به گزارش قدس خراسان، ۲۰  فروردین سال ۱۳۷۲ بود که سیدمرتضی آوینی در منطقه فکه در حال ساخت آخرین اثرش بر اثر انفجار مین به شهادت رسید.

نگرش آوینی به ابزار هنر و آثار درخوری که در طول حیات خود تولید کرده نقش مهمی در شکل‌گیری مبنای هنر انقلابی داشت. به همین خاطر سالروز شهادت او به نام «روز هنر انقلاب» نام‌گذاری شده است. به این بهانه با دو تن از هنرمندان انقلابی و پیشکسوت مشهد به گفت‌وگو درباره نسبت هنر انقلاب با معضلات اجتماعی نشستیم.

بیان معضلات اجتماعی تکلیف هنرمند انقلابی

احمد منصوب، نقاش پیشکسوت مشهدی در این خصوص عنوان کرد: وقتی از آرمان‌ها صحبت می‌کنیم، مسیری دست نیافتنی به نظر می‌رسد اما در واقع باید بدانیم آرمان‌های انقلاب اتفاقاً دست یافتنی هستند. طبیعتاً در این مسیر مشکلات و معضلات بسیاری وجود دارد و وظیفه هنرمند انقلابی این است که برای رفع این تلاطم‌ها تلاش کند.

وی با تأکید بر اینکه اگر هنرمند انقلابی مسائل و مشکلات را در آثار خود بازتاب ندهد، کمکی به اعتلای انقلاب و رفع مسائل نکرده است، متذکر شد: امام راحل در پیامی که خطاب به هنرمندان داشتند، خواستند به هنری پرداخته شود که روش مبارزه با زالوصفتان و اسلام آمریکایی را بیان می‌کند. هیچ منافاتی بین بیان آرمان‌های انقلاب و طرح معضلات اجتماعی وجود ندارد و اساساً تکلیف هنرمند انقلابی هم همین است که این دو را در کنار هم به زبان هنر بیان کند.

اندیشمند هنر انقلابی تربیت نکرده‌ایم

این هنرمند انقلابی ادامه داد: هنرمندان انقلابی نیز با مشکلاتی در جامعه دست و پنجه نرم می‌کنند. معضلی که در فضای دانشگاه‌های هنر با آن روبه‌رو هستیم، گرایش به مبانی‌ و اصول هنر غربی است. به نظر من مسئولان در این ارتباط وظیفه خود را به درستی انجام ندادند و برای تشکیل دکترین و تربیت اندیشمندان هنر انقلابی تلاشی نکرده‌اند تا بتوان مبانی هنر انقلابی را در دانشگاه‌ها توسعه داد. وقتی این زیرساخت‌ها وجود نداشته باشد، هنرمندان متعهد و دغدغه‌مند برای بیان معضلات اجتماعی به سختی می‌توانند منشأ اثر باشند.

این نقاش پیشکسوت مشهدی با بیان اینکه هر جا که به هنرمندان انقلابی میدان داده شده، توانسته‌اند به خوبی از پس بیان مسائل و مشکلات جامعه بربیایند، گفت: در حوزه‌های مختلف هنر شاهد این اتفاق بودیم. وقتی این حمایت‌ها کم باشد، مسیر توسعه هنر انقلابی در جامعه و تربیت هنرمندان متعهد به کندی پیش می‌رود.

هنر انقلابی نتیجه واژگان انقلابی نیست

یک نویسنده آثار دفاع مقدس نیز در تعریف هنر انقلابی در گفت‌وگو با خبرنگار قدس خراسان اظهار کرد: واقعیت امر این است که اضافه کردن یک واژه و اسم نمی‌تواند ماهیت چیزی را عوض کند. اگر قرار است ماهیت چیزی تغییر کند، نتیجه فعالیت‌های زیاد، تفکرها و اندیشه‌ورزی‌هاست.

علی براتی گجوان با یادآوری اینکه هنر و هنرمندان پیش از انقلاب هم فعالیت می‌کردند، متذکر شد: آیا با فقط اضافه کردن یک واژه انقلابی یا اسلامی قرار است ماهیت هنر تغییر کند؟ هنر انقلابی و اسلامی از دل یک هنرمند انقلابی و مسلمان بیرون می‌آید و ماحصل ماهیت فرد و نگرش او به جهان است.

وی در مورد شخصیت شهید آوینی گفت: تفاوت شهید آوینی و مصدر هنر انقلاب، با افرادی که بودجه مصرف کردند اما بعدها از این راه جدا شدند این است که آوینی آدمی نبود که برای نام‌آوری و دنیای خودش کار کند.

این نویسنده آثار انقلابی یادآور شد: گذشته خاکستری شهید آوینی بر هیچ کس پوشیده نیست، اما تأثیر انقلاب آنچنان بر این آدم عمیق بود که نگاه نویی به او بخشید و اندیشه‌ای نو از دل آن بیرون آمد. این نگاه نو ناخودآگاه در آثار آوینی مثل روایت فتح، خودش را به دور از شعارزدگی نشان داد.

هنرمندان انقلابی دچار خودسانسوری شده‌اند

براتی گجوان گفت: متأسفانه برخی هنرمندان انقلابی درگیر خودسانسوری شده‌اند و کمتر از معضلات و بیدادگری‌های جامعه در آثار خود سخن می‌گویند. سختی مسیر ساخت و انتشار آثار هم در این مسئله مزید بر علت شده است. باید کلاهمان را قاضی کنیم و ببینیم چند اثر سینمایی درخور پیرامون اتفاق‌های انقلاب در این چهل و چند سال ساخته‌ایم؟ چند داستان خوب منتشر کرده‌ایم؟ وقتی در مورد هنر انقلاب صحبت می‌کنیم باید یک دستاورد خوب در زمینه مشکلات و معضلات اجتماعی داشته باشیم که بتوانیم به آن استناد کنیم.

این نویسنده آثار دفاع مقدس ضمن بیان اینکه هنرمندان انقلابی متأسفانه از هر دو طرف مورد هجوم واقع می‌شوند، تصریح کرد: وقتی از معضلات اجتماعی صحبت و اثری تولید می‌کنند به آن‌ها گفته می‌شود سیاه‌نمایی می‌کنید و در خدمت بیگانگان هستید. بسیاری از هم‌نسلان من که با انقلاب خودشان را پیدا کردند و هنرشان را در مسیر انقلاب پرورش دادند، امروز خانه‌نشین هستند، در حالی که می‌توانستند آثار بسیار خوبی تولید کنند.

براتی گجوان ادامه داد: مدیران فرهنگی نباید فراموش کنند که نگاه یک هنرمند به معضلات اجتماعی ریزتر و دقیق‌تر است. بنابراین باید به هنرمندان به خصوص آن‌ها که تعهد فکری و قلبی به انقلاب دارند فرصت صحبت بدهند. اگر ما به معضلات اجتماعی جوانان به درستی پاسخ می‌دادیم شاید اتفاقی مشابه ناآرامی‌های اخیر رخ نمی‌داد.

هنر ابزاری است کارآمد که اگر با اخلاص هنرمندان در خدمت آرمان‌های انقلاب اسلامی قرار نگیرد نمی‌توان از دل آن توقع آوینی‌ها را داشت.

خبرنگار: محدثه مودی