به گزارش قدس آنلاین، سید محمد طاهری: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در سال ۱۳۰۰ به عنوان شعبه نقشه برداری اداره رکن دوم ( اطلاعات) ارتش تاسیس شد و مسئول تهیه نقشه‌های مورد نیاز ارتش بود.
پس از آن، با گسترش دامنه علم جغرافیا، محدوده فعالیت‌های این اداره نیز گسترش یافت و در سال ۱۳۱۳ اداره نقشه برداری ارتش به اداره جغرافیایی ارتش ارتقا یافت.
در سال ۱۳۴۷ قانون تشکیل سازمان جغرافیایی در مجلس وقت تصویب و با ادغام سازمان نقشه برداری کشور با اداره جغرافیایی ارتش، سازمان جغرافیایی کشور در وزارت جنگ آن زمان تاسیس شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان جغرافیایی کشور توسط شورای انقلاب منحل شد اما با شروع جنگ تحمیلی و ضرورت نیاز به اطلاعات مکانی، دوباره نگاه‌ها به سمت سازمان جغرافیایی معطوف و این بار اداره جغرافیایی در وزارت سپاه تشکیل شد.
در سال ۱۳۶۷ با ادغام وزارت سپاه در وزارت دفاع و تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، اداره جغرافیایی وزارت سپاه و اداره جغرافیایی ارتش هم با یکدیگر ادغام شده و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح تشکیل می‌شود.
حالا گستره فعالیت‌های این سازمان از تهیه نقشه فراتر رفته و تمامی اطلاعات مکانی مورد نیاز نیروهای مسلح را تامین می‌کند. علاوه بر این سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح وظیفه تامین کلیه اطلاعات جغرافیایی مورد نیاز نیروهای مسلح در داخل و خارج از کشور را برعهده داشته و به همین جهت یکی از مهمترین سازمانهای پشتیبان نیروهای مسلح به شمار می‌رود.
آنچه که مردم از سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در ذهن دارند بیشتر پیرامون انتشار نقشه است و خیلی از ابعاد فعالیت‌های این سازمان اطلاع چندانی ندارند. اما همانطور که از نام این سازمان پیدا است فعالیت‌های آن مربوط به همه عرصه‌های جغرافیایی می‌شود. به عنوان سوال اول بفرمایید که ماموریت و وظایف سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح چیست؟
امیر فخری: سال ۱۳۰۰ اولین ارگان رسمی شعبه برداری در کشور در ارتش تاسیس شد و از آن زمان تا امروز حوزه‌های مختلف کاری به ماموریت‌های سازمان جغرافیایی اضافه شده است.
این فعالیت با نقشه برداری زمینی، ژئودزی آغاز و با نقشه برداری هوایی و تولید اولین نقشه‌های پوششی کشور به اوج خود رسیده است و با توسعه فناوری‌های داده برداری و تولید اطلاعات مکانی به ماموریت‌های سازمان جغرافیایی هم اضافه شده است و امروز سازمان جغرافیایی در عرصه‌های مختلفی مانند جمع آوری داده‌های زمینی، دریایی، هوایی و فضایی برای ماموریت‌های نیروهای مسلح و کمک به عمران و آبادانی کشور فعالیت می‌کند.
موضوعات مرتبط با جغرافیای ایران مانند منابع آب، خشکسالی ، آلودگی هوا، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تولید فرهنگ‌ها، اطلس‌ها، نمایه‌ها و تحلیل‌ها برای هشدار دهی در مورد مسائل مختلف در ماموریت سازمان جغرافیایی است.
از سوی دیگر مطالعه و ارائه اطلاعات درباره غرب آسیا ایران، در حوزه‌هایی مانند آب وهوا و اقلیم برای مثال ایجاد یک سد در یک کشور همسایه که سبب ایجاد ریزگردها می‌شود و روی اقیلم ما تاثیرگذار است از موضوعات مورد توجه سازمان است.
برای مثال وقتی مساله آب می‌تواند در یک منطقه تبعات امنیتی داشته باشد نیروهای مسلح و به تبع آن سازمان جغرافیایی باید از زمانهای قبل روی این مسائل تمرکز کند و تحلیل‌های مناسبی را در حوزه‌های آمایش سرزمینی و دفاعی ارائه دهد.
تسنیم: نیروهای مسلح در حوزه‌های مختلف به اطلاعات جغرافیایی نیازمند هستند. در این حوزه چه خدماتی را به نیروهای مسلح ارائه می‌دهید؟
امیر فخری: هر سربازی که روی زمین راه می‌رود، هر شناوری که روی دریا حرکت می‌کند و هر هواپیما و یا فضاپیمایی که روی آسمان حرکت می‌کند نیازمند اطلاعات جغرافیایی است.
نیاز نیروهای مسلح به داده‌های مکانی روزآمد و دقیق همواره در سطوح تاکتیکی، عملیاتی و راهبردی نیروهای مسلح وجود دارد. سازمان جغرافیایی از ابتدای تاسیس تا امروز مسئولیت تامین اطلاعات جغرافیایی و داده‌های مکانی مورد نیاز نیروهای مسلح را داشته است.
امروز این موضوع ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفته است از زیرزمین تا سطح زمین و زیر بستر دریا تا سطح دریا و از هوا تا فضا به این داده‌ها نیاز است و اگر امروز شما میخواهید یک ماهواره را به فضا بفرستید باید مسیری را که قرار است پیمایش کند از قبل پیش بینی کنید و آنچه که در فضا در پیش روی این ماهواره‌بر هست در حوزه اطلاعات مکانی است و سازمان مسئولیت دارد این اطلاعات را ارائه کند.
از سوی دیگر تامین نقشه‌های مورد نیاز نیروهای مسلح از سطوح تاکتیکی، عملیاتی تا سطوح راهبردی برای تصمیم گیری سران نیروهای مسلح و تهیه آنها از سراسر دنیا با توجه به شرایط خاصی که داریم از وظایف سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است.
آیا فعالیت شما محدود به مرزهای جمهوری اسلامی است یا تهیه اطلاعات ورای مرزهای کشور که مرتبط با حوزه‌های مختلف جغرافیایی در کشور است هم مربوط به شما است؟ در این حوزه چه فعالیتی کرده‌اید؟
امیر فخری: هرجایی که نیروهای مسلح فعالیت دارند نیازمند نقشه هستند. فرضا یک ناوگروه از نیروی دریایی راهبردی ارتش به اقیانوس ها سفر می‌کند ماموریتهایی که در ورای مرزهای آبی کشور انجام می‌دهند نیازمند نقشه است و یا هر نماینده از کشور در هرجایی نقش مستشاری ایفا می‌کند، نیازمند نقشه است.
علاوه بر نقشه تمامی تهیه اطلاعات جغرافیایی رخدادهای طبیعی و غیر طبیعی که در کشورهای همسایه ما رخ می‌دهد و به نوعی می‌تواند مرتبط با ما باشد جزو وظایف سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است.
برای پایش مستمر جغرافیای ایران و منطقه غرب آسیا از دو سه سال قبل تولید یک نشریه را در دستور کار خودمان قرار دادیم به نام رصد جغرافیایی که به بررسی همه رخدادهای جغرافیایی می‌پردازد.
علم جغرافیا با تمامی زیر شاخه‌هایش حدود ۳۵ رشته است که در سطح دکترا و پسا دکترا در دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود.
بنابراین حوزه جغرافیا بسیار گسترده است برای مثال جغرافیای جمعیت به تمامی مسائل مرتبط با حوزه جمعیت می‌پردازد و ما باید تمام مسائل مرتبط با حوزه جمعیت در کشور و کشورهای همسایه را بدانیم با توجه به این تحلیل‌هایی که صورت می‌گیرد بتوانیم نیازمندی اطلاعاتی نیروهای مسلح در این حوزه را فراهم کنیم. بنابراین حوزه‌های فعالیت سازمان جغرافیایی به گستردگی حوزه جغرافیا است.
حکمرانی آب موضوع بسیار مهمی برای کشور ما است و ما مرزهای آبی مهمی داریم و در حوزه تامین آب هم یک کشور خشک محسوب می‌شویم. ارائه اطلاعات جغرافیایی در این حوزه برای تصمیم گیری درست ما بسیار مهم است. چه اقداماتی در این حوزه داشته‌اید؟
امیر فخری: موضوع حکمرانی آب به این اشاره دارد که ما چگونه بر اساس مطالعات و شناخت از منابع آب خودمان توانسته‌ایم با تعامل و همکاری و فرهنگ‌سازی این منابع را درست استفاده کنیم.
اصل موضوع این است که ما دستگاه‌های زیادی در کشور داریم که با موضوع مدیریت آب در ارتباط هستند و بیشتر به دنبال اجرای سیاست‌های دستگاهی خودشان هستند. برای مثال وزارت کشاورزی ماموریت دارد با توجه به عرصه‌های در اختیار سطح زیر کشت را در کشور طوری مدیریت کند که بتواند محصولات استراتژیک را برای کشور تامین کند. در اینجا افزایش سطح زیر کشت به عنوان هدف مطرح می‌شود. وزارت نیرو هم ماموریت دارد از یک طرف برق مورد نیاز را تولید کند و از طرف دیگر این منابع را طوری مدیریت کند که آب مورد نیاز صنعت و کشاورزی و آب آشامیدنی را تامین کند.
وقتی منافع این دستگاه‌ها به تضاد می‌رسد، مشکلات جدی برای کشور بوجود می‌آید. این شده که الان ما چند صد هزار چاه غیر مجاز در کشور داریم. ما نیاز به نهاد فرادستگاهی داریم که بتواند نیاز کشور در حوزه سیاست‌های کلان حوزه آب را تنظیم کند و تضاد منافعی با سایر دستگاه‌ها نداشته باشد. پس موضوع آب بیشتر به نحوه استفاده صحیح از منابع موجود مربوط است تا هم بتوانیم کشاورزی را توسعه بدهیم و هم بتوانیم منابع آبمان را درست مدیریت کنیم.
خوب تمامی موضوعات مرتبط با سد سازی و سفره‌های آب زیر زمینی در این حیطه قرار می‌گیرند. ما به هرحال از نزدیک هفتاد سال پیش دچار مشکلات آبی بوده‌ایم و امروز با معضل بزرگی به نام فرونشست مواجهیم و اگر میخواهیم از این بعد موضوع را مدیریت کنیم تا دچار مشکلات بیشتر نشویم و بیش از این جغرافیا را دچار آسیب نکنیم، نیازمند هماهنگی هستیم تا سیاست‌های کلان در این حوزه را تنطیم و بر اجرای آن نظارت کند.
در این حوزه ما در ارتباط با دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی، دستگاه‌های دولتی تلاش می‌کنیم کمک فکری برای تصمیم گیرندگان فراهم کنیم، البته نیروهای مسلح نیز در این حوزه ماموریتهایی دارند که باید نیاز آنها را هم تامین کنیم.
فکر نمی کنید تعداد سازمان‌هایی که در حوزه جغرافیا در کشور فعالیت می‌کنند و دچار موازی کاری هستند، مشکل ساز است؟ به نظر بیش از اینکه نیاز باشد در یک حوزه خاص نهاد فرا دستگاهی ایجاد کرد باید در حوزه جغرافیایی یک نهاد جامع ایجاد کرد تا اطلاعات متقن جغرافیایی را به کشور ارائه کرد. حالا فکر کنید مشکل آب حل شد خوب همین مشکل در سایر حوزه‌ها بوجود می‌آید.
امیر فخری: در همه دنیا این مشکل وجود داشته است ما مطالعات تطبیقی کردیم و دیدیم در برخی کشورها از ۵۰ سال پیش سازمانهای مختلفی در حوزه اطلاعات مکانی و جغرافیا ایجاد شده و با همین مشکلاتی که ما دست و پنجه نرم می‌کنیم، روبرو بوده‌اند. اما برخی از آنها از ۱۰ سال پیش به این فکر افتاده‌اند که یک نهاد جامع و قدرتمند داشته باشند تا همه این حوزه‌ها را مدیریت کند.
نظر شما