به گزارش قدس آنلاین، برنامه ها و صلاحیت محمدعلی نیکبخت گزینه پیشنهادی دولت به عنوان ششمین وزیر برای تصدی وزارت جهاد کشاورزی در صحن علنی مجلس تایید شد.هنوز یکسال از آخرین پست نیکبخت، به عنوان مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران نگذشته است که وی برای سکانداری وزارت جهاد کشاورزی انتخاب و راهی این وزارتخانه می­ شود.

از جمله محورهای مهم برنامه راهبردی و تحولی وزیر جهاد کشاورزی که رای بهارستان نشینان را نصیب خود کرد می­توان به: افزایش تولید محصولات سالم و ارتقای بهره­وری با رویکرد خوداتکایی در محصولات اساسی، افزایش بهره­وری منابع تولید به ویژه آب و خاک‌، ‌ توسعه کشاورزی دانش بنیان، تمرکز بر سیاست­گذاری، برنامه­ریزی، هدایت، نظارت، توانمندسازی و واگذاری امور تصدی­گری، افزایش نقش­آفرینی منابع انسانی نوآور و نخبگان در تصمیم­سازی­ها و اقتصادی کردن تولید از طریق افزایش بهره وری و کاهش هزینه‌های تولید با تاکید بر مزیت‌های نسبی و منطقه ای و بهبود تراز تجاری از طریق توسعه صادرات و مدیریت واردات اشاره کرد.

به بهانه رای اعتماد مجلس به وزیر کشاورزی با محمدجواد مویدیان، پژوهشگر اقتصاد کشاورزی گفت­و­گو کردیم. وی در این مجال به بررسی چالش­های پیش روی وزیر منتخب در این حوزه پرداخته و اقدامات ضروری برای نجات بخشِ کشاورزی را یاداوری کرده است. توجه به امور زیر بنایی، تکمیل زنجیره‌ داده و اطلاعات بخش کشاورزی، رصد مستمر بخش کشاورزی توسط برج­های مراقبت، دستیابی به راه های تامین پایدار نهاده های زیستی و لزوم مدیریت همزمان واحد تولید و تجارت از جمله محورهایی بود که در این گفت گو به آن اشاره شده است.

درگیری وزرا با امور اقتضایی به جای زیربنایی

این کارشناس حوزه کشاورزی، وظایف وزارت جهاد کشاورزی را به دو بخش امور اقتضایی و زیربنایی دسته بندی می­کند. به گفته وی، کارهای اقتضایی و روزمره شامل رسیدگی به مسائل امور کشاورزان در استان‌ها  یا تأمین و توزیع کود و بذر و سم و بحث­های مربوط به تنظیم بازار می شود. وی اقدامات زیر بنایی را نیز اموری توصیف می کند که در رابطه با ریل­گذاری و ایجاد زمینه برای فعالیت بازیگران بخش کشاورزی انجام می­شود.

مویدیان با بیان اینکه کارهای زیر ساختی در وزارت جهاد کشاورزی شامل ۳۰ درصد امور بوده ولی امور روزمره و اقتضایی ۷۰ درصد وقت وزیر و بدنه وزارتخانه را به خودش اختصاص می دهد، تاکید می­کند: معمولاً وزرای جهاد کشاورزی در زمان ارائه برنامه کاری خود به امور زیربنایی توجه ویژه ای دارند و عنوان می­کنند که ما می­خواهیم بهره‌وری را بالا ببریم و مساله آب، نهاده ها،  داده ها و اطلاعات و ... را مدیریت بکنیم، اما چند هفته که از مدیریتشان می‌گذرد به شدت درگیر مسایل اقتضایی می شوند.  وزیر جهاد کشاورزی اگر بخواهد شخصاً درگیر با مسائل اقتضایی بخش کشاورزی بشود قطعا با شکست مواجه می شود.

لزوم انحلال سازمان تعاون روستایی بعد از ماموریت

وی می افزاید: به عنوان نمونه عرض کنم که سازمان تعاون روستایی برای این شکل گرفت که تعاونی­های روستایی را شکل بدهد و وقتی این­ها روی پای خودشان ایستادند از آن­ها جدا شود و خودش بعد از انجام ماموریتش منحل شود، ولی هنوز سازمان تعاون روستایی دارد به کارهای تصدی گرایانه که وظیفه همان اتحادیه­هاست ادامه می دهد. به این شکل بدنه جهاد کشاورزی در این امور اقتضائی گیر کرده و به کارهای مبنایی نمی­رسد.

نبود داده و اطلاعات متقن در حوزه کشاورزی

مویدیان توضیح می دهد: از جمله بحث های زیر ساختی که باید در دستور کار وزیر منتخب قرار بگیرد، تکمیل زنجیره‌ داده و اطلاعات بخش کشاورزی است که منجر به شفافیت اطلاعات و تقارن اطلاعاتی زنجیره می شود. وزیر هر تصمیمی بخواهد بگیرد باید بر اساس داده و اطلاعات متقن باشد. چون تا وقتی وزیر اطلاعات دقیق و مشخصی در دست ندارد نخواهد توانست تصمیم درست و منطقی بگیرد. این چالشی بود که وزیر قبلی و وزرای پیشین نیز به آن دچار بودند. وی می گوید: این داده و اطلاعات ، شامل دو دسته داده و اطلاعات مقداری و مکانی است. داده و اطلاعات مکانی وابسته به روشن شدن وضعیت مالکیت اراضی کشاورزی است. چرا که تا زمانی که موضوع مالکیت اراضی کشاورزی- چه در قالب سند دار شدن و چه در قالب‌های پیشنهادی دیگر مشخص نشود- ما کماکان یک حلقه‌ی مفقوده خیلی بزرگی در زنجیره داده و اطلاعات بخش کشاورزی مان داریم.

وزارتخانه کشاورزی نیازمند برج‌ مراقبت!

مویدیان می گوید: این  زنجیره داده و اطلاعات نیازمند چشم ناظری است که در دولت قبل در وزارت‌خانه آقای خاوازی به اسم مپکا (مرکز پایش کشاورزی ایران) افتتاح شد. بعد از اینکه دولت جدید آمد، مپکا مدتی تعطیل شد و به اسم رصد خانه دوباره افتتاح شد. وی می گوید:  این رصد خانه یک سال کار کرد ولی ثبات مدیریت خوبی نداشت و الان نیز خیلی جلوتر از چیزی که دو سال پیش  بود نرفته است. یعنی آن کار زیرساختی که باید انجام می­شد اتفاق نیفتاده  است. ما به این به اصطلاح برج‌های مراقبت، رصد خانه­ها و مراکزی که فضای کشاورزی را به هر عنوان رصد بکنند نیاز داریم تا  این داده‌ها را جمع کرده و تبدیل به اطلاعات بکنند و با تحلیل کارشناسی ماده خامی برای راس وزارتخانه آماده کنند که تصمیم­گیران  بتواند با تحقیق و بررسی، آن ها را به عرصه اجرا نزدیک بکند.

کشاورزی دارای کمترین سهم در سبد سرمایه گذاران

وی یکی دیگر از اولویت های بخش کشاورزی را که شخص وزیر باید دنبالش باشد موضوع سرمایه­گذاری در بخش  کشاورزی می داند و می افزاید: وقتی داده‌های ملی را می‌بینیم بخش کشاورزی کمترین سهم سرمایه­گذاری را در کشور دارد. به طوری که سرمایه گذاری در این بخش توی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر همیشه یا ثابت بوده یا در حد سه تا چهار درصد بوده است. این رقم یکی از کمترین میزان سرمایه گذاری ها در بین بخش­های مختلف اقتصاد را شامل می شود.

وی معتقد است: اگر ما می خواهیم تولید را گسترش بدهیم که تورم کم شده و رشد اقتصادی بخش و رشد اقتصاد غیرنفتی داشته باشیم و اقتصادمان روی بخش درون‌زایی کشاورزی قوت بگیرد و  اشتغال جوامع روستایی و عشایری و دهک‌های پایین کشور را نیز تقویت بکنیم، نیازمند حجم بالایی از سرمایه‌گذاری هستیم. این امر مهمی است که وزیر جهاد باید به صورت جدی برای آن تدبیر کند، چون تا وقتی این سرمایه گذاری نباشد حرف از رشد تولید زدن خیلی مبنایی ندارد.

مویدیان  تاکید می کند: این سرمایه‌ گذاری الزاماً به این معنا نیست که ما یک بودجه دولتی را به این بخش تزریق کنیم، همین که ما بتوانیم سرمایه‌های بخش خصوصی و حتی سرمایه­های خارجی را جذب کنیم، موفقیت خوبی خواهد بود.چون سرمایه‌گذاری که می آید همراه خودش عوامل تولید، ورود تکنولوژی‌ها و فناوری به معنای عام را هم می آورد.

دستیابی به راه های تامین پایدار نهادهای زیستی

این کارشناس اقتصاد کشاورزی دیگر اقدام اولویت داری که وزیر جهاد کشاورزی باید به فکر آن باشد را تامین و مدیریت موضوع نهاده‌های تولید ذکر می کند و می افزاید: تامین و مدیریت نهاده های تولید بویژه نهاده های زیستی مثل بذر برای کشور بسیار حیاتی هستند و مهمتراز توجه به تامین نهاده ها،  برنامه‌ریزی برای دستیابی به راه های تامین پایدار یعنی تولید داخلی زنجیره نهادهای زیستی است.

وی با اشاره به اینکه منظور از نهاده های زیستی فقط بذرها  نبوده و بحث دام وطیور نیز مطرح هست می افزاید: این یک امر حیاتی و  استراتژیک برای کشور است که ما بتوانیم به راه های تامین پایدار نهاده های زیستی اعم از  بذرهای زراعی، نژادهای و رقم‌های باغی سازگار، نهادهای زیستی و ژنوم دام وطیور دست پیدا بکنیم و بتوانیم به این شکل تولید پایدار برای تامین امنیت غذایی کشور را رقم بزنیم.  شاید کار بلند مدتی باشد و ما به اصلاح نژادی و اصلاح گونه هایی که در کشور داریم نیاز داریم، از جمله: خالص­سازی گونه­هایی که مخلوط شدند و بازیابی گونه‌هایی که در معرض انقراض بودند، به خصوص در دام و طیور و بالا بردن بهره‌وری آن­ها. در ارقام گیاهی  بذرها هم همینطور هست که بذور به گونه­ای اصلاح شوند که با تغییرات اقلیمی کشور سازگار باشند.

وی با اشاره به اجرای طرح ملی جهش تولید در دیمزارهای کشور می افزاید: این طرح دو سال است که در حال اجراست و بعد از آن هم ادامه دارد. ما نیاز داریم که نهادهای زیستی مربوطه را داشته باشیم، یعنی بذوری که که قابلیت کشت دیمی داشته باشند. وزیر منتخب قطعاً باید به فکر این مورد باشد، هم در فضای تحقیقات ذیل وزارتخانه، هم در ارتباط با شرکت های خصوصی و شرکت‌های دانش بنیان که در این زمنیه کار می‌کنند، این کار برای فعالان این حوزه باید تبدیل به ماموریت بشود.

مدیریت همزمان واحد تولید و تجارت برای سیاست گذاری درست

مویدیان از وظایفی که  وزیر باید از آن پاسداری و پاسبانی کند را بحث مدیریت واحد تولید و تجارت عنوان می­کند.   این کارشناس کشاورزی می افزاید: موضوع مدیریت تولید و تجارت هم از منظر سیاست­گذاری که می‌خواهد برنامه ریزی بکند برای کل زنجیره و هم از نظر وحدت رویه و ثبات مدیریتی در کل زنجیره جهاد کشاورزی اهمیت دارد و باید از آن پاسداری کند. برای این کار اگر که نیاز هست بخش­ها و پست­هایی در وزارتخانه به وجود بیاورد، اگر قرار هست افراد قوی بیایند و بحث تجارت و بازار را مدیریت کنند این کار را انجام بدهند، و اگر قرار است یک سری وظایفی برون سپاری شود، این اتفاق شکل بگیرد  که وزیر بتواند از آن فضای اقتضایی روزمره تنظیم بازاری رها بشود و به امور زیربنایی برسد.

وی می گوید: تا وقتی وزیر بازار را در اختیار نداشته باشد هرچقدر در حلقه‌های تولیدی زنجیره ارزش فعالیت کند نمی‌تواند اولاً سیاستگذاری درستی کند که بتواند تولید را قوت ببخشد، ثانیاً نمی­تواند برای آن‌ها برنامه‌ریزی تولید و برنامه‌ریزی اجرایی  درستی انجام بدهد، چون اگر بازار دستش نباشد به راحتی می‌توانند با یک واردات در پایان فصل کشت،  کل برنامه‌ریزی‌هایی که وزیر و  دستگاه‌های اجرایی ذیلش برای تولید کرده اند را از بین ببرند.

وزیر جهاد کشاورزی نه وزیر مرغ و تخم مرغ

این کارشناس کشاورزی می گوید: خیلی از مشکلاتی کهدر بدنه اجرایی داریم مثلا  در تنظیم بازار یا  تولید بخاطر این است که آن زیرساخت فراهم نیست. بعد ما فکر می کنیم اگر ما صبح به صبح قرارگاه مرغ و تخم مرغ بگذاریم، و برای دستگاه های مختلف تکلیف معین کنیم مشکلات حل می شود، در صورتی که آن مسایل یک ریشه ای دارند که در لایه های زیر بنایی است.

وی ادامه می دهد:  درلایه های اجرایی هم مشکلاتی هست که معاون وزیر باید این مسایل را رتق و فتق کند. ولی اینکه همه معاونین را صبح به صبح بیاوریم که یک مساله تخم مرغ را و تنظیم بازار را حل کنیم امور پیش نمی رود. وزیر جهاد که وزیر مرغ و تخم مرغ نیست. این هم بدان معنا نیست که این وظیفه را از وی بگیریم. چون این هم پاک کردن صورت مساله است. یعنی اگر کسی هم می آید پیشنهاد می دهد  که خب تنظیم بازار را  از وزیر بگیریم این اتفاقا می خواهد مشکلات کشور را پیچیده تر کند.

لزوم توجه به انتخاب افراد و انتصابات در وزارتخانه

مویدیان ادامه می دهد: بحث انتصابات نیز خیلی مهم است که  وزیر چه کسی را منصوب می‌کند. چون بعد باید پای آن انتخابش بایستد و از آن فرد برای مدت معقولی که بتواند کار را پیش ببرد دفاع کند. چنانچه دیدیم در دوره آقای ساداتی­نژاد برخی از انتخاب‌های نه چندان دقیق و تبعات تصمیماتی که گرفته شد، به ضرر وی تموم شد. وی تاکید می­کند: وزیر پیشنهادی کشاورزی از بدنه ی وزارت جهاد کشاورزی است و بدنه جهاد نسبت به وی دافعه ندارد. توی بدنه ساختارهای تولید و اتحادیه های تولید نیز برخی از وی حمایت کرده اند. به گفته وی، در صورت همگرایی و هم صدایی و درگیرنشدن وزیر به اقتضایات و  روزمره‌ها می‌تونیم این نوید را بدهیم که دوسال باقی مانده شرایط و اوضاع در بخش کشاورزی به روال درستی جلو برود.