پس از مدت‌هاگمانه‌زنی، سرانجام شنبه ۲۱ خرداد ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین رسماً از آغاز ضدحملات این کشور علیه روسیه پرده برداشت. ولادیمیر پوتین هم ضمن تأیید این تحول گفته است: «اوکراین از چهار جهت در حال حمله است. عملیات دشمن ناکام مانده و تلفات خیلی سنگینی داده است. آن‌ها دست‌کم ۱۶۰تانک و ۳۶۰خودرو زرهی از دست داده‌اند».

شکست عملیات نظامی کی‌یف که با بهره‌برداری تبلیغاتی گسترده از تجهیزات اهدایی آمریکا و اروپایی به راه افتاده بود، این روزها رسوایی بزرگی برای غرب به همراه داشته است. بر این اساس، انتشار ویدئوهایی از ادوات منهدم و رها شده غربی نیروهای اوکراینی که بین آن‌ها چندین عراده تانک پیشرفته لئوپارد ۲ آلمان و خودروهای بردلی ایالات متحده به چشم می‌خورد در رسانه‌ها بازتاب بسیاری داشته است. سی‌ان‌ان گزارش داده کی‌یف در چند روز گذشته ۱۶ بردلی از دست داده که این تقریباً ۱۵درصد از کل خودروهای رزمی در این مدل است که توسط واشنگتن به آن‌ها اهدا شده است. رسانه‌های اوکراینی هم هشدار داده‌اند با ادامه این مسیر، کی‌یف در دو تا سه هفته تمام تجهیزات غربی را از دست خواهد داد.

اهداف روسیه تا چه میزان تحقق یافته؟

آغاز ضدحملات اوکراین نقطه عطفی مهم در صحنه نبرد تلقی می‌شود. حال پاسخ به اینکه سرنوشت جنگ چه خواهد شد، پرسشی مهم است. «شعیب بهمن» رئیس مؤسسه مطالعات جهان معاصر و کارشناس مسائل روسیه درباره چشم‌انداز آینده جنگ در شرق اروپا به قدس گفت: دلیل اصلی تغییر فاز کی‌یف و رو آوردن به ضدحملات را باید در رویکرد جدید غرب درقبال جنگ جست‌وجو کرد؛ جایی که فشارهای سیاسی تحریم‌های اقتصادی و انواع روش‌های به کار گرفته شده علیه روسیه از جمله تسلیح اوکراین منتج به متوقف شدن روسیه در میدان نبرد نشده و باید شیوه جدیدی برای افزایش هزینه‌های جنگ برای مسکو به کار گرفته شود و این شیوه، گسترش یافتن نبرد به داخل فضای سرزمینی روسیه است. وی تصریح کرد: غرب این شیوه جدید را با هدف تحریک افکار عمومی در روسیه دنبال و تلاش می‌کند با انجام عملیات داخل روسیه همچون بمب‌گذاری، ترور عناصر تأثیرگذار و اقدامات خرابکارانه، به ناامنی در داخل روسیه دامن بزند و تصمیمات کرملین در زمینه سیاست خارجی را تحت تأثیر قرار دهد.

بهمن: دلیل اصلی تغییر فاز کی‌یف و رو آوردن به ضدحملات را باید در رویکرد جدید غرب درقبال جنگ جست‌وجو کرد؛ جایی که فشارهای سیاسی تحریم‌های اقتصادی و انواع روش‌ها علیه روسیه از جمله تسلیح اوکراین منتج به متوقف شدن روسیه در میدان نبرد نشده است. بهمن درباره میزان تحقق اهداف مدنظر مسکو تا اینجای جنگ عنوان کرد: آنچه روسیه در قالب برنامه اولیه دنبال می‌کرد یعنی از بین بردن زیرساخت‌ها با هدف سقوط دولت زلنسکی، عملاً با توجه به حمایت‌های غرب از دولت اوکراین تا امروز محقق نشده است. بر همین مبنا برنامه روسیه از ماه‌های سوم چهارم به بعد دچار تغییر شده و بر تصرف و حفظ بخش‌های روس‌نشین یعنی مناطق شرقی و جنوبی متمرکز شد. به نظر می‌رسد تسلط بر اودسا بخشی از برنامه جدید روسیه در جنگ باشد تا از این طریق، ارتباط کی‌یف را با دریای سیاه قطع کند و ارزش ژئوپلتیکی اوکراین را از بین ببرد.

وی درباره احتمال مذاکرات صلح هم گفت: به نظر می‌رسد روس‌ها به واسطه تحقق بخشی از خواسته‌هایشان تمایل بیشتری برای مذاکرات صلح دارند، اما این تمایل از سوی طرف غربی دیده نمی‌شود و آن‌ها فرسایشی شدن جنگ را بیشتر به ضرر روسیه می‌بینند. البته مسکو نیز روی بحران انرژی و واگرایی میان اروپا و آمریکا در ادامه جنگ حساب باز کرده؛ بنابراین به نظر می‌رسد دو طرف باوجود آگاهی از آسیب‌هایی که تداوم نبرد برای آن‌ها خواهد داشت از ادامه یافتن آن هم ناراضی نیستند. مسئله مهم‌تر در مورد مذاکرات صلح، این است که میانجی مؤثری برای پایان یافتن نبرد وجود ندارد و با توجه به ادعاهای سرزمینی، یافتن راهی برای صلح مشکل است.

افق مبهم پیش رو

«آرمینا آرم» مدیر گروه بررسی ملاحظات استراتژیک روسیه در خاورمیانه و استاد دانشگاه هم می‌گوید: روس‌ها در حال حاضر کنترل چهار منطقه لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپروژیا را در دست گرفته‌اند، اما این نافی گرفتار شدن روسیه در اوکراین نیست ولی اگر در نهایت بتوانند همین مناطق که حدود ۲۵درصد از خاک اوکراین را شامل می‌شود به خاک خود منضم و در مذاکرات احتمالی آینده از پیوستن اوکراین به ناتو جلوگیری کنند به پیروزی قابل توجهی دست یافته‌اند.

آرم: روسی ها اگر در نهایت بتوانند همین مناطق که حدود ۲۵درصد از خاک اوکراین را شامل می‌شود به خاک خود منضم و در مذاکرات احتمالی آینده از پیوستن اوکراین به ناتو جلوگیری کنند به پیروزی قابل توجهی دست یافته‌اند.او در خصوص اینکه در شرایط کنونی چشم‌انداز مذاکرات احتمالی صلح چگونه خواهد بود، تصریح کرد: حدود دو ماه پیش شاهد سفر رئیس‌جمهور چین به روسیه و دیدار با پوتین بودیم؛ سفری که گفته می‌شد با هدف ارائه طرح صلح صورت گرفته بود، اما این سفر بی‌نتیجه ماند. درواقع با شرایط کنونی نمی‌توان هیچ چشم‌انداز روشنی در آینده نزدیک برای صلح و پایان جنگ متصور بود، چراکه پیروزی در این تقابل برای هر دو طرف درگیر یعنی غرب و روسیه امری هویتی و حیاتی است و در رده منافع حیاتی قرار می‌گیرد و همین مسئله موجب می‌شود هرگونه عقب‌نشینی از مواضع، به منزله شکست سنگین تلقی شود، مگر اینکه در روزهای آینده اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ دهد.

وی با بیان اینکه ادامه روند درگیری پیامدهایی برای روسیه و غرب به‌ویژه اروپا در حوزه انرژی خواهد داشت، گفت: حتی اگر روسیه طرف بازنده تقابل باشد که روند کنونی خلاف آن را نشان می‌دهد، به حذف مسکو از نظام بین‌الملل منتهی نخواهد شد و حتی ممکن است روسیه در ادامه با سیاست‌های تهاجمی‌تری به عرصه بازگردد و این چالش مهمی برای غرب خواهد بود. بر این اساس بسیاری از پژوهشگران روابط بین‌الملل نزدیک به غرب بر این باورند غرب باید هرچه سریع‌تر وارد مذاکرات با روسیه شود و حتی با دادن برخی امتیازات، نبردی که هنوز به نقطه غیرقابل بازگشت نرسیده را به پایان برساند. در نهایت اینکه در حال حاضر افکار عمومی در روسیه نه از جنگ، بلکه از مقاومت در برابر زیاده‌خواهی‌های غرب حمایت می‌کنند چرا که به باور آن‌ها غرب در طول چند قرن اخیر درصدد تحقیر روسیه برآمده و جایگاه این کشور را به عنوان یک کشور قدرتمند به رسمیت نشناخته است.