به گزارش قدس آنلاین، عرفه روز نیایش با خداست. روزی با عظمت که در آن به دعا و خواستن از خداوند تاکید بسیاری شده است. بنا به فرموده امام سجاد(ع) این روز روزی است که در آن درهای رحمت الهی باز بوده و خداوند عطای خود را بر مردم گسترانیده و بر همگان تفضل فرموده است، به همین خاطر توبه در آن مقبول و دعا به اجابت خواهد رسید. در عظمت و بزرگی روز عرفه و قبولی توبه در آن، همین روایت بس که امام صادق(ع) فرمود: «کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود، برای او بخششی در مواقع دیگر سال نخواهد بود جز اینکه در عرفه حاضر باشد».

به منظور درک بیشتر این روز بزرگ با حجت‌الاسلام دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی از اساتید نام آشنای حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو پرداختیم.

عرفه، روزی برای پذیرش توبه

حجت‌الاسلام بی‌آزار شیرازی با بیان اینکه عرفه روز شناخت است، می‌گوید: عرفه روز توبه و تضرع به جانب خدا و اعتراف به گناهان است. روزی که از برکات آن انسان تصمیم به ترک گناه گرفته و خدای بزرگ به برکت اهل بیت پیامبر(ص) توبه گناهکار را می‌بخشد. عرفه روزی است که انسان در آن متوجه خودش شده و بعد از خودشناسی به خداشناسی می‌رسد. در نقلی آمده است که آدم و حوا پس از هبوط از بهشت و آمدن به کره خاکی، در این سرزمین یکدیگر را یافتند و به همین دلیل، این منطقه عرفات و این روز عرفه نام گرفته است. در شب عرفه، جبرئیل مناجاتی را به حضرت آدم(ع) آموزش داد که چگونه به طور عملی توبه کرده و به بسوی خدا و بهشت الهی بازگردد. مناجاتی که نقش بسزایی در قبول توبه او داشت. این درس را آدم نبی الله(ع) به همه فرزندان خود تا به روز قیامت آموخته‌اند و پیامبران پس از او مانند حضرت ابراهیم(ع) و پیامبر اکرم(ص) و سایر ائمه(ع) نیز آن را سال به سال احیا کرده‌اند تا اینکه نوبت به ما رسیده است.

او یادآور می‌شود: دعای عرفه همان کلماتی است که خداوند به آدم(ع) آموخت که با این کلمات به درگاه خداوند توبه کند. از امام صادق(ع) نقل شده است که حضرت فرمود: «خداوند متعال جبرئیل را به سوی آدم فرستاد و گفت ای آدم توبه کننده از خطایش و صبر کننده بر بلایش، همانا خداوند مرا به سوی تو فرستاده تا بر تو مناسک چنانی را بیاموزم که به سبب آنها پاک می‌شوی». همچنان که در آیه ۳۷ سوره بقره آمده است فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیم، سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت و با آنها توبه کرد و خداوند توبه او را پذیرفت زیرا او توبه‌پذیر و مهربان است. یکی از مهمترین صفات الهی توبه‌پذیر و مهربان بودن است.

ادب بندگان خاص خدا راز قبولی توبه

این استاد حوزه و دانشگاه تاکید می‌کند: داستان آدم و حوا چندین نوبت در قرآن کریم بیان شده و درسی جالب و آموزنده دارد. خداوند در این داستان می‌فرماید دو نفر گناه کردند. شیطان به جهنم رفت زیرا وقتی گناه کرد، آن را به خدا نسبت داد و طبق آنچه در آیه ۳۹ سوره حجر آمده، گفت «قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِین» شیطان گفت: «خدایا چنانکه مرا به گمراهی و هلاکت کشاندی من نیز در زمین هر باطلی را در نظر فرزندان آدم جلوه می‌دهم تا از یاد تو غافل شوند و همه آنها را به گمراهی و هلاکت خواهم کشاند». شیطان بخاطر استکبار خود به جهنم رفت اما آدم و حوا گناه را به خود نسبت دادند. آن‌ها طبق آنچه در آیه ۲۳ سوره اعراف آمده گفتند: خدایا ما بر خویش ستم کردیم و اگر تو ما را نبخشی و به ما رحمت و رأفت نفرمایی از زیانکاران خواهیم بود. به خاطر همین ادب، خداوند آن‌ها را بهشت بازگرداند.

نویسنده کتاب دعای عرفه، شناخت و خودسازی اظهار می‌کند: این نوع مواجهه درس بزرگی برای ما انسانها دارد. برخی افراد روحیه شیطانی داشته و همواره گناهان خود را به دیگران نسبت داده و بدی‌های خود را به دیگران فراکنی می‌کنند اما بندگان خاص خدا گناه را به خود نسبت می‌دهند. یکی از نکات مهمی که در حج به ما آموزش داده می‌شود طبق آنچه در آیه ۱۹۷ سوره بقره آمده پرهیز از جدال ستیزه جویانه و محکوم کردن دیگران است. «لا جِدالَ فِی الْحَج». خداوند این ادب را به پیغمبرش می‌آموزد و در آیه ۲۵ سوره سبأ می‌فرماید: «قُلْ لَا تُسْأَلُونَ عَمَّا أَجْرَمْنَا وَلَا نُسْأَلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ» بگو خدا داور عدل است، پس شما مسئول جرم ما نبوده و ما هم مسئول کردار زشت شما هرگز نخواهیم بود. یعنی در قیامت هر شخصی باید پاسخگوی اعمال و کردار خویش باشد، چرا که نتایج اعمال هر انسانی چه زشت و چه زیبا به خود او می‏رسد.

خداشناسی و خودشناسی دستاورد عرفه

او عنوان می‌کند: یکی از موارد این ادب که در دعاهای عرفه، خصوصاً دعای عرفه امام حسین(ع) می‌بینیم ادبیات بسیار زیبای آن است که باید آن را فرا بگیریم. این روزها تلقی اغلب مردم این است دعا را خوانده و حاجات دنیوی را از خداوند بخواهیم و برای به اجابت رسیدن آن دعاها افرادی را واسطه قرار دهیم تا گناهان ما آمرزیده شده و به حاجات دنیوی خود برسیم اما دعای عرفه امام حسین(ع) به ما می‌آموزد منظور از این دعا، شناختن خود و پس از آن شناختن خدای خود است. همچنان که امیرالمؤمنین(ع) فرموده است «مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ» هر که خود را بشناسد خدای خود را می‌شناسد.

این پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) یادآور می‌شود: باید نسبت به این جهان شناخت پیدا کنیم. خداوند بزرگ پیامبرانی را برای ما فرستاد تا ما را ادب، اخلاق، فتوت و جوانمردی و دیگر صفات والای الهی بیاموزند. همچنان که در دعای عرفه امام حسین(ع) سعی بر این است که به طور عملی انسان‌ها خود را با اسماء، صفات نیکوی الهی و منبع کمالات متخلق سازند. همچنان که آمده است «تخلقوا باخلاق الله».

دکتر بی‌آزار شیرازی در پایان می‌گوید: دعای عرفه به ما می‌آموزد چگونه توبه و بازگشت به سوی خدای مهربان داشته باشیم، آن هم توبه‌ای عملی. به همین دلیل حجاج بیت‌الله الحرام غروب از صحرای عرفات بعد از اینکه به درگاه خدا توبه کرده و دعای عرفه را خواندند، به صحرای مشعرالحرام و بعد مکه مکرمه به سوی خداوند سرازیر می‌شوند. این شعارها همان توبه عملی است. از محرمات احرام می‌آموزیم که صفات نکوهیده را از خود دور کنیم. به آیینه نگاه نکرده و خودبینی را فراموش کنیم و... در آیین حج و دعاهای وارد شده برای آن، درس‌های عظیمی نهفته است. اگر به مفهوم عمیق آن و نه الفاظ توجه کنیم و در این راه خود را فراموش کرده و دیگران را ببینیم به بهشت الهی بازگشت کرده‌ایم.