به گزارش قدس خراسان، در سال ۱۳۹۵ برای نخستین بار براساس مصوبه شورای جهانی صنایع دستی، مشهد با دارا بودن گوهرسنگ‌های مختلف و صنایع دستی مرتبط با آن، از سوی سازمان جهانی یونسکو به عنوان «شهر جهانی گوهرسنگ‌ها» برای یک دوره چهار ساله انتخاب شد و با آمدن کرونا، این عنوان برای چهار سال دوم بر این شهر باقی ماند.
بر اساس آیین‌نامه و ابلاغیه‌های شورای جهانی صنایع دستی (دبلیوسی‌سی) در سال ۲۰۱۴ میلادی، هدف از انتخاب این شهرها ارتقای سطح زندگی مردم، صیانت از صنایع دستی، اشتغال‌زایی و ترویج خلاقیت در شهر جهانی برگزیده صنایع دستی است که این شهرها پس از انتخاب باید ساختار استانداردی از جمله تشکیل دبیرخانه و شورای سیاست‌گذاری شهر جهانی را لحاظ کنند.
حلقه مفقوده‌ای به نام شورای سیاست‌گذاری
طبق شیوه‌نامه بین‌المللی قرار داده شده در سایت مشهد شهر صنایع دستی گوهرسنگ‌ها، شورای سیاست‌گذاری شهرهای جهانی شامل استاندار به عنوان رئیس شورا، شهردار، مدیر کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، مدیر کل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به عنوان دبیر شورا و سه نفر از هنرمندان است.
در بخش وظایف حمایتی در شهر جهانی گوهرسنگ‌ها، سه بند حمایت و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، حمایت و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و حمایت و توسعه فضاهای تجاری تعریف شده که در بند سوم آن، حمایت و توسعه از مراکز و مجتمع‌های تجاری مربوط به صنایع دستی، حمایت و توسعه بازارهای ثابت صنایع دستی شهری و روستایی و ایجاد دهکده صنایع دستی مورد تأکید است.
بازاری که رونق ندارد
در مشهد؛ شهر جهانی صنایع دستی گوهرسنگ‌ها بازار رضا به عنوان مبدأ تراش، فراوری و فروش انواع گوهرسنگ‌ها به ویژه فیروزه برای زائر و مجاور تعریف می‌شود و افراد زیادی در این بازار در این زمینه مشغول هستند که وجود این عنوان جهانی و الزامات حمایتی قید شده می‌تواند تأثیر خوبی بر فعالان در این بازار داشته باشد که در بررسی میدانی، نبود این الزامات حمایتی به راحتی قابل مشاهده است.
اطلاع از اینکه مشهد شهر جهانی صنایع دستی گوهرسنگ‌هاست، نخستین گام توسعه و حمایت است.
یکی از فروشندگان سنگ و فیروزه در بازار رضا درباره اینکه می‌داند مشهد شهر جهانی گوهرسنگ است، عنوان کرد: ریشه خانوادگی ما با کار سنگ و طلا و جواهر گره خورده؛ اما در این سال‌ها جایی که مرکزیت باشد، نداشته‌ایم. ما به حرف، شهر جهانی گوهرسنگ‌ها شدیم؛ اما در عمل تأثیری در کسب و کار ما نداشته است.
وی ادامه داد: وقتی در سال ۹۷ قانون منع واردات گوهرسنگ‌ها تصویب شد، یک نفر نیامد از ما کاسب‌ها نظرمان را بپرسد. اینکه می‌گویند جنس در کشور وجود دارد و نباید وارد شود، درست و ما قبول داریم؛ اما وقتی در بقیه زمینه‌ها نه تجهیزات و نه جنسش را داریم، چرا باید این قانون وضع شود و نتیجه آن وارداتی بودن ۹۹درصد اجناس مغازه‌هاست.
عنوان بی‌اثر
یکی دیگر از سازندگان زیورآلات گفت: من عضو میراث فرهنگی هم هستم و کارت صنعتگری دارم. به صورت پراکنده چیزهایی درباره مشهد؛ شهر جهانی گوهرسنگ‌ها شنیده‌ام. همان سال ۹۷ برای ما جلسه‌ای گذاشتند که جلو ورود کار خارجی گرفته شود تا کار ما توسعه پیدا کند؛ اما در همان جلسه سه نفر از کسانی که سخنرانی کردند، از واردکنندگان بودند. پس از آن نشستی نداشتیم و در این سال‌ها چیزی عاید من به عنوان تولیدکننده که با خون دل تولید می‌کنم، نشده است.
تراشنده دیگری هم که کارت صنعتگری دارد، از این عنوان ابراز بی‌اطلاعی کرد و ادامه داد: مشهد از قدیم شهر گوهرسنگ‌ها بوده؛ اما نخستین بار است این عنوان را می‌شنوم.
از وقتی پای تجار به چین باز شد، اوضاع تراش سنگ نابود و خیلی از کارگاه‌ها به دلیل واردات سنگ تعطیل شد.
وی سنگ‌های داخل ویترین مغازه‌اش را بیرون آورد و تک‌تک نشان داد که چطور سنگ‌های چینی از نظر اندازه و تراش یکدست، تمیز و مشتری‌پسند هستند.
حکاکی آیات روی گوهرسنگ‌ها در چین
تراشنده سنگ به آیات حکاکی شده روی سنگ‌ها اشاره کرد و گفت: کار سنتی حکاکی آیات هم به برکت وجود کشور چین با لیزر انجام و وارد می‌شود. هزار تا سنگ را می‌توانید در یک رنگ و اندازه پیدا کنید که کار ما در برابر آن‌ها ضعیف است. حالا من تراشنده با علم و دانش کم و دستگاه‌های مبتدی چطور بتوانم رقابت کنم؟
رئیس دبیرخانه شهر جهانی صنایع دستی گوهرسنگ‌ها تصریح کرد: جامعه مخاطب دبیرخانه، اشخاص نیستند و اقدامات ما حالت ستادی دارد؛ اما آموزش صنایع دستی را زیر نظر داریم و درخواست برگزاری دوره‌های مرتبط را می‌دهیم و اگر فردی کارت صنعتگری داشته باشد، از برنامه‌های ما اطلاع دارد. به عنوان مثال برای نخستین بار تراش فانتزی سنگ‌ها را رایگان آموزش دادیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و تراشنده‌ها در حال حرکت به این سمت هستند. در هنرستان‌ها برای قشر جوان آموزش داشته‌ایم که گاه متقاضیان، فرزندان کسانی بودند که در بازاررضا شاغل هستند.
فیروزه به دست تراشندگان نمی‌رسد
ملیحه سلطانی گفت: مشکلات زیادی در زمینه گوهرسنگ‌ها از جمله فیروزه وجود دارد؛ از واردات و صادرات گرفته تا نرسیدن فیروزه به دست تراشنده‌های مشهد برای تراش. باید مطالبه‌ای باشد تا رسیدگی انجام شود.
وی افزود: در دبیرخانه فقط یک نیرو وجود دارد و همه کارها را به تنهایی انجام می‌دهم و فکر می‌کنم با توجه به همین شرایط و با وجود کرونا جزو دبیرخانه‌های فعال بوده‌ایم و کمبودی در کار حس نمی‌کنیم. در شهر جهانی گوهرسنگ‌ها دبیرخانه بخش کوچکی است و بقیه سازمان‌های مرتبط باید کنار ما بیایند تا بتوانیم اتفاق مهمی در عرصه واقعی شهر جهانی گوهرسنگ‌ها داشته باشیم. در چهار ساله نخست زیرساخت‌ها ایجاد شد و از آن پس سازمان صمت، شهردار مشهد به عنوان دبیر شهر جهانی کنار ما بیایند تا بتوانیم گام‌های بزرگی برداریم.
رئیس دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ‌ها تصریح کرد: همیشه در جلسات موانع تولید محدودیت‌های قانونی اعمال شده را عنوان کردیم و وظایف دبیرخانه مشخص است. وظیفه دبیرخانه رصد فعالیت‌ها و گزارش آن‌هاست و جایگاه اجرایی ندارد.
سلطانی ادامه داد: جامعه مخاطب ما کاسبان بازار رضا نیستند؛ بلکه صنعتگران تحت نظارت معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی است که از طریق سایت و سایر وسایل ارتباطی به آن‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود که این‌ها وظایف بخش آموزش میراث محسوب می‌شود.
با توجه به استانداردهای بین‌المللی ابلاغی و ضرورت تشکیل شورای شهر جهانی از سال ۹۵ اما اثری از این شورا نمی‌بینیم و این سؤال مطرح می‌شود که متولی تشکیل این شورا کدام نهاد است؟
واردات گوهرسنگ‌ها و ابزارآلات مربوط به فراوری آن در ردیف چهار واردات کالاهای ممنوع قرار دارد و صادرات این صنایع دستی درگیر چالش‌های فراوان است. با توجه به اعطای عنوان جهانی از سال ۹۵ و تصویب این قوانین در سال ۹۷ چرا اقدام جدی در رفع این موانع صورت نگرفته و این موانع آیا امتیازات خاصی را برای برخی به ارمغان آورده است؟
خبرنگار: طاهـره فجـر داودلـی
نظر شما