به گزارش قدس خراسان، مغازه‌دار سوغات فروش اطراف حرم می‌گوید: من کارم فروش تسبیح، مهر و جانماز است. قیمت تسبیح از ۳۰ هزار تومان شروع می‌شود و گاهی به قیمت‌های میلیونی هم می‌رسد که بستگی به جنس آن دارد. تسبیح یکی از اجناسی است که زائر و مسافر برای سوغات تهیه می‌کنند و بازار خوبی دارد. من در کار تولید آن نیستم؛ اما می‌دانم همه تسبیح‌هایی که دارم، تولید چین است. 

حضور بیش از ۱۰میلیونی زائران در نوروز ۱۴۰۲ و تأمین اقلام مورد نیاز آن‌ها خبر از رونق بازاری می‌دهد که هر چقدر در تهیه این اقلام از جمله سوغات از پتانسیل  تولید داخل و شهر مشهد استفاده شود، سودآوری و منافع آن بیشتر به شهر و مردم مشهد می‌رسد. 

بر کسی پوشیده نیست که زعفران، زرشک، هل و سایر کالاهای خوراکی فقط به عنوان سوغات مشهد در مشهد به فروش می‌رسد و از نظر مکانی در این شهر تولید نمی‌شود. در کنار این مسئله در سال‌های اخیر با گران شدن زعفران و زرشک، بازار سوغاتی‌های ارزان‌قیمت‌تر مانند مهر، جانماز و به ویژه تسبیح به عنوان یک سوغات متبرک رونق بهتری گرفته است؛ کالایی که به گفته فروشندگان تسبیح در یک بررسی میدانی، مشهد و مشهدی‌ها سهم کمی در تولید آن دارند. 

حتی یک تسبیح مشهدی ندارم و همه چینی هستند

فروشنده‌ای که مغازه‌اش در نزدیکی میدان بیت‌المقدس و در سمت چپ باب‌الرضا(ع) قرار دارد، می‌گوید: تسبیح، نشان شهرهای زیارتی است که به عنوان یک سوغات متبرک خریده می‌شود. به غیر از تسبیح گِلی که نشان شهر کربلاست، هیچ شهر زیارتی دیگری تسبیح منحصر به خود را ندارد. شغل پدری من و خودم فروشندگی در اطراف حرم بوده است. یادم می‌آید زمانی تعدادی از زنان تسبیح‌های آبی فیروزه‌ای را  در خانه نخ می‌کردند و پدرم برای فروش به مغازه می‌آورد؛ اما امروز حتی یک عدد از تسبیح‌های مغازه‌ام مال مشهد نیست و همه تولید چین است. 

تسبیح‌های رنگارنگ زیر نور چراغ مغازه‌ها درخشش بیشتری دارند و مشتری‌ها را بیشتر مجاب می‌کنند تا برای پرسیدن قیمت پا پیش بگذارند. 

تسبیح، سوغات مشهد است نه تولید مشهد!

مرد جوان که تازه از پاسخ دادن به مشتری فارغ‌شده، در پاسخ به این سؤال که تسبیح مشهدی دارید، با تعجب نگاهی به همه تسبیح‌های در و دیوار مغازه‌اش می‌کند و می‌گوید: تسبیح، سوغات مشهد است. اگر منظورتان این است که تسبیح برای سوغات می‌خواهید، بالای ۲۰۰مدل تسبیح دارم. انتخاب کنید تا بیاورم.

در ادامه صحبتم با او وقتی با این چالش مواجه می‌شود که منظورم تسبیح تولید شده در مشهد است، کمی فکر می‌کند و می‌گوید: تسبیح این مدلی که ۱۰۰درصد تولید مشهد باشد، ندارم. فقط دو عدد تسبیح خاص دارم که با هسته خرما درست شده و برای فروش گذاشته‌ام.

حجم بالای زائران و مسافرانی که بسته‌های خرید در دست دارند، در جلو بازار رضا بیشتر مشهود است و این شلوغی به داخل بازار هم کشیده می‌شود. 

مرد میانسالی که تسبیح را هم در کنار سایر اجناس مغازه‌اش می‌فروشد، در پاسخ به این سؤال که بازار خرید و فروش تسبیح چطور است، عنوان می‌کند: هر مغازه ۱۰ متری در اینجا اجاره خیلی بالایی دارد. فرقی نمی‌کند چه بفروشی. فقط باید طوری بفروشی که همه هزینه‌های سالانه را جبران کنی.

مغازه‌دار میانسال ادامه می‌دهد: به طور معمول سالی ۳ یا ۴ میلیارد باید فروش داشته باشی که بتوانی هم هزینه‌ها را تأمین کنی هم به سود برسی. دیگر فرقی نمی‌کند تسبیح چینی باشد یا زعفران ایرانی. کالای با کیفیت و مورد پسند زائر باشد، ما هم از آن استقبال می‌کنیم.

وی در ادامه درددل‌هایش به نکته دقیقی تأکید می‌کند و می‌گوید: وقتی جنس‌ها در بازار چینی است، من هم به عنوان فروشنده مجبور به تهیه آن برای مشتری هستم و از همان استفاده می‌کنم.

مهره‌ها را وارد و اینجا تسبیح درست کنید

به سراغ گمرک می‌روم تا وضعیت واردات تسبیح را بررسی کنم. فقط یک سؤال من از سوی روابط عمومی گمرک قابل پاسخ است و بقیه سؤالات و جزئیات نیاز به استعلام از گمرک کل کشور دارد. پس به همین بسنده می‌کنم که واردات تسبیح به کشور ممنوع نیست؛ اما با توجه به اینکه تسبیح از گروه کالاهای غیر ضروری محسوب می‌شود، فعلاً ثبت سفارش برای واردات آن انجام نمی‌شود. 

به گفته تسبیح فروشان، چشمه تولید تسبیح به چین می‌رسد. برای فهم بیشتر مسیر واردات تسبیح با یک شرکت بین‌المللی ترخیص کالا تماس می‌گیرم.

متصدی بخش واردات کالا پس از بررسی موارد بخشنامه‌های واردات عنوان می‌کند: واردات تسبیح ممنوع است مگر اینکه غیرقانونی اقدام کنید که مسائل خود را دارد. البته راه حل دیگر این است که مهره‌های تسبیح را وارد و اینجا تبدیل به تسبیح کنید.

وی در ادامه تأکید می‌کند: در انتخاب مهره‌های تسبیح برای واردات باید این نکته را در نظر بگیرید که مهره‌ها از جنس فلز گرانبها یا سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نباشد؛ چون واردات این کالاها هم ممنوع است و بهتر است این مهره‌ها فلزی و پلاستیکی باشد.

دبیر اتحادیه خرازی‌های مشهد که اتحادیه ناظر بر فروش تسبیح است، در این باره می‌گوید: بیشتر خرازی‌ها در مشهد تسبیح هم می‌فروشند که رسته مشخصی به اسم تسبیح‌فروشی نداریم و فروش تسبیح در زیرمجموعه خرازی‌ها تعریف می‌شود. بنابراین آمار دقیقی از تسبیح‌فروشان نداریم که بتوان چرخه مالی این رسته را مشخص کرد.

۶۰ درصد تسبیح‌فروشان مشهدی در ضلع جنوبی بازار رضا

سید مجید مجتبوی ادامه می‌دهد: اما این اطلاعات وجود دارد که ۶۰درصد فروشندگان تسبیح در ضلع جنوبی بازار رضا هستند.

وی عنوان می‌کند: در قدیم تولیدکنندگان ما داخلی بودند؛ اما الان متأسفانه تسبیح چینی در بازار با بسته‌بندی و نخ‌کشی‌های زیبا فراوان است.

روزگاری مشهد صادرات تسبیح داشت

دبیر اتحادیه خرازی‌های مشهد با اشاره به اینکه در گذشته تولید تسبیح در مشهد به اندازه‌ای بود که صادرات هم داشتیم، تصریح می‌کند: مشهد در این زمینه خیلی موفق بود؛ اما الان متأسفانه این‌گونه نیست و خیلی از تولیدکنندگان تسبیح ورشکست شده‌اند.

مشهد؛ شهری که سوغاتی‌هایش به نام خود و به کام تولیدکنندگان در دیگر شهرها، استان‌ها یا حتی کشورهاست، ظرفیت مناسبی دارد که به خرید زائران توجه ویژه کند و بر مبنای همین نیازها کار فرهنگی و تبلیغی انجام دهد.

طبق صحبت‌های تسبیح‌فروشان این سوغات می‌تواند در ردیف شغل‌های خانگی قرار بگیرد و توجه به این امر می‌تواند چرخه تولید سودآوری برای مشهد داشته باشد؛ اما امروز ظرفیت زائران مشهد در اختیار جیب چینی‌هاست.

خبرنگار: طاهره فجر داودلی