به گزارش قدس آنلاین از امروز کل دهک های اول تا سوم که ۲۵ میلیون نفر هستند به طرح افزایش ۲۵درصدی مبلغ کالابرگ الکترونیکی می‌پیوندند.  در مرحله نخست طرح که در ۱۳ خرداد فراخوان شده بود، افزایش ۲۰ درصدی یارانه فقط برای مددجویان کمیته امداد و بهزیستی که هشت میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بودند فراهم شد. افراد مشمول این طرح در صورت خرید دست‌ کم ۳۲۰ هزار تومان از ۱۱ قلم کالای اساسی، در مدت یک ماه می‌توانند از افزایش ۲۰ درصدی بهره مند شوند؛ بر این اساس به ازای هر نفر خانوار ۸۰ هزار تومان افزایش اعتبار به دست می آورند.

احتمال انحراف یارانه از هدف تامین کالری سفره مردم

آن طور که وزارت رفاه اعلام کرده است طرح کالابرگ الکترونیک چهار ویژگی دارد، اول اینکه کاملا اختیاری است، دوم، مردم از بین ۱۱ قلم کالای اعلام شده، می‌توانند به صورت اختیاری استفاده کنند. سوم، کسانی که ۷۰ درصد از یارانه خود را چه به صورت فردی و چه به صورت خانوادگی استفاده کنند، مشمول افزایش یارانه خواهند شد و چهار اینکه افراد می توانند یک ماه زودتر از واریز یارانه نقدی از کالابرگ الکترونیکی استفاده کنند.

دکتر یحیی لطفی نیا کارشناس مسایل اقتصادی در گفت و گو با خبرنگار قدس با اشاره  به اینکه موضوع کالابرگ الکترونیکی مربوط به قانون بودجه ۱۴۰۱ است که طی آن قرار بود که قیمت کالاهای اساسی برای مردم به قیمت شهریور ۱۴۰۰ تضمین و به صورت کالابرگ به آنها پرداخت بشود می گوید: در حوزه پرداخت نقدی، دو نکته کلی وجود دارد. پرداخت نقدی برای دولت سهل و راحت است و برای مردم قدرت انتخاب بالا را به همراه دارد و می توانند این رقم را به هر مصرفی که می خواهند برسانند.  ولی چالش اصلی که در این زمینه وجود دارد این است که در این شرایط تورمی احتمال اینکه یارانه نقدی به هدف اصابت کند خیلی کم است. با یارانه  نقدی قرار بود سفره مردم تضمین و تثبیت شود و کالری لازم را دریافت کنند تا در ورطه فقر نیفتند و با پرداخت نقدی ممکن است دولت به این هدف دست نیابد. علاوه بر این فراگیری پرداخت یارانه در سطح جهان نیز باعث اقبال بیشتر دولت ها به این شیوه حمایتی شده است.

لطفی نیا  با اشاره به اینکه طبق گزارش های جهانی در سال ۱۹۹۷ ا تنها دو کشور پرداخت نقدی به صورت محدود برای گروه خاص داشتند  که در سال ۲۰۱۴ این رقم به ۶۷ کشور رسیده توضیح می دهد: پرداخت یارانه موضوعی است که در سطح جهانی برای کشورهای با درآمد پایین و متوسط مورد استفاده قرار می گیرد در حال حاضر هم در بین ۱۳۰ کشور جهان رویه پرداخت یارانه وجود دارد.

کالا برگ تثبیت و تضمین کننده  کالری دریافتی خانوار

لطفی نیا درباره معایب و مزایای کالابرگ الکترونیکی نیز می گوید: کالابرگ می تواند تثبیت‌کننده و تضمین کننده میزان کالری لازم  برای خانوارها باشد. یعنی دولت می تواند پرداخت هزینه لازم برای یک سبد مشخص از کالا را که حداقل کالری را تامین می کند، برای افراد تثبیت کند و کالری دریافتی انها را هم برای یک دوره زمانی  تضمین کند.  ولی معایبی هم دارد به پیچیدگی های اجرای این فرآیند مربوط می شود.

وی می گوید: در پرداخت ریالی تعداد خانوارها و رقم پرداختی مشخص است و با فشردن یک کلید توسط اپراتور حساب مردم شارژ می شود ولی در پرداخت یارانه به شیوه کالابرگ الکترونیک کار به این راحتی نیست و پیچیدگی خاصی دارد. فروشگاه های مربوطه  باید تجهیز و به سامانه کالابرگ متصل شوند، بارکد خوان های مشخص، کالاهای مشخص، نحوه تسویه و...از چالش های این کار است.

اجرای کالا برگ نیازمند به پیوست رسانه ای برای اقناع مردم

وی می افزاید: همچنین اینکه مصرف و سبک زندگی افراد نیز یک متغیر باثبات است و  نباید انتظار نداشته باشید بعد از پرداخت نقدی چند سال اخیر در همان  گام اول  اول مردم رفتارهایشان را عوض کنند.   پس استقبال از این پروژه  پایین تر خواهد بود.  چنانچه قبل از اینکه مشوق ۲۰ درصد را هم اجرا کنند این کار در استان های الگویی که اجرا شد اختیاری و انتخابی بود و طبق امارهای غیر رسمی استقبال چندانی از این طرح نشد. پس  موضوع دیگری که وجود دارد بحث اقناع سازی افکار عمومی است. یعنی اجرای این برنامه نیاز به یک پیوست رسانه ای قوی دارد که بتواند مردم را برای انتخاب کالابرگ توجیه کند.

منبع تامین  ۲۰ درصد پاداش استفاده از  یارانه الکترونیکی کجاست؟

این کارشناس اقتصادی  می گوید: دولت می گوید من ۲۰ درصد بیشتر به شما اعتبار می دهم تا شما از کالا برگ الکترونیکی استفاده کنید. دولت تقریبا ۶۷ هزار میلیارد تومان برای این ۲۰ درصد اضافه ای که قصد دارد به مردم بدهد، باید منابع داشته باشد. حالا باید دید منابع ریالی این طرح از کجا تامین می شود.

لطفی نیا می افزاید: نکته دیگری که وجود دارد این است که چشم‌انداز مشخصی برای این طرح موجود نیست،  آیا قرار است برای یک سال اجرا شود، یا این یارانه به شکل مادام العمر ادامه پیدا خواهد کرد و هر سال دولت به عنوان یک دولت حامی همراه با شرایط تورمی درصد یارانه اش را افزایش می دهد  یا اینکه نسبت به این قضیه برنامه ای ندارد. این مواردی هست که باید پاسخ داده بشود.

لزوم  تمرکز اجرای کالابرگ به دهک های کم برخوردار

این تحلیلگر اقتصادی تاکید می کند: درشرایطی که اقتصاد ما قرار دارد شیوه حمایتی کالا برگ الکترونیکی مطلوب سیاست گذار خواهد بود چون می داند که کالا با یک قیمت مشخصی  به دست خانوار می رسد.

وی با اشاره به اینکه با توجه به تلاطماتی که در بازار ارز وجود دارد، دسترسی به کالای اساسی تا حدودی برای طبقات کم برخوردار کاهش پیدا خواهد کرد می افزاید: اعطای کالا برگ الکترونیکی ضروری است ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که ما نمی‌توانیم کلابرگ را سراسری برای شصت میلیون نفر افراد اجرایی کنیم و  قاعدتا باید اجرای این طرح برای گروه های هدف و جامعه‌های مشخصی مثل مددجویان  بهزیستی یا کمیته امداد و...  که دسترسی سخت تری به کالاهای اساسی دارند متمرکز بشود.

موفقیت طرح در گرو داشتن یک پایگاه داده دقیق

لطفی نیا یاداوری می کند: برای موفقیت این طرح ها داشتن پایگاه  داده دقیق و زیرساخت داده‌ای قوی، متقن، مشاهده پذیر ضروری است، ولی وقتی داده های اولیه ناقص بوده یا با هم  تورش (خطای منظم در پژوهش است که به طور ذاتی فرد یا وسیله اندازه گیری انجام می دهد) دارند یا با تاخیر  ارسال می شوند، جنس کیفیت داده ها با هم متفاوات است و بانک های اطلاعاتی  با هم  همگام سازی نمی شوند و امکان تقاطع گیری از اینها وجود ندارد، از طرفی پرونده‌ی اعتباری افراد مشخص نیست که بتوان به درستی تشخیص داد که افراد توی چه دهک های درامدی هستند، قطعا مشکلاتی در این مسیر خواهیم داشت. از جایی که دولت نمی خواهد در برابر هجمه  ناراضی از  اجرای این طرح قرار بگیرد پس همچنان به پرداخت یارانه افرادی که مستحق نیستند ادامه می دهد و خدمات رسانی به افرادی که مستحق حضور توی این گروه هستند با مشکل مواجه خوهد شد. ولی به هر حال برای موفقیت این طرح، لازم است دهک های پر درامد حذف بشوند  و تا حداقل معیشت دهک های ضعیف تر  تضمین بشود.

لزوم توجه زیرساخت های زنجیره تامین و توزیع کالا

این تحلیلگر اقتصادی با یادآوری اینکه بحث انحراف منابع و اخلال در منابع و زنجیره توزیع به دلیل تفاوت قیمت کالاها با بازار، شوک و بی ثباتی و انتظارات تورمی بسیار جدی است می گوید: چه کالابرگ الکترونیکی اجرا بشود چه  نشود بحث زیرساخت‌های مربوط به زنجیره توزیع تامین و توزیع  کالاهای اساسی باید انجام شود. مثلا می بیند که واردات کننده کالا را در  گمرک  دپو می کند، کالا در داخل کم می شود، قیمت بالا می رود و بعد از این که کالا ترخیص می شود یک باره شاهد وفور کالا هستیم، این بحث تکمیل زیر ساخت زنجیره توزیع کالا می تواند به سیاست گذار کمک کند تا بتواند چالش های خانوار در این حوزه را کاهش بدهد.