فرزانه سهرابی، معاون اجتماعی موسسه کادراس با اشاره به اینکه مبارزه و کنترل اعتیاد و قاچاق جزو اولویت‌های اصلی کشور محسوب می‌شود، گفت: آمارها نشان از شیوع و افزایش سطح اعتیاد دارد. بر اساس اعلام سازمان بهزیستی کشور، سالانه حدود ۱۰ درصد به مصرف‌کنندگان انواع مواد در کشور افزوده می‌شود. نکته بسیار مهمی که کنترل و مبارزه با اعتیاد را به چالش کشیده، این است که نمی‌توان امیدوار بود فرد حتی پس از قطع مصرف به صورت دائمی و قطعی بهبود یابد؛ در واقع بهبودی فرد تنها با قطع مصرف مواد حاصل نمی‌شود از این جهت امروزه عود یا بازگشت به اعتیاد یکی از معضلات اصلی درمان افراد دچار سوء مصرف است.
بازگشت دوباره
وی افزود: بر اساس اطلاعات رسمی و غیررسمی در ایران و جهان، عود رفتارهای اعتیادی در معتادان امری نسبتاً رایج است. حدود ۲۰ تا ۸۰ درصد از معتادان ظرف یکسال اول درمان اعتیاد دچار بازگشت می‌شوند. در خوشبینانه‌ترین حالت احتمال بازگشت به مواد تا ۵۰ درصد پیش‌بینی شده و این احتمال تا ۹۰ درصد متغیر است.
معاون اجتماعی موسسه کادراس با بیان اینکه حدود ۸۰ درصد معتادانی که دوره سم‌زدایی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، ظرف مدت یکسال یا کمتر به مصرف دوباره روی می‌آورند و تنها ۲۰ درصد از آن ها بهبودی خود را پس از سم‌زدایی ادامه می‌دهند، افزود: در حال حاضر در کشور آمار دقیقی از اینکه چند درصد بهبودیافتگان به مصرف دوباره مواد روی می‌آورند، در دسترس نیست، اما بر اساس اعلام مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر، میزان بازگشت به مصرف دوباره مواد ۹۰ درصد ذکر شده است. بر اساس آمارها، حضور معتادان در مراکز ترک و بازپروری وابسته به سازمان بهزیستی، بسیاری از افراد پس از ترک اعتیاد، بیش از ۲ تا ۳ بار به صورت خودمعرف یا اجباری از خدمات بازپروی استفاده کرده‌اند.
وی با تاکید بر اینکه تمام عواملی که در ایجاد اعتیاد موثر هستند، در عود یا بازگشت دوباره نیز می‌تواند موثر باشد، خاطرنشان کرد: این عوامل شامل عوامل درون فرد یعنی عوامل روانی و شخصیتی، عوامل بین فردی یعنی افرادی که به نحوی در مصرف مواد نقش داشته‌اند و باورنداشتن خانواده نسبت به ترک اعتیاد و عوامل محیطی است. مسئله بازگشت به مواد در کشور امری شایع است و این موضوع پیامدهای منفی زیادی بر فرد، خانواده و جامعه دارد. در واقع پروسه عود دوباره در فرد با بروز احساساتی مانند گناه، ناامیدی، خجالت و عصبانیت همراه است. از نظر خانوادگی با اختلافات و مشکلات جدی روبرو و از نظر اجتماعی نیز امکان اینکه فرد پس از عود برای تهیه مواد دست به جرم بزند، بسیار بالاست. در این راستا یکی از راهکارهای موثر پیشگیری از عود است.
سهرابی با بیان اینکه امروزه برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در سطوح مختلف انجام می‌شود و تجربه هم نشان داده پیشگیری بسیار بیشتر از دیگر جنبه‌های مبارزه و کنترل اعتیاد اثر بخش بوده است، گفت: در واقع عود یا بازگشت به اعتیاد از بحث برانگیزترین مباحث حوزه اعتیاد به شمار می‌رود. در ابتدا عود به عنوان یک شکست فردی در ترک یا درمان اعتیاد شناخته می‌شد، اما با مشخص شدن جوانب اجتماعی و خانوادگی اعتیاد، بازگشت به اعتیاد تنها یک رخداد فردی و درون فردی نیست، بلکه ممکن است فرد در جریان کنش‌های خانوادگی و اجتماعی خود و تحت فشارها و مشکلات زندگی به مصرف مجدد روی آورد.
نشانه‌های آغاز دوباره مصرف موادمخدر
معاون اجتماعی موسسه کادراس ادامه داد: با وقوع جرقه‌ای مانند دعوا با خانواده یا همسر، بیکاری، فقر، عدم اعتماد خانواده، اضطراب، استرس و... ممکن است شروع دوباره مصرف مواد آغاز شود. نشانه‌های این مرحله عبارت از ناسازگاری فرد با خانواده و دیگران، همکاری نکردن در جلسات مشاور، شروع رفتارهای استرسی مانند سیگار کشیدن و ملاقات با دوستان معتاد است.
وی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد، با استفاده از روش پیشگیری از عود برای افراد بهبودیافته، می‌توان شاهد امیدهایی در آینده جهت کاهش آمار عود اعتیاد در کشور به شرطی که برنامه‌های پیشگیری از عود طراحی و اجرا شود، بود. اهداف برنامه‌های پیشگیری از عود شامل مواردی مثل به وجود آوردن مهارت‌های مقابله‌ای جدید برای چالش با موقعیت‌های پرخطر، شناخت علایم و نشانه‌های عود، ایجاد تغییرات موثر در شیوه زندگی و افزایش فعالیت‌های خلاقانه است. در واقع در پیشگیری از عود شناخت عوامل و موقعیت‌هایی که حاکی از کاهش خطر عود است، می‌تواند بسیار اثرگذار باشد.
روش‌های پیشگیری از عود اعتیاد
سهرابی در ادامه به ارائه روش‌هایی جهت پیشگیری از عود اعتیاد پرداخت و گفت: هر چه میزان درک فرد معتاد و بهبودیافته و همچنین مراجع از موقعیت‌ها و اتفاقاتی که قبلاً منجر به بازگشت به مصرف دوباره شده، افزایش یابد، میزان خطر عود کمتر می‌شود. آموزش مهم‌ترین حوزه برنامه‌های پیشگیری از عود به شمار می‌رود و هر مقدار که درک بهتری از فرایند بهبودی و عود وجود داشته باشد، خطر عود نیز کاهش می‌یابد. در واقع فرد نیاز دارد اطلاعات دقیق و مناسبی در خصوص آنچه موجب عود شده و کاری که می‌تواند برای پیشگیری از آن انجام دهد، داشته باشد. این اطلاعات باید در خصوص افزایش آگاهی فرد از مدل زیستی، روانی و اجتماعی اعتیاد، سختی‌های مسیر بهبود و ماندن در آن، شناسایی علایم خطر، راهبردهای مقابله با شرایط خطرزا و طرح‌ها و برنامه‌های موثر برای بهبودی قطعی باشد.
وی همچنین این را هم گفت که مشارکت خانواده و دوستان فرد بهبودیافته نقش بسیار مهمی در این حوزه ایفا می‌کند. زمانی که افراد شاخصی مانند خانواده و دوستان واکنش و رفتار مناسب به نشانه‌های خطر داشته باشند، ممکن است خطر عود نیز کاهش یابد. تجربه ثابت کرده افراد به تنهایی نمی‌توانند فرایند درمان و پیشگیری از عود را کامل کنند، بلکه نیاز به اعضای خانواده، پشتیبانان و مشاورین هنگام ترک و گروه‌های دوستی و هم دردان دارد.
نظر شما