«کیانا» همراه با مادرش؛ «نسرین خانم» به هیأت رفته بود، نسرین برای مدتی کوتاه دخترش را پیش «آرزو» یکی از دوستان هیأتی‌اش گذاشت و وقتی برگشت دید آرزو چادری گل‌گلی بر روی سر کیانا گذاشته و دارد به او آموزش نماز می‌دهد. لبخند زد و همین طور که نزدیک‌تر می‌شد، شنید که کیانا به آرزو می‌گفت: خاله! مامانم برخی روزها نماز نمی‌خواند! با شنیدن این جمله، نسرین ایستاد و داشت به این فکر می‌کرد که به کودک ۶ ساله‌اش چگونه بگوید مادرها همیشه نماز نمی‌خوانند؟
عشق به نماز از کودکی آغاز می‌شود
«الهام مرزانی» استاد حوزه علمیه کریمه اهل بیت(س) در پاسخ به این چالش نسرین اینچنین پاسخ می‌دهد: آن چیزی که در مسأله خانواده و تربیت محیط خانوادگی مهم است، این است که مادر نقش اساسی دارد، در قرآن کریم درباره مادر واژه «ام» به معنای ریشه و سرچشمه به کار رفته است. حداقل این است که یک کودک ۶ تا ۹ ماه را در رحم مادرش است این مادر تمام قوا و جسم و روحش را در اختیار جنینش قرار می‌دهد و یک فرزندی را پرورش می‌دهد، پس ریشه و سرچشمه وجودی کودک مادرش است.
«مادر» مملکت‌پرور است
وی می‌افزاید: در واقع آن کودکی که در دامن مادر پرورش پیدا می‌کند، انعکاسی از واقعیت‌های جسمی و روحی مادر است که می‌توان به عنوان یک میوه از شجره مبارکه مادر آن را مطرح کرد. به همین خاطر در دین اسلام روی مادر تأکید شده است. زیرا طبق اندیشه اسلامی «مادر» مملکت‌پرور است و به تبع آن فرهنگ خودش را در جامعه نشر می‌دهد. حال در نظر بگیرید که این مادر بخواهد پایه‌های زندگی را بر اساس دروغ بنا کند یا گناهی را مرتکب شود و یا شرف، کرامت، عفت و پاکی خانواده را بر باد بدهد، آن وقت ما چطور می‌توانیم توقع داشته باشیم او یک فرزند وزین، مودب، پاک و سلامت را بخواهد پرورش دهد.
«مادر» نقش مهمی در علاقه کودک به فرامین دینی دارد
اگر این مادر در حال تربیت فرزندان است و قرار باشد با دروغ فرزندش را تربیت کند، وقتی که یک سؤال از او می‌کند که «مامان چرا شما الان نماز نمی‌خوانی؟» و جوابی سر بالا به فرزندش بدهد مگر چه اتفاقی می‌افتد؟
۲ راهکار برای نشنیدن پاسخ دروغ
مرزانی معتقد به اجرای ۲ راهکار در این زمینه است تا فرزند پاسخ دروغی نشود، او ادامه می‌دهد: یکی از مستحبات برای زمانی که مادر عذر شرعی دارد، این است که در اوقات نماز خودش را تطهیر کند و سر سجاده بنشیند و عبادت خدا را کند. این انقیاد و فرمانبرداری از خدا در آن مراحلی که یک سری نواهی وجود دارد، خودش یک نوع پرستش، بزرگی، رسیدن به خدا و هدف خلقت است.
البته بهتر است از قبل مادر با برنامه‌ریزی صحیح برنامه زندگی را به گونه‌ای بچیند که به اوقات نماز نخورد، مثلاً ساعت ناهار و شام را هنگام اذان قرار ندهد یا اگر قرار است به مهمانی بروند به اوقات اذان نخورد، وقتی فرزندان ببینند که مادر اینقدر به به زمان و اوقات نماز حساس است، این حساسیت در ذهن بچه ها و ضمیر ناخودآگاه بچه‌ها تاثیر دارد.
نحوه صحیح رفتار مادر در چنین صحنه‌هایی، نماز را برای کودکش دلچسب می‌کند
این استاد حوزه با اشاره به اینکه حتی اگر در دوران عذر شرعی مادران، حساسیت به اوقات اذان وجود داشته باشد، اثر ماندگاری در رابطه با عبودیت الهی در کودکان خواهد داشت، ابراز می‌دارد: در این ایام اسلام برای بانوان مستحب کرده در زمان اوقات نماز سر سجاده بنشینند، قرآن بخوانند. این کار باعث می‌شود که بچه بفهمد مادرش سر سجاده است و عبادتش را به تأخیر نینداخته است.
در اینجا فرض کنید مادر جواب قانع‌کننده‌ای به فرزندش نداده باشد، اگر در محیطی قرار بگیرد ـ به خصوص فرزندی که تحت تأثیر اجتماع است ـ اطلاعات را از آن‌ها کسب خواهد کرد؛ یعنی اگر قرار باشد خانواده اطلاع‌رسانی دقیقی نسبت به بعضی مسائل برای فرزندان نداشته باشد، بچه‌ها در بیرون از جانب دوستان، محیط اجتماع و محیطی که در آن حشر و نشر دارند، تغذیه می‌شوند که تأثیر مخرب دارد.
کودکی پله پرش برای بندگی است
«دروغ» را در خانواده نیاورید!
او می‌گوید: از منظر اسلام یک حرف اساسی داریم و آن اینکه اصلاً در محیط خانواده بحث دروغ را نباید داشته باشیم. کتمان حقیقت اصلاً نباید وجود داشته باشد؛ یعنی اگر قرار باشد از شما سؤال کنند مثلاً مامان چرا روزه نگرفتی؟ چرا نماز نخواندی؟ می‌توان این توضیح را داد که مادران چون زایمان دارند، بچه شیر می‌دهند، این زمان یک خستگی را برای مادران ایجاد می‌کند که لازم است چند روزی در ماه استراحت داشته باشد و خدای بزرگ این وظیفه را از مادر سلب کرده است.
البته می‌دانید که اگر انسان هم در حال احتضار باشد، باز هم نماز از آن شخص ساقط نمی‌شود. خداوند متعال در قرآن کریم درباره شرایط خاصی که بانوان چند روزی در ماه دارند، می فرماید: «وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًی فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ ....»، آن قدر این شرایط برای زن اذیت‌کننده است که خدا او را از هدف خلقتش که عبودیت و بندگی است، در این مدت سلب می‌کند. زیرا زن در یک شرایط فوق‌العاده سختی است.
وقتی کودکمان عاشق نماز شود، همه را به خط می‌کند
دوران فوق‌العاده حساس برای یک مادر
موضوعی که ما در غرب نمی‌بینیم؛ یعنی زنی که به قول معروف لباس جنگی تنش می‌کند و او را در قالب یک مرد قرار می‌دهند و از او انتظاراتی دارند. در حالی که آن زن در حالت حیض؛ در بدترین شرایط های روحی و روانی است. خداوند این دوران را فوق‌العاده حساس برای زن قرار داده است، به خاطر همین طلاق را در دوران حیض و عذر شرعی زنان نداریم، زیرا زنان در اوج حساسیت خودشان قرار دارند و به خاطر همین خداوند می‌فرماید: «فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ»؛ از آن مقام زنیت عزلشان کنید.
مرزانی با تأکید بر اینکه عبودیت خانمی که عذر شرعی دارد، به گونه‌ای دیگر است، خاطرنشان می‌کند: در اینجا معنای عبودیت و بندگی زن در این ایام متفاوت می‌شود، نماز، روزه گرفتن، رفتن به مسجد و لمس آیات قرآن و ... از او خواسته نمی‌شود. در اینجا بندگی به معنای مطیع بودن است؛ یعنی انسان نسبت به خدا چون و چرایی نداشته باشد و بگوید من نسبت به خدا کاملاً تسلیم هستم.
به کودکان دروغ نگوییم تا دین‌داری آن‌ها را تضمین کنیم
عبادت مادرانه تحت شعاع سؤال کودکانه!
وی ادامه می‌دهد: دیده‌اید بعضی از مادران خیلی سریع یک چیزی می‌گویند که اصلاً بچه سردرگم می‌شود و نمی‌داند که چطور باید با این مسأله کنار بیاید، چون چیزهای دیگری را شنیده است، پس لازم هست که مادر در این رابطه اطلاعات خودش را بالا ببرد و این پاسخ را بدهد: فرزندم من به خاطر اینکه مادر هستم و سختی‌های مادرانه‌ای را دارم، برای چند روزی خدا به من مرخصی می‌دهد که به نحو دیگری عبادتش را انجام دهم، همین که شما را تربیت می‌کنم، همین غذا پختن، همین شست‌وشویی که در محیط خانواده انجام می‌دهم یا همین بحث حجابی که دارم، همه اینها بندگی است.
این در حالی است که توجه مادر به این مسائل باعث می‌شود کودکش به خواندن نماز راغب شود، آن هم به شرطی که با حقیقت کنار بیاییم و خیلی روشن و به نحوی که ذهن بچه‌ها را از درگیری نجات دهیم و نگذاریم با سؤال‌های تکراری وضعیت بدتر شود تا کودک بخواهد به عمق مسأله پی ببرد، بلکه می‌توان با پاسخی کوتاه و صحیح، ذهن او را آرام کرد. یکی از اثرات این راهکار تربیتی این است که این کودک فردا در محیط اجتماع، در شناخت هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی به مشکل بر نمی‌خورد.
آزاده لرستانی
نظر شما