در سال‌های اخیر، در کنار عقد ازدواج رسمی که صیغه آن، به صورت عربی خوانده شده، نوع جدیدی از ازدواج، با نام عقد آریایی نیز نرد برخی از خانواده‌ها رواج پیدا کرده که دارای متن خطبه مخصوص به خود می‌باشد. اما به تصریح شرع و قانون، این عقد فاقد اعتبار است.
در پاسخ به این سؤال که عقد آریایی چیست، باید گفت، عقد آریایی، یک نوع از عقد ازدواج نوظهور است که اخیراً در میان برخی خانواده‌ها رواج یافته و به طور معمول، پس از خواندن صیغه نکاح به زبان عربی، متن خطبه این عقد نیز توسط عاقد، خوانده شده و از سوی زن و شوهر تکرار می‌گردد.
اما، طبق نظر محققین، عقد آریایی، برخلاف عنوان آن، ریشه در فرهنگ ایران باستان نداشته و عقد جدیدی است؛ بنابراین، علاوه بر شرعی نبودن، اعتبار ملی این عقد نیز به شدت، محل تردید می‌باشد.
در عقد آریایی، ابتدا، شوهر، در پاسخ به خطبه عاقد، مبنی بر وفاداری به همسر و بودن پدری خردمند برای فرزندان، سوگند وفاداری یاد می‌کند و سپس، زن نیز سوگند وفاداری خورده و در پایان، عاقد، اشعاری را با این مضمون که (به نام نامی یزدان، تو را برگزیدم از میان این همه خوبان، بر لب آرم این سخن با تو، وفادار خواهم ماند و به نام نامی یزدان، پذیرا می‌شوم، مهر تو را از جان، همین حالا بازگویم میان انجمن با تو، وفادار تو خواهم ماند) خوانده و زن و شوهر، پس از وی، این اشعار را تکرار می‌کنند.
در بخش بعد، تحت عنوان تحلیل اعتبار متن خطبه عقد آریایی در احکام ازدواج، به طور مفصل‌تری، به بررسی متن خطبه عقد آریایی و اعتبار آن پرداخته و به این سؤال نیز پاسخ خواهیم داد که آیا عقد آریایی موجب محرمیت می‌شود یا خیر و بررسی حقوقی و قانونی عقد آریایی را نیز ارائه خواهیم کرد.
تحلیل اعتبار متن خطبه عقد آریایی در احکام ازدواج
پیش از آنکه به این سؤال پاسخ دهیم که جایگاه حقوقی و قانونی عقد آریایی چیست و به بررسی حقوقی و قانونی عقد آریایی بپردازیم و اینکه آیا عقد آریایی موجب محرمیت می‌شود یا خیر؟ لازم است تا به تحلیل اعتبار متن خطبه عقد آریایی، بپردازیم. چرا که بدون بررسی و تحلیل اعتبار متن خطبه این عقد، صحبت در مورد بررسی حقوقی و قانونی عقد آریایی، امکان‌پذیر نخواهد بود. لذا، در ادامه، به تحلیل اعتبار متن خطبه عقد آریایی در احکام ازدواج خواهیم پرداخت.
برای تحلیل اعتبار متن خطبه عقد آریایی در احکام ازدواج، لازم است تا به قانون مدنی و احکام شرعی در رابطه با عقد نکاح یا همان ازدواج مراجعه کنیم. ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی، در رابطه با تأثیر متن خطبه عقد نکاح در جایگاه حقوقی و قانونی این عقد، چنین مقرر داشته است: « نکاح، واقع می‌شود به ایجاب و قبول، با الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید. »
باید به این نکته توجه داشت که نکاح، یک عقد با ریشه شرعی بوده؛ لذا، جهت تفسیر این ماده، لازم است تا به فقه و شرع اسلام مراجعه گردد.
در فقه، از نظر اعتبار متن خطبه عقد نکاح، میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. با این توضیح که برخی، در توضیح شرایط ایجاب و قبول در عقد نکاح، ادای الفاظ عربی را برای جاری شدن عقد، واجب و ضروری دانسته و بر این اعتقاد هستند که برای انعقاد عقد نکاح، حتماً اول زن باید این عبارت را، به عنوان ایجاب(پیشنهاد) بر زبان آورده: «زَوَجتُک نفسی علی الصداق المعلوم» یعنی خود را به همسری تو درآوردم، با مهریه تعیین شده و مرد، بلافاصله بعد از آن، این عبارت را بگوید: «قَبِلتُ التزویج» یعنی ازدواج را قبول کردم.
اما، به نظر برخی دیگر، به عربی خواندن متن خطبه عقد نکاح، ضروری نداشته و همین که این عبارت، با زبانی مانند زبان فارسی، میان زن و مرد، گفته شود، عقد نکاح به درستی واقع شده و آثار شرعی آن نیز جاری می‌گردد. هر چند، از نظر برخی از فقهای این گروه نیز احتیاط واجب است که صیغه به زبان عربی خوانده شود.
اما، متن خطبه عقد آریایی چیست؟ در عقد آریایی، ابتدا، شوهر، در پاسخ به این عبارت(یا عبارتی مشابه) که: « در نزد انجمن، آیا به طراوت بهاران سوگند یاد می‌کنی تا همواره آنچه بر خود روا داری، بر همسر خویش روا دار داری و آن چه بر خود نمی‌پسندی، بر او نپسندی؟ برای او شویی وفادار و برای فرزندانت پدری خردمند و راهگشا باشی؟ »، سوگند یاد می‌کند که به همسر خود وفادار باشد.
سپس، زن نیز در پاسخ به این پرسش(یا پرسش مشابه) که « در نزد انجمن، آیا به سر سبزی و باروری تابستان سوگند یاد می‌کنی تا با همسر مهربان و همدل باشی و غرور و احترام او را همواره به جا آری؟ نیاز او را نیاز خود و در بی‌نیازی و بی‌آزی همساز و همگام او باشی؟ » سوگند یاد می‌کند.
بنابراین، همانطور که ملاحظه می‌شود، از نظر شرع و فقها، متن خطبه عقد نکاح، حداقل با دو عبارت «خودم را به عقد تو درآوردم»(از جانب زن) و «ازدواج را قبول کردم»(از جانب مرد) به هر زبانی، خوانده شده و در نتیجه، با توجه به خطبه عقد آریایی که ارائه گردید، اعتبار متن خطبه عقد آریایی منتفی می‌باشد.
آیا عقد آریایی موجب محرمیت می‌شود
یکی دیگر از مسائلی که باید در رابطه با بررسی حقوقی و قانونی عقد آریایی، به آن پرداخته شود، محرمیت ناشی از این عقد می‌باشد. به همین دلیل، در این قسمت، به این سؤال پاسخ خواهیم داد که آیا عقد آریایی موجب محرمیت می‌شود یا خیر؟
برای پاسخ به این سؤال، باید به اعتبار متن خطبه عقد آریایی توجه نمود. چرا که اگر متن خطبه این عقد، دارای جایگاه حقوقی و قانونی و شرعی باشد، عقد آریایی نیز موجب محرمیت شده و در نتیجه، مشکلی از این بابت وجود نخواهد داشت.
اما، با مراجعه به متن خطبه عقد آریایی، همانطور که در بخش قبل نیز گفته شد، معلوم می‌گردد که متن این خطبه، در کنار این مسأله که عربی نبوده، حداقل، معنی الفاظ عقد نکاح در اسلام را ندارد. با این توضیح که ایجاد محرمیت عقد نکاح در اسلام، منوط بر آن است که زن، این الفاظ را بگوید: «خودم را به نکاح تو در آوردم» و مرد نیز در پاسخ بگوید: «ازدواج را قبول کردم»
حال آنکه متن خطبه عقد آریایی، فاقد این الفاظ و معانی بوده و با عدم اعتبار متن خطبه، عقد نیز از اعتبار افتاده و لذا، در پاسخ به این سؤال که آیا عقد آریایی موجب محرمیت می‌شود یا خیر، باید گفت، این عقد، هیچ محرمیتی را میان زن و مرد، ایجاد نمی‌کند.
منبع: سایت مشاوره حقوقی دینا
نظر شما