اگرچه در این سال‌ها به‌خصوص در چندماه گذشته، رسانه‌های خارجی و برخی گروه‌های بدمسلک داخلی به دنبال القای این مسئله بوده‌اند که «حضور دین در عرصه حکومت سبب کاهش دینداری در بین نسل جوان شده است» اما حضور پرشور جوانان و نوجوانان در مراسم اعتکاف حرم مطهر رضوی همچنین افطاری ۳هزارنفری خانواده دانشگاه شریف و برگزاری مراسم مذهبی بزرگ با محوریت جوانان و نوجوانان در سراسر کشور نشان داد واقعیت چیز دیگری است؛ اشتیاق جوانان به فهم حقایق دین اسلام. نگاهی به آمارهای رشد دینداری و دین‌مداری پس از انقلاب اسلامی در جامعه ایران، شاهد و گواهی است بر تحقق گام به گام آرمان‌هایی که منتهی به جامعه توحیدی و ظهور منجی می‌شود. در این گزارش با بررسی آخرین آمارها و پایش‌های انجام شده به  وضعیت دین‌مداری در بین اقشار جامعه ایران خواهیم پرداخت. 

دهه ۷۰ و استمرار رشد نسل مقاومت 
برای تبیین افزایش میل جامعه ایرانی به دین‌مداری و علاقه‌مندی جوانان به زیست مؤمنانه به سراغ برخی پیمایش‌های معتبر صورت‌گرفته در سه دهه اخیر رفته‌ایم و بخشی از آن‌ها را بررسی کرده‌ایم. بر اساس پیمایش‌های انجام‌شده در دهه۷۰ و برخلاف آنچه جریان‌های شبه‌روشنفکر به دنبال مسکوت نگاه داشتن آن بودند، شاهد رشد دین‌مداری پس از جنگ تحمیلی بوده‌ایم. به عنوان مثال در پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، ۹۴درصد آن‌ها از اعتقاد عمیق به مذهب سخن گفته‌اند که ۹۱درصد مردان و ۹۴درصد زنان شرکت‌کننده در این پیمایش دیانت خود را مبتنی بر اعتقاد عمیق عنوان کرده‌اند. برپایه پیمایش انجام شده بین جوانان و نوجوانان دهه۷۰ نیز بیش از ۹۰درصد شرکت‌کنندگان در این پیمایش، رشد جامعه را در گرو تعهدات اخلاقی دینی عنوان کرده‌اند. 

دهه۸۰، فصل صعود دین‌مداری عقلگرایانه 
دهه۸۰ را باید سرآغاز فصلی از دینداری جوانان ایرانی دانست. رشد زیرساخت‌های علمی و همچنین افزایش سطح آموزش‌وپرورش، زمینه‌ساز تلاش گروهی و فردی برای ژرف‌اندیشی در امور دینی شده است. جوانان و اقشار جامعه ایرانی با تحقیق و تفحص در نحله‌های مختلف دینی که از آن به عنوان «خوداتکایی معرفتی» یاد می‌شود وارد عرصه دین‌مداری شدند که در این مرحله شاهد دین‌گزینی عقلایی در کنار تحصیل و آموزش علوم و فنون هستیم. براساس سنجش و پیمایش ملی دینداری ایرانیان که در سال ۱۳۸۹ منتشر شد، ۸۲درصد از جامعه آماری مبدأ و شهروندانی که از سراسر کشور مورد سنجش واقع شده‌اند اعلام کرده‌اند به ظهور منجی اعتقاد دارند که قریب به ۹۹درصد از جامعه آماری، وجود خداوند را قطعی دانستند و تصریح کردند محمد(ص) فرستاده خدا برای هدایت بشریت است. براساس گزارش دیگری که از سوی دفتر پژوهش‌های کاربردی سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۹۵ انجام شده است مخاطبان با تأکید بر اهمیت مسئله دینداری، به این پرسش پرداخته‌اند که کیستی دیندار و چیستی دیانت برای آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و به آن به چشم یک دغدغه اجتماعی می‌نگرند و ۷۶درصد آن‌ها مسئله ترس از خدا را امری مهم تلقی کرده‌اند. 

جوانان و نوجوانان در صف اول رشد  
در یک پیمایش پژوهشی مربوط به سال ۱۳۷۷، با جامعه آماری جوانان ۱۵ تا ۲۵ سال مجرد شهر تهران؛ ۹/۶۱ درصد پاسخگویان اظهار کردند به طور منظم (همیشه) نماز می‏خوانند که این نسبت نیز ۱۰درصد بیش از نسبت مشابه در اوایل انقلاب یا عصر طلایی مذهب و دینداری (خرداد ۱۳۵۸) است. اگر در گذر تاریخ از جنگ تحمیلی و روزهای سخت دفاع از تمامیت ارضی ایران اسلامی عبور کنیم به حماسه‌آفرینی طلایی جوانان در دهه۹۰ می‌رسیم. براساس آمار اعلام شده از سوی نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در سال۱۳۹۵، جمعیت جوانانی که به صورت داوطلب برای دفاع از حرم اهل بیت(ع) در سوریه و عراق نام‌نویسی کرده‌اند بیش از یک میلیون نفر بوده است. علاوه بر این‌ها حضور جوانان متدین ایرانی در عرصه علم و فناوری را نباید فراموش کرد. اختراع واکسن ایرانی و راه‌اندازی خط تولید ویژه انواع واکسن‌های کرونا، تولید انبوه پهپادهای ایرانی، دستیابی به فناوری‌های مدرن موشکی و همچنین رشد چندده برابری در میدان تولید ادوات فضانوردی، ارسال و استقرار ماهواره‌های ایرانی به مدارهای آسمانی گوشه‌ای از حرکت مخلصانه جوانان ایرانی در سه دهه‌ گذشته است که همگام با انگیزه‌های دینی پدیدار شده است.

علاقه مردم به مناسک عبادی و مراسم مذهبی
از شرکت ۴ میلیون‌نفری ایرانیان در راهپیمایی اربعین حسینی و اعتکاف‌های چندصدهزارنفری دانشجویی و دانش‌آموزی، اقبال به حج و زیارت حرم‌های معصومین(ع) و قبور مطهر شهدا و امامزادگان و علمای عظام تا شرکت در تشییع پیکر سردار سپهبد شهید سلیمانی و ابومهدی المهندس و حضور پررنگ در دفاع از انقلاب و مقابله با فتنه‌ها و اغتشاشات می‌توان گفت در قیاس با پیش از انقلاب یا سال‌های نخستین آن، اقبال اقشار گوناگون به طرز محسوسی افزایش‌یافته است. همچنین پای برخی منبرهای حوزوی و مادحین مذهبی در هیئت‌ها و مسجدها از پایتخت گرفته تا شهرهای دورافتاده، گاهی ۵ تا ۱۰۰ هزار نفر می‌نشینند. این نمونه‌ها همه جلوه‌های بارز دینداری و اظهار ایمان مذهبی در عموم است. با وجود موارد فوق همچنان می‌توان گفت عمده‌ترین عناصر قابل استناد زیست متدینانه مردم، التزام و اقبال عینی به مناسک عبادی، مراسم مذهبی، اعیاد و سوگواره‌ها، الگوها و هنجارها و تصمیمات عمومی در بحران‌های اجتماعی است.

دهه هشتادی‌ها و اعتقاد به توحید عملی 
اعتکاف هزار جوان و نوجوان دهه هشتادی در حرم مطهر رضوی و حضور پررنگ آن‌ها در بیشتر مناسک مذهبی جامعه حاکی از اراده آنان برای دین‌مداری بر اساس عقلانیت است. 
بر اساس آمارهای غیررسمی، در یک دهه گذشته، جمعیت نوجوان فعال در مراسم مذهبی ۳۰درصد افزایش یافته است و به روایتی بیشتر مراسم مردمی مرتبط با امور دینی، اعیاد و شهادت‌ها را نوجوانانی اداره می‌کنند که با تحقیق و دریافت اطلاعات صحیح، نسبت به حفظ دین خود اهتمام دارند. نسبت جوانان و نوجوانانی که به دنبال فهم مفاهیم دینی و زندگی به روش صحیح و مبتنی بر اخلاق هستند در مقایسه با دهه‌های گذشته رشد چشمگیری داشته است تا آنجا که برخی کارشناسان، راه حل بسیاری از مشکلات کشور را حمایت از روحیه مخلصانه جوانان و واسپاری مسئولیت امور حساس به این گروه ارزشمند دانستند.

خبرنگار: حسین محمدی اصل