به گزارش قدس خراسان، در فاصله ۳ کیلومتری شهر سرخس، در نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان، بنایی آجری و باشکوه با گنبد و ایوانی بلند خودنمایی می‌کند؛ بنایی که متعلق به آرامگاه شیخ محمد بن محمد لقمان، مشهور به بابالقمان سرخسی است. عارف هم‌عصر ابوسعید ابوالخیر که در قرن‌های چهارم و پنجم می‌زیسته و بین مردم سرخس از جایگاه خاصی برخوردار بوده است. 

بنای این آرامگاه یکی از شاهکارهای معماری ایرانی به حساب می‌آید که بر اساس متون تاریخی قدمت آن به دوران سلجوقیان برمی‌گردد. البته در قدیمی‌ترین کتیبه موجود در آرامگاه تاریخ ۷۵۷هجری قمری ذکر شده است. در مجموع شواهد این طور نشان می‌دهد که پایه‌ریزی اولیه این بنا به دوران سلجوقیان باز می‌گردد؛ چراکه بنای آرامگاه بابالقمان به لحاظ معماری شباهت زیادی به مقبره سلطان سنجر سلجوقی و آرامگاه امام غزالی دارد.

نگاهی به معماری منحصر به فرد بنا

نخستین بخشی که با نگاه اول به این بقعه به چشم می‌آید، گنبد آن است. گنبدی که بخش مدور آن به واسطه نواری کمربند شکل از قاعده چندضلعی آن جدا می‌شود. در قاعده گنبد نیز روزنه‌هایی برای روشنایی فضای داخل وجود دارد و درواقع روشنایی بنا را تأمین می‌کند. 

اما مهم‌ترین ویژگی این بنا را شاید بتوان طاق‌نماهای داخلی مقبره دانست؛ طاق‌نماهایی که به طرح‌های لوزی‌شکل گود و برجسته و آجرکاری و گچ‌کاری‌های ظریفی مزین شده‌اند.

این بخش از آرامگاه به واسطه مرمت‌های متوالی تا حدود زیادی شکوه خود را حفظ کرده‌ است. کارشناسان معتقدند کاشی‌کاری‌های زیبایی نیز در فضای داخلی آرامگاه وجود داشته که به مرور زمان فرو ریخته و امروز تقریباً اثری از آن دیده نمی‌شود. 

ساختمان بقعه اما از دو بخش مربع‌شکل متصل به هم تشکیل شده که ابعاد ۲۰ در ۳۰ متری دارد. ورودی بنا نیز دارای یک طاق جناغی شکل است که در شمال غربی بنا قرار گرفته و این طاق نیز به گچ‌کاری‌ها و آجرکاری‌های هنرمندانه‌ای منقش شده است. 

آرامگاه این عارف شوریده‌ خراسانی در وسط یک چهارضلعی قرار گرفته که در قسمت فوقانی به یک هشت‌ضلعی تبدیل می‌شود. این بقعه به صورت دو طبقه ساخته شده و قسمت بالای آن نیز غرفه‌غرفه است. 

در این بنای تاریخی کتیبه‌هایی نیز به چشم می‌خورد. یکی از کتیبه‌های موجود در داخل بنا نشان می‌دهد در این مقبره به جز آرامگاه بابالقمان، مقبره امیر محمد خوارزم نیز وجود دارد. غیر از کتیبه نامبرده، کتیبه‌هایی از آیات قرآن نیز در ساختمان بنا دیده می‌شود که سوره جمعه و آیاتی از سوره آل‌عمران بر آن درج شده است. 

لازم به ذکر است آرامگاه بابالقمان در تاریخ ۱۵دی ۱۳۱۰ با شماره ۱۶۵ در شمار آثار تاریخی به ثبت رسیده است. 

این بنا سخاوتمندانه ساخته شده است 

بنایی که از آجر و گچ ساخته شده، طبیعتاً استحکام و پایداری کمتری نسبت به بناهایی دارد که برای ساخت آن‌ها از مصالح مقاوم‌تر استفاده شده است؛ اما آرامگاه بابالقمان را می‌توان از این منظر یک بنای استثنایی دانست. 

در زمان ناصرالدین شاه، محمدحسین مهندس در گزارشی این بنا را این‌طور توصیف کرده است: «بنایی است مربع شکل و بسیار مستحکم. با آجر و گچ ساخته شده... قریب سه کرور آجر در این بنا به کار رفته است». مورخان و کارشناسان این توصیف‌ها را این‌طور تفسیر می‌کنند که برای ساخت این بنا در استفاده از ملات و مصالح، سخاوت زیادی به خرج داده شده و همین سخاوت، استحکام این بنای آجری را تضمین کرده است. این سخاوت و دقت، نشان‌دهنده ارادت مردم به شخصیت بابالقمان سرخسی نیز هست.  

چطور به آرامگاه بابالقمان برویم؟

برای بازدید از آرامگاه بابالقمان باید به شهرستان سرخس سفر کنید. سرخس در فاصله ۱۸۵ کیلومتری مشهد قرار گرفته و با حدود سه ساعت رانندگی می‌توانید به آن برسید.

در فاصله حدوداً سه کیلومتری از مرکز سرخس نیز می‌توانید از این بنا بازدید کنید. برای بازدید از این بنا و جاذبه‌های اطراف آن می‌توانید یک روز کامل وقت بگذارید. 

بهترین زمان سفر به آرامگاه بابالقمان

بازدید از آرامگاه بابالقمان شرایط خاصی ندارد و شما هرموقع که تمایل داشته باشید، می‌توانید با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی منطقه، برای سفر به سرخس و بازدید از این بنا اقدام کنید.

البته پیشنهاد ما این است که برای بهره بردن از زیبایی‌های طبیعی منطقه، فصل بهار را برای سر زدن به این بقعه تاریخی و دیدنی‌های اطرافش انتخاب کنید. همچنین اواخر شهریور یا اوایل مهر ماه که زمان برداشت پسته است نیز می‌تواند زمان خوبی برای سفر به این منطقه باشد. 

کجا اقامت کنیم؟

اگر سرخس را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده‌اید و قرار نیست در اقامتگاه‌ یا منزل شخصی اقامت کنید، می‌توانید از هتل‌ دوستی و هتل ابریشم که اقامتگاه‌های رسمی و تحت نظارت اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هستند، استفاده کنید. 

مسئولان می‌گویند هنوز هیچ اقامتگاه بوم‌گردی در این منطقه فعال نشده و مسافران و گردشگران عزیز می‌توانند به همین دو هتل مراجعه کنند. 

از آنجا که بوم‌گردی‌ها امروزه به عنوان اقامتگاه‌هایی ارزان و متفاوت مورد استقبال مسافران قرار می‌گیرند، حسینی؛ مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سرخس این نوید را داد که چند اقامتگاه بوم‌گردی در آینده‌ای نزدیک در این منطقه به بهره‌برداری خواهد رسید. 

خبرنگار: محدثه مودی