با بررسی دوران زندگی حضرت معصومه(س) فعالیت‌ها و نقش آفرینی‌های حضرت(س) پاسخ این سوال را خواهیم یافت که مهمترین آن بحث ولایت پذیری، بصیرت و آمادگی حضرت برای ترویج امامت امام رضا(ع) است.

امام موسی کاظم(ع) به دلیل ظلم و جور حاکمان وقت و شرایط خفقان آن زمان بخش زیادی از عمر خود را در زندان به سر می‌برد. به همین دلیل شرایطی فراهم نشد تا ایشان بتواند جانشین بعد از خود را به مردم معرفی کند. لذا در این مسیر از کمک حضرت معصومه(س) برای تبلیغ، ترویج و تثبیت امامت امام رضا(ع) بهره گرفت. حضرت معصومه(س) نقش بسیار بزرگی در این راه ایفا کرد زیرا همانطور که در جریان کربلا می‌گوییم کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود، مشابه این نقش را حضرت معصومه(س) در جریان امامت امام رضا(ع) برعهده داشت.

می‌توانیم بگوییم حضرت معصومه(س) به عنوان سرمایه آینده جهان تشیع نقش آفرینی کرد و شیعیان ایشان را به عنوان منادی امامت امام رضا(ع) می‌شناختند. بسیاری از اصحاب امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) را به عنوان امام بعد از ایشان قبول نداشتند لذا مکتبی را به عنوان مکتب واقفیه یعنی توقف در امامت تا امام موسی کاظم(ع) راه اندازی کردند. تلاش‌های بی‌بدیل خانم فاطمه معصومه(س) نقش اثرگذاری در سرکوبی این فرقه و تثبیت و تحکیم جایگاه امامت امام رضا(ع) داشت. پس از هجرت شاهدیک که او فرقه انحرافی واقفیه را در مرز ایران متوقف کرد و آن‌ها دیگر فرصت جولان پیدا نکردند.

با توجه به این قضایا می‌توانیم ادعا کنیم برخلاف آنچه امروزه در کتاب‌ها نوشته می‌شود که سفر و هجرت حضرت معصومه(س) یک سفر عاطفی و دیدار خواهر و برادر بود، به جرأت می‌توانیم بگوییم این سفر تنها دیدار خانوادگی نبود بلکه حضرت معصومه(س) با هدف اصلی تحکیم جایگاه ولایت و امامت روانه سفر شد.

با این اوصاف می‌توانیم حضرت معصومه(س) را به عنوان سرمایه معنوی و فرهنگی امام موسی کاظم(ع) برای آینده جهان شیعه بدانیم. حضرت معصومه(س) تحول ایجاد کرد و با نقش آفرینی که در طول هجرت و قبل از هجرت در بحث امامت امام رضا(ع) داشت خدمت بزرگی به عالم امامت کرد. حتی در زمان حیات پدر بزرگوارش و در مدینه، به جلسات علمی، تبیین و ترویج نقش و جایگاه امامت امام رضا(ع) می‌پرداخت.

شباهت‌های زیادی بین او و نقش آفرینی و جریان سازی مادر بزرگوارشان حضرت زهرا(س) در جریان امامت امام علی(ع) که دفاع از ولایت جایگاه امامت را تثبیت کرد و نقش آفرینی حضرت زینب(س) عمه بزرگوار خود داشت. حضرت زینب(س) در کربلا دو نقش اساسی پیام رسانی، تکمیل قیام امام حسین(ع) و دیگری نقش ترویج و تثبیت امامت امام سجاد(ع) ایفا کرد. نقشی که دقیقاً مشابه نقش حضرت معصومه(س) بود.

با این اوصاف می‌توانیم به جرات بیان کنیم تاثیری که زنان در اعلام حقانیت امامت داشتند بسیار بیشتر از مردان بود. زیرا دفاع حضرت زهرا(س) از امامت امام علی(ع) تاثیر بیشتری در طول تاریخ شیعه گذاشت. یا وقتی حضرت زینب و سیکنه(س) پرچم پیامرسانی عاشورا را به دست گرفتند اثر اجتماعی بیشتری داشت زیرا این پیامرسانی در خانواده‌ها نفوذ پیدا می‌کرد و این افراد زنان تمدن ساز و نقش آفرینی بودند که به الگو و مدل شایسته برای زنان مسلمان در طول تاریخ اسلام تبدیل شدند.

ما نیز به عنوان زنان انقلاب اسلامی می‌توانیم برای جایگاه خود در گام دوم انقلاب اسلامی که مقام معظم رهبری تاکید داشتند از این الگوها و تمدن سازهای انقلاب اسلامی، الگوگیری کنیم.

حضرت معصومه(س) در تثبیت امامت و جریان سازی اسلامی نقش بسیار اساسی و مهمی داشت. حضرت با دو کار مهم توقف واقفیه و جلوگیری از رشد فرقه های انحرافی موجب تثبیت امامت امام رضا(ع) و حفظ شیعه شد به طوری که پس از امام رضا(ع) انحرافی در شیعه نداشتیم. تا قبل از حضرت(ع) انحرافاتی اتفاق می‌افتاد اما بعد از امام رضا(ع) هیچ انحرافی در جریان شیعه اتفاق نیفتاد و این امر را مدیون تلاش‌های حضرت معصومه(س) هستیم. حضرت(س) نقش آینده سازی را برای جهان تشیع ایفا کرد و ایران را به مهد شیعیان امامیه تبدیل و از نفوذ جریان‌های انحرافی جلوگیری کرد.

پس از رحلت حضرت(س) نیز شاهد هستیم که حضور ایشان خدمات زیادی به جهان اسلام از جمله ترویج فرهنگ کوفه و انتقال فرهنگ امامت از کوفه به قم کرد. با ورود حضرت معصومه(س) به قم سیلی از سادات و بزرگان کوفه به قم سرازیر شدند و حضور آن‌ها باعث شد نقش آفرینی کنند. به طور نمونه ابراهیم بن هاشم از بزرگانی بود که فرهنگ کوفه را با نشر احادیث ائمه(ع) منتشر کرد.

به همین دلیل امام صادق(ع) قبل از ولادت امام موسی کاظم(ع) فرمود: خدا دارای حرمی است که آن مکه است و پیامبرش هم حرمی دارد که مدینه است و امیرالمؤمنین هم حرمی دارد که کوفه است و ما هم دارای حرمی هستیم که قم است. به زودی بانویی از فرزند من آنجا دفن می‌‎شود که نامش فاطمه است. هرکه او را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود.

قم کوفه صغیر است زیرا کوفه محل تفکر شیعه بود و حضرت معصومه(س) این تفکر را با ورود خود به قم منتقل کرد. علی بن ابراهیم، پسر ابراهیم بن هاشم نیز بعد از پدر از بیش از هشت هزار حدیث از احادیث کافی را نقل و گسترش داد. حضرت معصومه(س) سیلی از اشعریون و خاندان علوی را با خود به قم آورد. تا قبل از ورود حضرت معصومه(س) در قم آیین زرتشتی حاکم بود. به برکت ورود حضرت(س) افکار دیگر از این شهر برچیده شد و به قطب عالم اسلام و شهر فقاهت تبدیل شد. در روایات هم می‌بینیم که از اهالی این شهر تجلیل شده است.

حضرت علی(ع) از اهالی این شهر این گونه تجلیل کرده است که درود خداوند بر اهل قم، رحمت خداوند بر ساکنان قم، خداوند شهرهایشان را با آب باران سیراب کند و برکات خود را بر این مردم فرو فرستد و خطاهایشان را به نیکی تبدیل سازد. ایشان اهل رکوع، سجود، خشوع، قیام و روزه اند. فقیه، دانشور و اهل درکند، همچنین اهل دین، ولایت و حسن عبادت و اطاعتند، صلوات، رحمت و برکات خداوند متعال نثارشان باد.

شهر قم شهر فقاهت است و با ورود حضرت معصومه(س) این شهر به پایگاه علمی، فرهنگی و معنوی تبدیل و ام القرای جهان اسلام شد.