به گزارش قدس آنلاین سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در سال ۱۳۰۰ به عنوان شعبه نقشه برداری اداره رکن دوم ( اطلاعات) ارتش تأسیس شد و مسئول تهیه نقشه‌های مورد نیاز ارتش بود.
پس از آن، با گسترش دامنه علم جغرافیا، محدوده فعالیت‌های این اداره نیز گسترش یافت و در سال ۱۳۱۳ اداره نقشه برداری ارتش به اداره جغرافیایی ارتش ارتقا یافت.
در سال ۱۳۴۷ قانون تشکیل سازمان جغرافیایی در مجلس وقت تصویب و با ادغام سازمان نقشه برداری کشور با اداره جغرافیایی ارتش، سازمان جغرافیایی کشور در وزارت جنگ آن زمان تاسیس شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان جغرافیایی کشور توسط شورای انقلاب منحل شد اما با شروع جنگ تحمیلی و ضرورت نیاز به اطلاعات مکانی، دوباره نگاه‌ها به سمت سازمان جغرافیایی معطوف و این بار اداره جغرافیایی در وزارت سپاه تشکیل شد.
در سال ۱۳۶۷ با ادغام وزارت سپاه در وزارت دفاع و تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، اداره جغرافیایی وزارت سپاه و اداره جغرافیایی ارتش هم با یکدیگر ادغام شده و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح تشکیل می‌شود.
حالا گستره فعالیت‌های این سازمان از تهیه نقشه فراتر رفته و تمامی اطلاعات مکانی مورد نیاز نیروهای مسلح را تامین می‌کند. علاوه بر این سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح وظیفه تامین کلیه اطلاعات جغرافیایی مورد نیاز نیروهای مسلح در داخل و خارج از کشور را برعهده داشته و به همین جهت یکی از مهمترین سازمانهای پشتیبان نیروهای مسلح به شمار می‌رود.
خبرنگار تسنیم در گفت‌وگویی با امیر سرتیپ دوم مجید فخری رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح به ابعاد مختلف فعالیت این سازمان پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانید:
*آنچه که مردم از سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در ذهن دارند بیشتر پیرامون انتشار نقشه است و خیلی از ابعاد فعالیت‌های این سازمان اطلاع چندانی ندارند. اما همانطور که از نام این سازمان پیدا است فعالیت‌های آن مربوط به همه عرصه‌های جغرافیایی می‌شود. به عنوان سوال اول بفرمایید که ماموریت و وظایف سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح چیست؟
امیر فخری: سال ۱۳۰۰ اولین ارگان رسمی شعبه برداری در کشور در ارتش تاسیس شد و از آن زمان تا امروز حوزه‌های مختلف کاری به ماموریت‌های سازمان جغرافیایی اضافه شده است.
این فعالیت با نقشه برداری زمینی، ژئودزی آغاز و با نقشه برداری هوایی و تولید اولین نقشه‌های پوششی کشور به اوج خود رسیده است و با توسعه فناوری‌های داده برداری و تولید اطلاعات مکانی به ماموریت‌های سازمان جغرافیایی هم اضافه شده است و امروز سازمان جغرافیایی در عرصه‌های مختلفی مانند جمع آوری داده‌های زمینی، دریایی، هوایی و فضایی برای ماموریت‌های نیروهای مسلح و کمک به عمران و آبادانی کشور فعالیت می‌کند.
موضوعات مرتبط با جغرافیای ایران مانند منابع آب، خشکسالی ، آلودگی هوا، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تولید فرهنگ‌ها، اطلس‌ها، نمایه‌ها و تحلیل‌ها برای هشدار دهی در مورد مسائل مختلف در ماموریت سازمان جغرافیایی است.
از سوی دیگر مطالعه و ارائه اطلاعات درباره غرب آسیا ایران، در حوزه‌هایی مانند آب وهوا و اقلیم برای مثال ایجاد یک سد در یک کشور همسایه که سبب ایجاد ریزگردها می‌شود و روی اقیلم ما تاثیرگذار است از موضوعات مورد توجه سازمان است.
برای مثال وقتی مساله آب می‌تواند در یک منطقه تبعات امنیتی داشته باشد نیروهای مسلح و به تبع آن سازمان جغرافیایی باید از زمانهای قبل روی این مسائل تمرکز کند و تحلیل‌های مناسبی را در حوزه‌های آمایش سرزمینی و دفاعی ارائه دهد.
*نیروهای مسلح در حوزه‌های مختلف به اطلاعات جغرافیایی نیازمند هستند. در این حوزه چه خدماتی را به نیروهای مسلح ارائه می‌دهید؟
امیر فخری: هر سربازی که روی زمین راه می‌رود، هر شناوری که روی دریا حرکت می‌کند و هر هواپیما و یا فضاپیمایی که روی آسمان حرکت می‌کند نیازمند اطلاعات جغرافیایی است.
نیاز نیروهای مسلح به داده‌های مکانی روزآمد و دقیق همواره در سطوح تاکتیکی، عملیاتی و راهبردی نیروهای مسلح وجود دارد. سازمان جغرافیایی از ابتدای تاسیس تا امروز مسئولیت تامین اطلاعات جغرافیایی و داده‌های مکانی مورد نیاز نیروهای مسلح را داشته است.
امروز این موضوع ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفته است از زیرزمین تا سطح زمین و زیر بستر دریا تا سطح دریا و از هوا تا فضا به این داده‌ها نیاز است و اگر امروز شما میخواهید یک ماهواره را به فضا بفرستید باید مسیری را که قرار است پیمایش کند از قبل پیش بینی کنید و آنچه که در فضا در پیش روی این ماهواره‌بر هست در حوزه اطلاعات مکانی است و سازمان مسئولیت دارد این اطلاعات را ارائه کند.
از سوی دیگر تامین نقشه‌های مورد نیاز نیروهای مسلح از سطوح تاکتیکی، عملیاتی تا سطوح راهبردی برای تصمیم گیری سران نیروهای مسلح و تهیه آنها از سراسر دنیا با توجه به شرایط خاصی که داریم از وظایف سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است.
*آیا فعالیت شما محدود به مرزهای جمهوری اسلامی است یا تهیه اطلاعات ورای مرزهای کشور که مرتبط با حوزه‌های مختلف جغرافیایی در کشور است هم مربوط به شما است؟ در این حوزه چه فعالیتی کرده‌اید؟
امیر فخری: هرجایی که نیروهای مسلح فعالیت دارند نیازمند نقشه هستند. فرضا یک ناوگروه از نیروی دریایی راهبردی ارتش به اقیانوس ها سفر می‌کند ماموریتهایی که در ورای مرزهای آبی کشور انجام می‌دهند نیازمند نقشه است و یا هر نماینده از کشور در هرجایی نقش مستشاری ایفا می‌کند، نیازمند نقشه است.
علاوه بر نقشه تمامی تهیه اطلاعات جغرافیایی رخدادهای طبیعی و غیر طبیعی که در کشورهای همسایه ما رخ می‌دهد و به نوعی می‌تواند مرتبط با ما باشد جزو وظایف سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است.
برای پایش مستمر جغرافیای ایران و منطقه غرب آسیا از دو سه سال قبل تولید یک نشریه را در دستور کار خودمان قرار دادیم به نام رصد جغرافیایی که به بررسی همه رخدادهای جغرافیایی می‌پردازد.
علم جغرافیا با تمامی زیر شاخه‌هایش حدود ۳۵ رشته است که در سطح دکترا و پسا دکترا در دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود.
بنابراین حوزه جغرافیا بسیار گسترده است برای مثال جغرافیای جمعیت به تمامی مسائل مرتبط با حوزه جمعیت می‌پردازد و ما باید تمام مسائل مرتبط با حوزه جمعیت در کشور و کشورهای همسایه را بدانیم با توجه به این تحلیل‌هایی که صورت می‌گیرد بتوانیم نیازمندی اطلاعاتی نیروهای مسلح در این حوزه را فراهم کنیم. بنابراین حوزه‌های فعالیت سازمان جغرافیایی به گستردگی حوزه جغرافیا است.
*حکمرانی آب موضوع بسیار مهمی برای کشور ما است و ما مرزهای آبی مهمی داریم و در حوزه تامین آب هم یک کشور خشک محسوب می‌شویم. ارائه اطلاعات جغرافیایی در این حوزه برای تصمیم گیری درست ما بسیار مهم است. چه اقداماتی در این حوزه داشته‌اید؟
امیر فخری: موضوع حکمرانی آب به این اشاره دارد که ما چگونه بر اساس مطالعات و شناخت از منابع آب خودمان توانسته‌ایم با تعامل و همکاری و فرهنگ‌سازی این منابع را درست استفاده کنیم.
اصل موضوع این است که ما دستگاه‌های زیادی در کشور داریم که با موضوع مدیریت آب در ارتباط هستند و بیشتر به دنبال اجرای سیاست‌های دستگاهی خودشان هستند. برای مثال وزارت کشاورزی ماموریت دارد با توجه به عرصه‌های در اختیار سطح زیر کشت را در کشور طوری مدیریت کند که بتواند محصولات استراتژیک را برای کشور تامین کند. در اینجا افزایش سطح زیر کشت به عنوان هدف مطرح می‌شود. وزارت نیرو هم ماموریت دارد از یک طرف برق مورد نیاز را تولید کند و از طرف دیگر این منابع را طوری مدیریت کند که آب مورد نیاز صنعت و کشاورزی و آب آشامیدنی را تامین کند.
وقتی منافع این دستگاه‌ها به تضاد می‌رسد، مشکلات جدی برای کشور بوجود می‌آید. این شده که الان ما چند صد هزار چاه غیر مجاز در کشور داریم. ما نیاز به نهاد فرادستگاهی داریم که بتواند نیاز کشور در حوزه سیاست‌های کلان حوزه آب را تنظیم کند و تضاد منافعی با سایر دستگاه‌ها نداشته باشد. پس موضوع آب بیشتر به نحوه استفاده صحیح از منابع موجود مربوط است تا هم بتوانیم کشاورزی را توسعه بدهیم و هم بتوانیم منابع آبمان را درست مدیریت کنیم.
خوب تمامی موضوعات مرتبط با سد سازی و سفره‌های آب زیر زمینی در این حیطه قرار می‌گیرند. ما به هرحال از نزدیک هفتاد سال پیش دچار مشکلات آبی بوده‌ایم و امروز با معضل بزرگی به نام فرونشست مواجهیم و اگر میخواهیم از این بعد موضوع را مدیریت کنیم تا دچار مشکلات بیشتر نشویم و بیش از این جغرافیا را دچار آسیب نکنیم، نیازمند هماهنگی هستیم تا سیاست‌های کلان در این حوزه را تنطیم و بر اجرای آن نظارت کند.
در این حوزه ما در ارتباط با دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی، دستگاه‌های دولتی تلاش می‌کنیم کمک فکری برای تصمیم گیرندگان فراهم کنیم، البته نیروهای مسلح نیز در این حوزه ماموریتهایی دارند که باید نیاز آنها را هم تامین کنیم.
* فکر نمی کنید تعداد سازمان‌هایی که در حوزه جغرافیا در کشور فعالیت می‌کنند و دچار موازی کاری هستند، مشکل ساز است؟ به نظر بیش از اینکه نیاز باشد در یک حوزه خاص نهاد فرا دستگاهی ایجاد کرد باید در حوزه جغرافیایی یک نهاد جامع ایجاد کرد تا اطلاعات متقن جغرافیایی را به کشور ارائه کرد. حالا فکر کنید مشکل آب حل شد خوب همین مشکل در سایر حوزه‌ها به وجود می‌آید.
امیر فخری: در همه دنیا این مشکل وجود داشته است ما مطالعات تطبیقی کردیم و دیدیم در برخی کشورها از ۵۰ سال پیش سازمانهای مختلفی در حوزه اطلاعات مکانی و جغرافیا ایجاد شده و با همین مشکلاتی که ما دست و پنجه نرم می‌کنیم، روبرو بوده‌اند. اما برخی از آنها از ۱۰ سال پیش به این فکر افتاده‌اند که یک نهاد جامع و قدرتمند داشته باشند تا همه این حوزه‌ها را مدیریت کند.
* در سال‌های اخیر اقدامات خوبی در حوزه سنجش از دور در سازمان شکل گرفته است، در این باره توضیح دهید.
امیر فخری: در حوزه سنجش از دور هم نیازمند ماهواره هستیم و هم بخشی از آن توسط سامانه‌های هوایی انجام می‌شود. ما موضوع بکارگیری فناوری سنجش از دور را جدی دنبال کردیم. از داده‌های سنجش از دور برای تولید نقشه‌های توپوگرافی استفاده می‌کردیم اما امروز از این اطلاعات در حوزه مدیریت بحران کشور مانند سیل و زلزله و آلودگی هوا استفاده می‌کنیم.
از این فناوری برای تولید نقشه‌های کاربری زمین هم استفاده کرده‌ایم. با گروهی از برجستگان حوزه سنجش از دور داخل و خارج از کشور کاری را شروع کردیم. در سال ۹۸ برای تولید تمام نقشه‌های کاربری زمین یکسال زمان در نظر گرفته بودیم اما الان این ادعا را داریم که می توانیم این کار را یکروزه انجام دهیم. این گروه سامانه‌ای را تولید کرده‌اند که با استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند در حداقل زمان نقشه کاربری زمین در پهنه مورد نظر را تهیه کرد.
در حوزه معدن به صورت ویژه کار کردیم. در حوزه‌های کشاورزی در مقوله‌های مختلف مانند سطح زیر کشت و آفات گیاهی پیشنهاداتی را به وزارت کشاورزی داده‌ایم و هم اکنون با سازمان آبخیزداری کشور در حال همکاری هستیم.
*یکی از نیازهای کشور ایجاد منظومه ماهواره‌ای موقعیت‌یابی است، هرچند شما الان هم اطلاعات چهار منظومه موقعیت یابی جهانی را دریافت می‌کنید. در این حوزه چه برنامه‌هایی دارید؟ یعنی گلوگاه اصلی در راه رسیدن به منظومه ماهواره‌ای چیست، آیا ساخت ماهواره مساله اصلی است یا پرتاب آن؟
امیر فخری: ما چند کار را در حوزه موقعیت یابی همزمان به پیش می‌بریم. سامانه موقعیت یاب ملی با همکاری دانشگاه مالک اشتر را در حال تکمیل شدن است، که این سامانه به عنوان سامانه زمینی قرار است نیازمندی ما را پشتیبانی کند.
قبلا این نگرانی وجود داشت که اگر ارسال داده از ماهواره‌های GPS قطع شود برای ناوبری دچار مشکل می‌شویم مخصوصا در مواقع بحرانی که داده‌ها را با خطا می‌فرستند. اما الان چهار منظومه ماهواره‌ای در فضا قرار دارد که از داده‌های آنها استفاده می‌کنیم. گیرنده‌هایی را با همکاری شرکتهای دانش بنیان طراحی کرده‌ایم که این گیرنده‌ها اطلاعات هر چهار منظومه را به صورت همزمان به ما می‌دهد و اگر یک منظومه اطلاعتش را با خطا به ما بدهد از داده‌های دیگری استفاده می‌کنیم و در فرآیند کلی مشکلی بوجود نمی‌آید.
یکی از گلوگاه‌های ما نرم افزار پردازش داده‌های منظومه‌های موقعیت یابی بود که الان یکی از شرکتهای دانش بنیان که سازمان از آن حمایت کرده این نرم افزار را طراحی کرده است و به این ترتیب ما گلوگاه‌های سخت و نرم افزاری را با کمک شرکتهای دانش بنیان برطرف کرده‌ایم و الان در حال دریافت و پردازش اطلاعات هستیم.
اما این موضوع ما را از داشتن منظومه ماهواره‌ای مستقل بی‌نیاز نمی‌کند کما اینکه بسیاری از کشورهای مستقل دنیا به دنبال ایجاد این منظومه رفته‌اند. چون اطلاعات این منظومه‌ها فقط مربوط به مکان نیست و ما الان از داده‌های این چهار منظومه برای بسیاری از کارهای دیگر استفاده می‌کنیم. برای مثال برای اطلاع از وضعیت لایه‌های مختلف جوی از این اطلاعات استفاده می‌کنیم. امواجی که از لایه‌های مختلف جوی عبور می‌کنند دارای مفهوم هستند و بنابراین از این تغییرات در رابطه با اینکه چه اتفاقی در لایه‌های بالایی جو می‌افتد و چه تاثیری روی مسائل اقلیمی ما دارد استفاده می‌کنیم و روی پردازش این اطلاعات کارهای ویژه‌ای انجام داده‌ایم.
پس ما منظومه ماهواره‌ای برای موقعیت یابی نیاز داریم و زمانبندی لازم در این خصوص در عرصه فضایی کشور انجام شده است تا در یک بازه زمانی مشخص تعدادی ماهواره موقعیت یاب در فضا داشته باشیم که با هماهنگی‌ای که سازمان فضایی کشور با وزارت دفاع دارد، امیدواریم این مساله محقق شود. امیداریم به زودی شاهد قرارگیری منظومه ماهواره‌های سنجش از دور و موقعیت یاب ملی در فضا باشیم.
* رصد ماهواره‌ها هم یکی از وظایف سازمان شما است، اصولا این کار به چه منظوری صورت می‌گیرد و در این حوزه چه توانمندی‌ای دارید؟
امیر فخری: اینکه بدانیم چه ماهواره‌هایی از آسمان ایران عبور می‌کنند و چه ماموریتی دارند، برای ما مهم است. همه کشورهای پیشرفته دنیا این کار را می‌کنند و اینکه هر پرنده‌ای که از آسمان کشورها عبور می‌کند می‌تواند نیات خیرخواهانه داشته باشند و یا برای جاسوسی استفاده شوند.
بنابراین اینکه از فضای کشورمان مراقبت کنیم، ماموریت نیروهای مسلح است همچنان که با تجهیزات مختلف عبور و مرور هواپیماها را رصد می‌کنند؛ رصد ماهواره‌ها هم به عهده نیروهای مسلح است و بخشی از این کار به عهده سازمان است و ما با رصد انواع ماهواره‌ها اطلاعات لازم را به سازمانهای مختلف کشور ارائه می‌دهیم.
* آیا الان در زمینه نقشه برداری از فناوری رادار سار استفاده می‌کنید؟
امیر فخری: رادارهای سار داده‌های خوبی برای شناخت عوارض به ویژه اطلاعات ارتفاعی برای ما فراهم می‌کنند که برای تهیه نقشه‌های توپوگرافی برای ما اهمیت فراوانی دارد. در این زمینه ارتباط خوبی را با صنایع برقرار کرده‌ایم و این سنجنده‌ها تست‌های موفقی هم داشته است و این فناوری در کشور بومی شده داده‌های بسیار مناسبی را برای سازمان می‌تواند تولید کند.
*آیا در حوزه پهپادی به نوع خاصی از پهپاد برای کار خودتان نیاز دارید یا با همین پهپادهای موجود می‌توانید کار کنید؟ اصولا در حوزه پهپادی به چه توانمندی دست یافته‌اید؟
امیر فخری: ما از پهپادها برای نقشه برداری در پهنه‌های داخل کشور استفاده می‌کنیم. خوب اطلاع دارید که محدوده زمانی عسکبرداری هوایی در این بازه زمانی ۹ صبح تا سه بعد از ظهر انجام می‌شود و برای این بازه زمانی پهپادی که بتواند ۶ ساعت مداومت پروازی داشته باشد، برای ما کافی است.
بر همین اساس هم با مجموعه‌های وزارت دفاع و شرکتهای دانش بنیان ارتباط داشتیم؛ الان گونه‌های مختلفی از این نوع پهپادها را استفاده می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم.
پهپاد خاص کار ما که به پهپادهای فوتوگراومتری معروف هستند فقط لازم است عکسها دقیق باشد و امکان تولید نقشه را به ما بدهد. لذا ما به پهپاد با ثبات و پایداری هنگام عکسبرداری نیاز داریم.
*چند سالی است که شما نمایشگاه ایران ژئو را برگزار می‌کنید. هدف از برگزاری این نمایشگاه چیست و چه آورده‌ای برای شما داشته است؟
امیر فخری: ما برای ارتباط با شرکت‌ها و برون سپاری فعالیتها به بلوغ سازمانی و بلوغ شرکتهای خصوصی نیاز داریم. سازمان از گذشته بسیاری از کارهای خود را با شرکتهای خصوصی پیشبرده است زیرا بسیاری از فعالیت‌های ما غیرنظامی است. این چند سال اخیر هم تعداد شرکتهایی که در این عرصه وارد شدند، بیشتر شده است. سال ۹۷ حداکثر ۲ شرکت در عکسبرداری هوایی داشتیم الان بیش از ۱۰۰ شرکت در این عرصه فعالیت دارند.
حوزه کار گسترش پیدا کرده است و فعالیت حوزه جغرافیایی هم بیشتر شده و دستگاه‌های دولتی به این اطلاعات بیشتر نیاز پیدا کرده‌اند و به تبع آن شرکت‌ها هم به سمت رفع این نیازها پیش رفته‌اند.
ما این نمایشگاه را با این نیت برگزار کردیم که هم شرکتهای دانش بنیان و هم دستگاه‌های دولتی توانایی‌ها و نیازمندی‌های خودشان را ارائه دهند. همچنین در این نمایشگاه نشست‌هایی را برگزار کردیم که نیازها به قابلیت‌ها پیوند بخورد. در این نمایشگاه دانشگاه ها حضور داشتند و ظرفیت شرکتهای دانش بنیان خودشان را ارائه کردند. همچنین دستگاه‌های متولی تولید اطلاعات مکانی با هم در یک جا حضور داشتند و اینها توانستند با هم مذاکره و هم اندیشی کنند و این می تواند آغازگر جنبشی در حوزه اطلاعات مکانی باشد.
* از چند سال قبل با هند ارتباط خوبی برای دریافت اطلاعات ماهواره‌ای بر قرار کردید. طی این چند سال چه فعالیت موثری در حوزه ارتباط بین المللی انجام داده‌اید؟
امیر فخری: با کشورهای متعددی رفت و آمد داشتیم و اتفاقات خیلی خوبی افتاده است که هم عرصه صادرات خدمات فنی جغرافیایی در آینده نه چندان دور رخ می‌دهد و تامین نیازمندی‌های ما از سایر کشورها صورت می‌گیرد. هرجایی که دیپلماسی روابط خوبی برقرار کرده است حوزه اطلاعات مکانی هم سعی کرده خدماتی را ارئه دهد یا از ظرفیت و دانش آن کشور استفاده است.
این حوزه، حوزه بسیار گسترده‌ای است که نیازهای مختلف در آن بهم پیوند خورده‌اند و عرصه برای صادرات خدمات مهندسی در این زمینه و انتقال فناوری فراهم است.
اطلاعات مکانی در همه عرصه‌های تصمیم گیری کشور مورد نیاز است و تصمیم گیری‌ای می‌تواند درست باشد که بر پایه اطلاعات درست صورت بگیرد. ما از منظر اطلاعات مکانی دانشگاه‌های خوب و اساتید مطرح داریم که ظرفیتهای بزرگی برای کشور هستند و در چند سال اخیر شرکتهای دانش بنیان خلاقی در این عرصه وارد شده‌اند.
داده‌ها و اطلاعات در دستگاه‌های متعدد پراکنده است، موازی کاری و دوباره کاری زیاد صورت می‌گیرد، انسجام فعالیتها و تمرکز داده‌ها کمک می‌کند از ظرفیتهای موجود برای مدیریت بهتر کشور استفاده کنیم.
اگر در سطح کلان کشور سیاستگذاری و سرمایه گذاری بهتری در این عرصه صورت گیرد جایگاه بهتری در جهان خواهیم داشت. بر اساس ارزیابی‌های سال ۲۰۱۸ رتبه هفتم را در منطقه داریم که بر اساس چشم انداز باید رتبه اول را داشته باشیم و برای دستیابی به این جایگاه باید سرمایه گذاری و حمایت بهتری از این حوزه صورت گیرد و یک نهاد قدرتمند برای راهبری حوزه جغرافیایی در کشور بوجود آید و منابع را متمرکز کند تا عواید آن برای بکارگیری همه ظرفیتهای کشور در عرصه جغرافیایی به میدان آید.
پایان پیام/ت
نظر شما