دارو گران است و جایگزینی دائم آن می تواند هزینه بر باشد، به همین دلیل وقتی مردم متوجه می شوند داروهای آن ها تاریخ گذشته است پرسش هایی نظیر اینکه آیا استفاده از این داروها بی خطر است،  کدام داروها را پس از اینکه تاریخشان گذشت هرگز نباید استفاده کرد و ...در ذهن خود مرور می کنند.

شرایط نگهداری دارو

سیدعلی فاطمی؛ نایب رئیس انجمن داروسازان ایران به "قدس آنلاین" می گوید: تاریخ انقضای دارو، معمولاً روی جعبه آن با دستگاه های جت پرینتر( چاپگرهای جِتی) به صورت واضح و خوانا ثبت می شود، اما هنگامی که ورقه های قرص و کپسول را از داخل جعبه اصلی در می آوریم باید مراقب باشیم، تاریخ انقضا قابل خواندن باشد. زیرا روی بلیستر قرص و کپسول نمی توان با دستگاه جِت تاریخ انقضا را ثبت کرد به همین دلیل در انتهای ورقه دارو تاریخ انقضای آن پانچ می شود و ما معمولاً در داروخانه به بیماران توصیه می کنیم اگرنمی توانند تاریخ پانچ شده روی ورق دارو را بخوانند از متصدی دارو خانه بخواهند تاریخ انقضا را با یک برچسب جداگانه روی بلیستر دارو مشخص کنند تا قابل خواندن باشد.

فاطمی در خصوص شرایط نگهداری داروها نیز می گوید: شرایط نگهداری دارو ها به عواملی مثل گرما، رطوبت، نور و دیگر عوامل محیطی بستگی دارد که این عوامل می توانند بر پایداری دارو ها تأثیرگذار باشد. به عنوان نمونه بسیاری از داروها را در دمای متعارف که حدود ۲۵ درجه سانتی گراد است می توان تا پایان انقضای دارو استفاده کرد. اما برای بعضی دارو ها شرایط خاص تعریف می شود. به طور مثال داروهایی که به صورت محلول یا به عنوان سوسپانسیون مانند سوسپانسیون آموکسی سیلین تهیه شده اند و یا واکسن ها، فراورده های پروبیوتیک که در ترکیب آن ها باکتری زنده وجود دارد و به طور کلی انواع فراورده های بیولوژیک باید در یخچال نگهداری شوند در غیر این صورت ظرف چند ساعت فاسد خواهند شد.

این داروساز  با تاکید بر اینکه نگهداری همه داروها در یخچال نیز کار درستی نیست، اضافه می کند: برخی از کرم ها یا پمادها اگر در یخچال نگهداری شوند دوفاز می شوند و اثربخشی آن ها کاهش می یابد. بنابراین بهترین روش نگهداری دارو همان روشی است که توسط داروساز روی بسته بندی دارو توصیه شده و دکتر داروساز موظف است هنگام عرضه دارو به بیمار به آن ها بگوید.

چه داروهایی را باید قبل از پایان تاریخ مصرف دور ریخت؟

این داروساز یادآور می شود: بیشتر دارو های خوراکی جامد در فضاهای خشک و خنک و دور از نور پایدارتر می مانند. درِ بطری های دارویی باید کاملاً بسته نگهداری شود. برای دستورالعمل های مناسب نگهداری، به دستورالعمل روی داروها توجه و یا از داروساز مشورت گرفته شود تا هرگونه دستورالعمل در مورد یخچال یا انجماد را حتماً مورد توجه بیمار و مصرف کننده قرار گیرد.

فاطمی در خصوص نگهداری داروهای تزریقی نیز می گوید: علاوه بر توجه به تاریخ انقضای دارو، باید در صورت ایجاد رسوب یا کدر شدن محصول و یا تغییر رنگ آن، دور ریخته شوند. همچنین داروهای مایع مانند محلول های چشم یا گوش، مایعات خوراکی یا محلول های موضعی ممکن است به مرور زمان خراب شود. به عنوان نمونه انسولین برای کنترل قند خون بیماران دیابتی استفاده می شود و ممکن است پس از تاریخ انقضا به راحتی خراب شود. همچنین فرآورده های تتراسایکلین تاریخ گذشته یک متابولیت سمی تولید می کند. به همین دلیل سازمان غذا و دارو توصیه می کند به تاریخ مصرف دارو  EpiPen دقت کنید.

کدام داروها را پس از تاریخ انقضای آن ها می توان مصرف کرد

وی در پاسخ به این پرسش که در صورت کمبود دارو مصرف چه داروهایی پس از گذشت تاریخ انقضای آن ها خطرناک نیست، اظهار می دارد: بهتر است هیچ دارویی پس از اتمام تاریخ انقضا مصرف نشود بویژه داروهایی مثل تتراسایکلین که موجب تبدیل دارو به فرمی سمی یا مضر می شود، ضمن آنکه تاریخ مصرف داروهای بیولوژیک و هورمونی مثل لئوتیروکسین و یا داروهای حاوی آنزیم و پروتئین مثل داروهای گوارش و بسیاری از داروهای تزریقی بویژه داروهای بیهوشی نیز بسیار حائز اهمیت است. با این حال در مورد برخی از داروهای تاریخ گذشته نظیر انواع مسکن های جامد که ترکیب شیمیایی دارند و داخل آن ها مواد بیولوژی بکار نرفته است در شرایط بحران و طبق نظر پزشک یا داروساز  تا ۶ ماه پس از گذشت تاریخ انقضا قابل مصرف است، البته باید توجه داشت اثربخشی این دارو ها نیز پس از گذشت تاریخ انقضا کاهش می یابد و حداقل عارضه ای که به همراه دارد کاهش اثربخشی و تاخیر در درمان بیماری است.