با یک جست‌وجوی ساده در فضای مجازی و البته بسیاری از برنامه‌های موبایلی خواهید دید بیش از نیمی از تبلیغات فعلی در این فضاها با نگاه ابزاری به زن ساخته می‌شود. از تبلیغ دور از عرف بستنی توسط زن جوان و شیوه نامتعارف تبلیغات یک نوع سوسیس و تجهیزات سرویس بهداشتی تا ویدئوی اخیر منتشر شده از یک خانم با پوشش نیمه‌برهنه برای تبلیغ یک موتور برقی تنها گوشه‌ای از انبوه ابتذال در تبلیغات فضای مجازی و استفاده ابزاری از زنان است.
این استفاده ابزاری از زنان در تبلیغات در حالی است که در قانون تبلیغات کشوری درباره حضور بانوان در تبلیغات توضیحات کاملی وجود دارد؛ اصل ۵۶ این قانون می‌گوید: «زن در نظام مقدس اسلامی از موقعیت ویژه‌ای برخوردار اسـت و قوانین و احکام مقدس اسلام برای زن جایگاه رفیعی را قائل است؛ لـذا استفاده از حضور خانم‌ها در آگهی‌های رادیو تلویزیـونی مسـتلزم اعمـال دقت‌های خاصی است و باید جایگاه زن مسلمان و شئون او مـدنظـر باشد».
همچنین در اصل‌های ۵۷، ۵۸، ۵۹، ۶۱، ۶۲ و ۶۳ هم به نوعی به این موضوع اشاره شده است، علاوه بر این در فصل هشتم قوانین و مقررات تبلیغات کشوری هم به‌صراحت تأکید شده: «استفاده ابزاری از زنان، مردان و کودکان که نقش اصلی را در معرفی کالا و خدمات ایفا می‌کنند ممنوع است».
عملکردها غلط بوده است
یک پژوهشگر مسائل زنان با اشاره به اینکه نگرش به خانم‌ها در گذشته و تاکنون درکل سیستم به لحاظ فرهنگی و عملکردهای سیاسی اجتماعی غلط بوده، می‌گوید: مبنای آن‌ها این است که بگویند خانم‌ها نمی‌توانند؛ وقتی مبنا این باشد، نگاه‌ها به سمت بهره‌برداری ابزاری سوق پیدا می‌کند که یا در بحث خدماتی و یا به لحاظ جذابیت‌ها از خانم‌ها استفاده می‌کنند.
فرشته ولی مراد به قدس می‌گوید: نگرش به خانم‌ها از گذشته دچار اشکال بوده و هست و کسی برای رفع این اشکال هیچ اقدام زیربنایی انجام نداده است؛ سال‌ها فرصت داشته‌ایم برای رفع این نگرش گام برداریم اما نه تنها هیچ کاری در راستای رفع این موضوع نکرده‌ایم، بلکه این نگرش را در بسیاری از مواقع تقویت کرده‌ایم، ما در دنیای بسته‌ای زندگی نمی‌کنیم، این نگاه و استفاده ابزاری از زن در دنیا در حال تقویت شدن است.
این پژوهشگر با اشاره به نقش نهادهای نظارتی در این حوزه و اینکه متأسفانه ما همیشه در اجرا و نظارت بر قوانین خلأ داریم، می‌گوید: لازم است متولیان امر ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازندگان برنامه‌های صدا و سیما به قوانین تبلیغاتی کشور که طبق آن باید زنان با چهره و پوشش مناسب در تبلیغات ظاهر شوند، پایبند باشند و این تبلیغات به‌گونه‌ای نباشد که برتری یک جنسیت نسبت به دیگری را نشان دهد.
متأسفانه درمقابل نگاه ابزاری و جنسی به زن، نه به لحاظ فرهنگی، نه اجتماعی، نه آموزشی و نه حتی سیاسی هیچ کاری انجام نشده و این‌گونه می‌شود که استفاده ابزاری از زنان در فضای مجازی رشد می‌کند.
دشمن در حال برنامه‌ریزی در مسیر و حوزه فعال کردن حضور زن به عنوان ابزار جنسی است و مشکل این است ما در حوزه زنان، مرکزیت فکری تصمیم‌گیری که مبتنی بر نگاه انقلاب اسلامی به زن باید باشد، نداریم تا بر اساس آن، زن در ابعاد مختلف حضور داشته باشد و راهبرد بدهد و مبتنی بر آن راهبرد، قانون و برنامه داشته باشیم.
با اینکه زن امروز ایرانی پا به پای یک مرد در جامعه ظاهر می‌شود، هنوز هم حتی در کشورمان بیشتر به زیبایی‌های ظاهری او در نقش‌های تبلیغات توجه می‌شود.
وی تنها راه از بین رفتن فرهنگ غلط تبلیغات و استفاده ابزاری از زنان را ایجاد فرهنگ مبتنی بر عزت و کرامت انسانی زن در جامعه و نهادینه کردن این فرهنگ می‌داند و می‌گوید: نباید دست‌اندرکاران تبلیغات برای سهولت کار خویش به دنبال ساده‌ترین راه در شیوه تبلیغات بروند، زیرا نبود خلاقیت در جامعه هنری موجب می‌شود نتوانند برای پیشبرد اهدافشان از روش‌های دیگر بهره بگیرند.
تا زمانی که جامعه زنان به ارزش و جایگاه کرامت انسانی زن در جامعه واقف نشود، نمی‌توانیم در مقابل این تهاجم فرهنگی ایستادگی کنیم، حتی اگر قوانین سفت و محکمی ایجاد شود تا زمانی که جامعه زنان از استفاده ابزاری از زن استقبال می‌کند مطمئن باشید قانون به‌راحتی دور زده خواهد شد.
هرگونه استفاده ابزاری در تبلیغات ممنوع است
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی هم با بیان اینکه مطابق قوانین و مقررات تبلیغاتِ تجاری در کشور، هرگونه «استفاده ابزاری» از زنان، مردان و کودکان ممنوع است، می‌گوید: در مجموعه قوانین تبلیغاتی کشور به این مهم به این صورت اشاره شده: «در تبلیغ کالا، خدمات و محصولات، استفاده ابزاری از زنان و مردان و کودکان ممنوع است» همچنین در آیین‌نامه اجرایی ماده۷ قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان نیز با صراحت درباره یکی از مصادیق «تبلیغ خلاف واقع و نادرست» آمده: استفاده ابزاری از زنان، مردان و کودکان که نقش اصلی را در معرفی کالا و خدمات ایفا می‌کنند ممنوع است.
بانکی پور در گفت‌وگو با قدس یکی از قوانین جمهوری اسلامی در تبلیغات کالاها را استفاده جنسیتی نکردن از زنان و محور قرار ندادن جذابیت‌های زنانه در نماهنگ‌ها و پوسترهای تبلیغی می‌داند و می‌گوید: در چند سال اخیر این ماده قانونی در تولید تبلیغات برای پخش در پیام‌رسان‌ها، سایت‌ها، برنامه‌های پخش برخط فیلم‌ها و... رعایت و محافظت نشده و نهادهای متولی نظارت بر این امر، مسئول مستقیم این ولنگاری هستند.
برای اینکه این نگاه سخیف به زن کنار گذاشته شود و نگاه کرامت و عزت جایگزین آن شود باید عملکرد یکپارچه فرهنگی در کشور داشته باشیم. ما با هجمه‌های فرهنگی روبه‌رو هستیم که در آن، زن سوژه ابزار تبلیغی است، شبیخون فرهنگی تمام جوامع شرقی را درنوردیده است. بنابراین تأکید بر خانواده و اصالت فرهنگی در کشور باید صورت پذیرد. باید در عرصه تولید محصولات فرهنگی بهتر عمل کنیم و خوراک فرهنگی مناسب به نسل‌های آینده بدهیم.
وی با تأکید بر اینکه یکی از ظلم‌های جدیدی که در فرهنگ غرب به شخصیت زن صورت گرفته و می‌گیرد، استفاده ابزاری از جنس زن چه در مسائل اقتصادی، چه در مسائل فرهنگی و یا مسائل سیاسی است، ادامه می‌دهد: استفاده از جاذبه جنسی زن در فروش کالاها توهینی بزرگی به زنان است که با نگاهی که در فرهنگ اسلامی وجود دارد و فرهنگ کرامت سازگار نیست.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه این نگاه ابزاری به زنان در رژیم گذشته هم وجود داشت که با پیروزی انقلاب اسلامی تقابل جدی با آن صورت گرفت و از بین رفت، اظهار می‌کند: به‌تازگی با گسترش فضای مجازی این موضوع در حال مطرح و باب شدن است که این امر توهین به زنان است و باید با آن مقابله کرد و اجازه ترویج چنین مسائلی را نداد.
بانکی‌پور با تأکید بر ضرورت نظارت جدی در این زمینه و جلوگیری از بروز تخلف استفاده ابزاری از زنان می‌گوید: وزارت ارشاد و صدا و سیما در این زمینه مسئولیت دارند.
با این‌حال از نظر فرهنگی برای خطرات و معضلات استفاده ابزاری از زنان در جامعه کار شایسته‌ای صورت نگرفته؛ به‌گونه‌ای که در چند سال اخیر مسئولان فرهنگی و رسانه‌ها دچار غفلت فرهنگی دراین خصوص بوده‌اند و فضاسازی مناسبی که باید درخصوص این مسائل انجام می‌شد، رخ نداده است.
وی با تأکید بر ضرورت تشدید نظارت‌ها بر اجرای قانون و جلوگیری از باز شدن فضا برای ورود افراد فرصت‌طلب برای استفاده ابزاری از زنان برای کسب منافع اقتصادی خود می‌گوید: یکی از روش‌های بازدارندگی این موضوع، کارهای فکری و معرفتی است.
نظر شما