بدهد دانشگاه را به صنعت؛ یعنی دانشجو از دوران دانشجویی با صنعت ارتباط پیدا کند، هم برای صنعت خوب است و دانش جدید سرریز میشود، ابتکارات سرریز میشود، هم برای دانشگاه خوب است برای خاطر اینکه اعتبارات به سمت دانشگاه می‌آید، پول و درآمد دارد برای یک دانشگاه؛ این کار باید انجام بگیرد.
ترتیبی بدهید که رتبه‌های بالای علمی کنکور معلمی را انتخاب کنند
در ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ معظم له در دیدار معلمان به مسئله انتخاب معلمان از میان رتبه های برتر کنکور اشاره کردند و تاکید کردند: «کیفیت معلم مهم است؛ کیفیت معلم! هم کیفیت سواد و درس و علم و امثال اینها؛ این جور نباشد که مثلاً رتبه‌های پایین کنکور بروند سراغ این قضیه، نه؛ ترتیبی بدهید که رتبه‌های بالای علمی، و بعد، از لحاظ اخلاقی، تربیت اخلاقی، تربیت دینی، تدین، دین‌باوری [وارد آن شوند]؛ اینها کیفیت‌های لازم در معلم است، اینها مورد نیاز است.
علم نافع و پیشرفته در موضوعات راهبردی و اساسی و کاربردی، نیاز حتمی و فوری کشور است
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ در پیامی به همایش بزرگداشت روز بسیج اساتید فرمودند: «علم نافع و پیشرفته شما چه در موضوعات راهبردی و اساسی و چه در مسائل نقد و کاربردی، نیاز حتمی و فوری کشور است. فعالیت استاد بسیجی تنها تعلیم نیست، پیشرفت علمی، نوآوری در ماهیت دانش و زبان آن، آمیختن آموزش با اخلاق و تربیت نفسانی، همت گماشتن به دوگانه: فراگیری تازه‌های علمی، و اجتهاد و تولید علم، و وظائف دیگری از این قبیل نیز در زمره‌ی مسئولیت‌های استاد علم است، و شما بسیجیان عزیز در همه این زمینه‌ها می‌توانید پیشتاز و پیشران باشید.»
نخبگان علمی و دانشگاهی جزو ارکان پیشرفت کشورند
رهبر معظم انقلاب در ۲۷ مهرماه ۱۴۰۱ در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی بر مسئله نخبه تاکید ویژه کردند و یادآور شدند: «نخبه علمی و اساساً دانشگاه، جزو ارکان پیشرفت کشورند؛ یعنی یک رکنِ مهم پیشرفتِ کشور، دانشگاه و در دانشگاه هم عمدتاً نخبگان علمی هستند. اینکه شما می‌بینید در مقاطع مختلف، تلاش شده که دانشگاه‌ها تعطیل بشود، کلاس‌ها تعطیل بشود، بچه‌ها سر کلاس نروند، استاد نرود و از این کارها، ناشی از این است؛ چون دانشگاه نقش اساسی دارد. هر چه دانشگاه را بتوانند لنگ کنند، تعطیل کنند، خراب کنند، ناقص کنند، برای دشمنان کشور و [دشمنان] پیشرفت کشور مغتنم است.
با انقلاب اسلامی زمینه برای نخبه‌پروری فراهم شد
با همه اعتقاد و با قابلیت اثبات این را عرض میکنم که با انقلاب اسلامی زمینه برای نخبه‌پروری فراهم شد. اولاً توسعه دانشگاه‌ها؛ شما ببینید کجای کشور الان دانشگاه ندارد. بعد هم دانشگاهیان؛ گسترش دامنه‌ی دانشگاهی؛ انبوه پژوهشگاه‌هایی که در کشور هستند؛ اندیشکده، پژوهشکده، پژوهشگاه. فراوان در خیلی جاهای کشور اینها هستند.
این توسعه علم در کشور خیلی چیز باارزشی است. این زمینه نخبه‌پروری است؛ الان شاید صدی نود استادهای امروز، نسلشان تربیت‌شده‌های اساتید دانشگاه خودمان هستند؛ کار کردند، تلاش کردند. خب، جمهوری اسلامی دانشگاه را گسترش‌یافته میخواست، توانا میخواست، و این بحمدالله انجام گرفت، دانشگاه هم از این فرصت تاریخی استفاده کرد و خودش را توسعه داد.
نخبگان دانشگاهی مایه آبروی ایران شدند
بدون مبالغه باید بگوییم نخبگان دانشگاهیِ ما مایه آبروی ایران شدند. شما نسل جوانِ نخبگان هستید. قبل از شما هم، در نسلهای قبل از شما، نخبگان زیادی در این چهل سال وجود داشتند؛ آبرو دادند به کشور. در هر مسئله‌ای که دانشمندان ما ورود کردند و متمرکز شدند، کاری کردند که در محافل علمیِ جهان مورد تحسین واقع شد. مثلاً تحقیقات و دستاوردهای پژوهشگاه رویان، نه فقط در مسئله‌ی سلول‌های بنیادی، که در شبیه‌سازی حیوان زنده، این اتفاق افتاد. پیشرفت در بیوشیمی و دست یافتن به کرسی یونسکو در این رشته؛ یا یک نمونه دیگر، انتقال ماهواره به فضا است؛ دستاوردهای بنیادین در صنعت هسته‌ای. ساخت تجهیزات پیشرفته موشکی و پهپادی.
انتظار از نخبه؛ تبدیل ظرفیت خدادادی به ظرفیت ملی و حل مسائل کشور
اولین انتظار از نخبه این است که ظرفیت برتری را که خدای متعال به شما داده تبدیل کنید به ظرفیت ملی. یعنی این توانایی را در خدمت حل مسائل کشور قرار بدهد. متأسفانه بعضی این کار را نمیکنند؛ میروند میوه‌شان را به دیگری میدهند؛ گاهی هم آن دیگری دشمن است، به دشمن میدهند؛ نخبه باید کنار مردم خودش بماند. نمیگویم مهاجرت نکند، برود اما برای مردمش برود، برود برای اینکه برگردد اینجا برای کشورش کار کند.
یک توقع دیگری که از نخبگان هست، این است که غفلت نکنند. اینجا دو جور غفلت وجود دارد: یکی غفلت از توانایی‌های خود است. اگر شما از توانایی‌های خودتان غفلت کنید، دیگر تلاش نخواهید کرد. بعضی از نخبگان ما به یک حدی که میرسند متوقف میشوند؛ این ناشکری است، هر چه شما از این تواناییِ نخبگی استفاده کنید، این چشمه بیشتر در درون شما خواهد جوشید، نخبه‌تر خواهید شد؛ هر چه بیشتر کار کنید، بیشتر خواهد شد. اسیر سرگرمی‌های زیان‌بار نشوید.
غفلتِ دیگر [غفلت از] ظرفیتهای کشور است. نخبه‌های کشور از ظرفیتهای عظیم و وسیع کشور مطلع هستند؟ من فکر نمیکنم؛ دیگری هم غفلت از دشمن است. از دشمن هم نباید نخبه‌های ما غافل بشوند. دشمن گاهی به عنوان یک چهره‌ی علمی جلو می‌آید. خیلی از این مراکز علمی که دعوت میکنند استادها را، گاهی اوقات دانشجوها را، اعضائی که خودشان را در آن هیئت علمی نفوذ داده‌اند، اعضای امنیتی سی‌آی‌ای و موساد و مانند اینها را به عنوان چهره‌ی علمی می‌نشینند و ارتباطات برقرار میکنند.
انتظار از دستگاه‌ها برای نخبه ها یک کلمه است: حمایت
اما انتظاراتی هم که از دستگاه‌ها برای نخبه داریم، بخش مهمی است. در یک کلمه: حمایت. از دستگاه‌ها توقع داریم که از نخبگان حمایت کنند. این حمایت همیشه به معنای پول دادن نیست. گاهی پول دادن مضر است؛ حمایت [باید] عاقلانه، بخردانه و با توجه به جوانب گوناگون باشد.
یکی از موارد حمایت این است که چه نخبه‌ای که در ایران درس خوانده، چه نخبه‌ای که در خارج درس خوانده و آمده ایران دو توقع دارند؛ این دو توقع را برآورده کنیم برایشان: یک توقعشان اشتغالِ مناسب با دانششان است؛ یک توقعشان امکان ادامه تحقیقات است؛ ارتباط با مراکز علمی دنیا؛ این دو توقعِ نخبه‌های ما است، توقع زیادی نیست.
بنده اطلاع دارم که نخبه‌ای می خواهد در هیئت علمی دانشگاه وارد بشود، [ولی] با انواع و اقسام ترفندها جلویش را میگیرند و نمیگذارند؛ چرا؟ بر اثر همین رفتارها برگشته‌اند رفته‌اند! در این زمینه هر چه خرج کنیم، این هزینه نیست، سرمایه‌گذاری است. وزرای محترم حتماً در این زمینه کار کنند، تلاش کنند. نگذارید نخبه از دانشگاه مأیوس بشود؛
شاخص ارزیابی نخبه را اصلاح کنیم
انتظار می رود، شاخص ارزیابی نخبه را اصلاح کنیم. امروز شاخص ارزیابی استاد و نخبه و غیره غالباً مقالات است؛ این درست نیست. شاخصها را حل مسئله قرار بدهید. بخواهید حل کنند؛ این جمع، این گروه نخبه، این شخص نخبه، این استاد نخبه، یک مسئله‌ای را حل کند برای دستگاه‌های ذی‌ربط؛ این شاخصِ ارتقا باشد، این شاخصِ پذیرش به عنوان رتبه‌ی برتر باشد؛
ناامید کردن نخبه‌ها و بی‌آینده نشان دادن نخبه‌ها بخشی از جنگ نرم دشمن است
یک نکته هم اینکه به نخبگان ما افق روشن نشان داده بشود. بعضی‌ها نخبه را مأیوس میکنند، افق را تاریک نشان میدهند؛ این خلاف واقع است؛ افق روشن است، باید نشان داد، باید آنها را دلگرم کرد. هم استاد، هم مدیران آموزش عالی، هم فعالانی که در رسانه‌ها کار میکنند چه صاحبان صنایع و شرکتهای دانش‌بنیان، فضا را فضای شوق‌انگیزی برای نخبه‌ها قرار بدهند. امروز ناامید کردن نخبه‌ها و بی‌آینده نشان دادن نخبه‌ها به نظر من بخشی از جنگ نرم دشمن است. سعی دشمن همین است که نخبگان کشور را بی‌آینده نشان بدهد.
برکات هوش و استعداد جوان متولد دهه شصت و هفتاد در بخش های علمی و فناوری کشور
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۱ در دیدار دانش آموزان در آستانه سیزدهم آبان‌ماه، روز دانش‌آموز و روز ملی مبارزه با استکبار در بیاناتی بر موضوع نیروی انسانی با استعداد تاکید کردند و فرمودند: ما امروز داریم برکات هوش و استعداد جوان متولد دهه شصت و هفتاد را جلوی چشم خودمان می‌بینیم. الان جوانهایی و این کسانی که امروز در بخشهای علمی گوناگون، بخشهای فناوری گوناگون دارند نوآوری می کنند، دارند تازه‌سازی می کنند در بعضی از بخشها کشور را جزو چهار پنج کشور اول دنیا قرار می دهند، همان متولدین دهه‌ی ۶۰ و دهه‌ی ۷۰ و مانند اینها هستند؛ امروز به ثمر رسیده‌اند؛ و انشاءالله ملت ایران برکات متولدین دهه ۸۰ را و دهه‌ی ۹۰ را هم در آینده خواهد دید.
کارآمدی تفکر بسیجی در سنگر علم و محیط علم و تحقیق
رهبر معظم انقلاب در ۵ آذرماه ۱۴۰۱ در دیدار بسیجیان به مناسبت هفته بسیج مستضعفان در بیاناتی بر مسئله تفکر بسیجی در سنگر علم تاکید کردند و گفتند: «در محیط علم و تحقیق، در آزمایشگاه‌ها، بسیج کارآمد بود؛ جوانانی که اهل علم بودند، اهل تحقیق بودند، اهل دانش بودند، روحیه بسیجی داشتند، در آزمایشگاه‌ها [فعالیت داشتند]؛ هم در قضیه‌ی کرونا و هم غیر کرونا در قضایای مختلف. بسیجی در هر فعالیتی که میکند، عنصر معنویت را در آن فعالیت برجسته میکند.»
گوشزد کردن خطر ضعیف شدن جهش علمی کشور به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی
معظم له در ۱۵ آذرماه ۱۴۰۱ در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به نکاتی اشاره کرده و تاکید کردند: «در یک دوره‌ای، حدود یکی دو دهه پیش، یک حرکت وسیع و عمیقی در زمینه پیشرفت علم در کشور اتفاق افتاد. آن هم باز به خاطر همین بود که یک گزاره درستِ صحیحِ عبور از مرزهای دانش مطرح شد و همه‌گیر شد و پذیرفته شد، دنبال‌گیری شد، تعقیب شد و نتیجه این شد که ما از لحاظ علمی واقعاً یک حرکت بزرگی در کشور انجام دادیم؛ یعنی واقعاً جهش علمی در کشور به وجود آمد. به دنبال آن، در بخشهای مختلف جهش فناوری به وجود آمد؛ این، اتفاق افتاد؛ این واقعیتی است که وجود دارد.
الان آن طور که انسان احساس میکند، با گزارشهایی که میرسد، این حرکت ضعیف شده. این خیلی خطرناک است! دنیا که متوقف نمیشود، رقبا که متوقف نمیشوند؛ دائم در حال حرکت و پیشرفتند. ما اگر چنانچه توقف کنیم، قطعاً عقب می‌افتیم و عقب‌افتادگی علمی به معنای زیر دست قرار گرفتن است.اگر بخواهید کشور زیر دست قرار نگیرد، ما باید از لحاظ علمی دستِ بالا را در بخشهای مختلف دانش در کشور داشته باشیم؛ و این احتیاج دارد به حرکت مجدد؛ واقعاً روی این مسئله فکر کنید.»
لزوم ارتباط بین المللی مجموعه‌های دانشجویی
رهبر معظم انقلاب در ۱۲ دی ماه ۱۴۰۱ در دیدار اعضای اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا در بیاناتی بر موضوع ارتباط بین المللی مجموعه‌های دانشجویی تاکید کردند و فرمودند: «مسئله علم و پیشرفت علمی، در کشور یک مسئله رایج و اصلی شده دیگر؛ یعنی در محیط‌های خواصی به عنوان یک گفتمان مطرح است، مسئله پیشرفت علمی و عبور از خطوط مقدم علم در دنیا یک چیزی است که امروز مطرح است. این نباید کهنه بشود؛ این نبایستی فراموش بشود؛ نباید تصور بشود که وقتی ما به جنبه‌های دینی یا جنبه‌های انقلابی توجه می کنیم، از پیشرفت علم غافل میشویم؛ مطلقاً این جوری نباید تصور بشود. فرصت دارید که در دانشگاه‌های دنیا که تنوع های علمی دارند، کارهای علمی پیشرفته دارند و خیلی‌هایشان از ما در بسیاری از موارد علمی پیشرفته‌ترند، در این دانشگاه‌ها حضور داشته باشید؛ از این فرصت حداکثرِ استفاده را بکنید.»
به‌کارگیریِ زنانِ فرزانه، کارآمد، دانشمند و عاقل در رده‌های گوناگونِ تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ۱۴ دی ماه ۱۴۰۱ در دیدار اقشار مختلف بانوان بر موضوع پیشرفت علمی زنان در پس از انقلاب اسلامی تاکید کردند و گفتند: «موضوعِ به‌کارگیریِ زنانِ فرزانه ما، کارآمد ما، مجرب ما، دانشمند و عاقل و فهمیده ما در رده‌های گوناگونِ تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور؛ مطلب مهمی است.
ایشان در بخشی از صحبت های خود فرمودند: «در دوره‌ی پیش از انقلاب، زنان فرزانه، فهمیده، دانشمند، تحصیل‌کرده، اهل تحقیق و صاحب پژوهش در زمینه‌های مختلف، انگشت‌شمار بودند؛ این‌همه استاد دانشگاه زن، این‌همه پزشک متخصص و فوق تخصص زن، این‌همه دانشمند محقق در بخشهای مختلف دانشهای پیشرفته، فناوری‌های پیشرفته، زنان دانشمند، زنان فرهیخته آنجا مشغول کار هستند. این در پیش از انقلاب سابقه نداشت؛ این کاری است که انقلاب کرد. این‌همه دانشجوی دختر، که در بعضی از سالها شما می‌بینید دانشجوهای دختر در آمارها بیشتر از دانشجوهای پسرند. [این] خیلی معنی دارد؛ این‌همه میل به تحصیل علم.»
کسانی که آمدند وارد اغتشاشات شدند مراکزی را هدف‌گیری کردند که تحصیل علم را تعطیل کنند
رهبر معظم انقلاب در ۱۹ دی ماه ۱۴۰۱ در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی در بیاناتی بر موضوع از بین بردن نقطه های قوت کشور از سوی دشمن تاکید کردند و گفتند: «این کسانی که آمدند وارد اغتشاشات شدند و اینها را راه انداختند، هدفشان برطرف کردن ضعفهای کشور نبود؛ هدفشان از بین بردن نقطه‌های قوت کشور بود. اینها میخواستند نقاط قوت ما را از بین ببرند: امنیت ما را ــ امنیت یکی از نقاط قوت کشور ما است ــ مسئله‌ی تحصیل علم را؛ ما دائم افتخار میکنیم که از لحاظ علمی چنین پیشرفت کرده‌ایم؛ خب تحصیل علم در کجا است؟ در مراکز تحصیلی، مراکز علمی، مراکز تحقیقی است دیگر؛ اینها این مراکز را هدف‌گیری کردند که تعطیل کنند که تحصیل علم انجام نگیرد؛ امنیت نباشد، تحصیل علم نباشد.»
جوری حرکت کنیم که پنجاه سال بعد اگر کسی در دنیا خواست حرفِ علمیِ نو بشنود، مجبور باشد فارسی یاد بگیرد
ایشان در ۱۰ بهمن ماه ۱۴۰۱ در دیدار کارآفرینان، تولیدکنندگان و دانش بنیان‌ها به مناسبت «سال تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» بار دیگر بر موضوع دانش بنیانی تاکید کردند و فرمودند: «آنچه بنده در ذهن خودم، در مقابل چشمِ ذهنی و عقلی خودم از آینده‌ی کشور و از آینده‌ی ملت و از پیشرفت دانش این کشور مشاهده میکنم، خیلی بیشتر از آن چیزی است که در این حدسیاتِ متعارف اظهار میشود یا فکر میشود.
ما نیروی انسانی متخصص زیاد داریم؛ خوشبختانه یکی از افتخارات و امتیازات ما در کشور این است که ما نیروی متخصص خیلی داریم. بله، داشتنِ نیروی انسانیِ جوانِ متخصص یک افتخار است اما اگر شغل نداشت و بیکار ماند چه؟ یک سرافکندگی است، دیگر افتخار نیست. ما آن وقت بنشینیم مدام به خودمان بگوییم: «چرا مهاجرت میکنند، چرا خارج میروند»! خب باید کار بدهید.
اینکه می‌بینید این جوان اینجا می‌آید، با شجاعت اظهار میکند که ما این کار را کرده‌ایم، و این کار را میتوانیم بکنیم و مانند اینها، به خاطر این است که اینها در دانش پیشرفت کرده‌اند، راه علم باز شد. گفتیم بروید خطوط مقدم علم را بشکنید، از آن عبور کنید، بروید جلو؛ اکتفا نکنید به اینکه در قسمتهای مؤخرِ قافله‌ی علمی جهان باقی بمانید.
آن چیزی که من به عنوان یک آرزو، چند سال قبل از این مطرح کردم و باید به این آرزو برسیم، این است که گفتم ما باید جوری برنامه‌ریزی کنیم، جوری حرکت کنیم که پنجاه سال بعد اگر کسی در دنیا خواست حرفِ علمیِ نو بشنود، مجبور باشد فارسی یاد بگیرد تا بتواند سخنِ علمیِ نو را بشنود. ما باید این‌جوری حرکت کنیم. آن «پنجاه سال» که من گفتم، حالا بیش از ده سالش گذشته؛ باید دنبال کنید.»
حضور زنان در بخش های علمی و عملی و جهادی و مسئولیت‌پذیری و مدیریتی مایه افتخار کشور
مقام معظم رهبری در ۱۴ بهمن ۱۴۰۱ در مراسم جشن تکلیف دختران دانش‌آموز در آستانه ولادت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بیاناتی بر مسئله حضور زنان در بخش های علمی و عملی و جهادی و مسئولیت‌پذیری و مدیریتی اشاره کردند و یادآور شدند: «زن های برجسته مهمی داریم؛ اینها مایه افتخارند و در کشور ما زیاد هستند و شما سعی کنید جزو این زنان بشوید. چه جوری؟ درس بخوانید؛ درسهایتان را باید خوب بخوانید، تکالیف درسی را باید خوب انجام بدهید، کار کنید، فکر کنید، کتاب بخوانید تا انشاءالله در آینده جزو زنهای بزرگ بشوید.»
نظر شما