در اهمیت این فریضه همین بس که ضرورت آن هم به لحاظ عقلی محرز است و هم به لحاظ وحیانی. ضرورت عقلانی آن بدین سبب است که در فرایند زندگی اجتماعی انسان، سرنوشت هرکسی با سرنوشت دیگران گره خورده است، از این رو بی‌توجهی به رفتار دیگران، بی‌اعتنایی به سرنوشت خویش است.
ضرورت وحیانی این فریضه بدین سبب است که این فریضه در قرآن از مهم‌ترین و سرآمدترین واجبات در میان فروعات اسلامی معرفی شده است. مراجعه به آیات روشنگر قرآن مانند آیات ۱۰۴ و ۱۱۰ آل‌عمران، ۷۱ سوره توبه و ۴۱ سوره حج و دیگر آیات مرتبط قرآن، این مطلب را آشکار می‌کند. از انبوه آیات قرآن تنها به آیه ۱۰۴ آل‌عمران بسنده می‌کنیم که فرمود:
«ولتکن منکم أمّة یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون»؛ باید از شما، امتی شکل بگیرد به نیکی دعوت کنند، به کارهای شایسته فراخوانند و از زشتی‌ها باز دارند.
این آیه از دو جنبه بر ضرورت فریضه امر به معروف و نهی از منکر دلالت می‌کند. نخست آنکه واژه «ولتکن» امر است و در برگردان فارسی به «باید» ترجمه می‌شود. دوم، این آیه، فلاح و رستگاری امت اسلامی را وامدار فریضه امر به معروف و نهی از منکر دانسته که نشان از اهمیت این فریضه است.
تجلی امر به معروف و نهی از منکر در گفتار امام حسین(ع)
تاریخ نشان می‌دهد زمان معاویه زمانی مناسب برای قیام علیه بیدادگری دستگاه خلافت اموی نبود، صلح امام حسن(ع) و سکوت ۹ ساله امام حسین(ع) در دوران امامتشان، دلیلی روشن بر این مطلب است. ولی همین که خبر مرگ معاویه منتشر شد و یزید بر اریکه قدرت نشست، امام حسین(ع) نهضت خود را بر پایه امر به معروف و نهی از منکر آغاز کرد. احادیث زیر که برگرفته از سخنان آن حضرت است گواهی آشکار بر این واقعیت است.
۱. امام حسین(ع) که از همان آغاز، انگیزه خود را مبارزه علیه فساد و بیدادگری دستگاه اموی اعلام کرده بود، آنگاه که برای خداحافظی و زیارت وداع، نزد قبر جدش رسول خدا(ص) رفت، پس از فراغت از زیارت و نماز فرمود: خداوندا این قبر پیامبر تو محمد است و من فرزند دختر او هستم. برای من امری که خود می‌دانی پیش آمده است، خدایا من معروف و ارزش‌ها را دوست دارم و منکر و زشتی‌ها را دشمن می‌دارم و از تو ای صاحب جلال و کرامت، به حق این قبر و کسی که در آن آرمیده می‌خواهم برای من راهی برگزین که رضایت تو و رسولت در آن باشد. (بحارالانوار/ ج۴۴/ ۳۲۸)
۲. هر چند برای نهضت امام حسین(ع) سه عامل مانند فرار از بیعت با یزید، قبول دعوت کوفیان و انجام امر به معروف و نهی از منکر ذکر کرده‌اند، ولی آن حضرت در وصیت‌نامه خود به برادرش محمد حنفیه فرمود: قیام من نه از روی خودخواهی، خوش‌گذرانی، فساد و ستمگری بلکه برای مصلحت‌خواهی در امت جدم رسول خداست و می‌خواهم به معروف‌ها امر و از منکرها نهی کنم. (بحارالانوار/ ۴۴/ ۳۲۹)
۳. امام حسین(ع) آنگاه که در مراسم حج در عرفات، از سوء قصد مأموران یزید به جان خود آگاه شد، پیش از خارج شدن از احرام و ترک عرفات، صحابه خود و حاجیان را در دامنه جبل‌الرحمه گِرد آورد و در ایراد خطبه‌ای تکان‌دهنده و بیدارگرانه، از اوضاع جاری و مفاسد موجود ابراز نارضایتی کرد و فرمود: خدایا تو نیک می‌دانی که تلاشمان، نه برای رقابت در حکومت و سلطنت و نه برای دستیابی به فزونی امکانات است، بلکه می‌خواهیم اصول و ارزش‌های دینت را زنده کرده و رواج دهیم و در مملکت تو اصلاح پدیدآوریم تا بندگان ستم دیده‌ات امنیت یابند و به احکام و قوانین تو عمل شود. (تحف العقول/ ۲۳۹)
۴. امام حسین(ع) پس از ورود به خاک عراق و ملاقات با سپاه کوفه که می‌خواستند او را کتف بسته به کوفه ببرند و به دارالعماره تحویل دهند، فرمود: ای مردم! هرکس حاکمی ستمکار را ببیند که حرام خدا را حلال کرده و پیمان خدا را می‌شکند، سنت رسول خدا را نادیده گرفته و در میان مردم به گناه و دشمنی دامن می‌زند و در عین حال، با رفتار و گفتارش وی را از این کار باز ندارد، جا دارد خدا او را با آن حاکم ستمکار همنشین کند.
تجلی امر به معروف و نهی از منکر در رفتار امام حسین(ع)
افزون بر اینکه امر به معروف و نهی از منکر در گفتار امام حسین(ع) ذکر شده، در رفتار آن حضرت نیز جلوه‌ای خاص یافته است. موارد زیر نمونه‌هایی از تجلی این فریضه در رفتار آن امام عزیز است.
۱. در طول دوران ۲۵۰ ساله امامت، موقعیت مبارزه مسلحانه علیه تباهی‌ها و بی‌بند و باری‌ها تنها برای امام علی(ع) و فرزندش امام حسین(ع) پیش آمد و در هر دو مورد، فریضه امر به معروف و نهی از منکر، اصلی‌ترین عامل مبارزه در این نبرد بود.
۲. امام حسین(ع) که برای انجام تمتع محرم شده بود، همین که معلوم شد جانش در خطر است و مأموران حکومتی قصد ترور آن حضرت را دارند، حجش را به عمره تبدیل کرد و آن را به پایان رسانید و پیش از آنکه مأموران حکومتی نیت پلید خود را اجرا کنند سرزمین مکه را ترک کرد و راهی سرزمین عراق شد و در بیان این رفتار فرمود: من اگر در عراق کشته شوم بهتر از مکه است؛ چراکه اگر در مکه بمانم و در آنجا کشته شوم حرمت خانه خدا می‌شکند برای پیشگیری از هتک حرمت حرم الهی راهی عراق می‌شوم.
۳. یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در عمل امام حسین(ع) این بود: همین که زمان ادای فریضه نماز ظهر فرارسید، بی‌درنگ به نماز ایستاد و همراه یارانش، زیر رگبار تیرهای دشمن با تقدیم دو سرباز فداکار، آخرین نماز خود را در اول وقت و در قالب جماعت برپا کردند. (تاریخ الأمم طبری / ۳۳۴)
مکتب امام حسین(ع)، تنها مکتب گریه و بر سر و سینه کوبیدن نیست که مکتب «اشهد أنّک قد أمرتَ بالمعروف و نهیتَ عن المنکر» و تجلی‌بخش روش و منش آن حضرت است که گفته شده: «جاهدتَ فی الله حقَّ جهادِه و صبرتَ علی الأذی فی جنبه حتی أتاک الیقین». (کتاب المزار/ ۱۹۲)
ضرورت وحیانی این فریضه بدین سبب است که این فریضه در قرآن از مهم‌ترین و سرآمدترین واجبات در میان فروعات اسلامی معرفی شده است. مراجعه به آیات روشنگر قرآن مانند آیات ۱۰۴ و ۱۱۰ آل‌عمران، ۷۱ سوره توبه و ۴۱ سوره حج و دیگر آیات مرتبط قرآن، این مطلب را آشکار می‌کند. از انبوه آیات قرآن تنها به آیه ۱۰۴ آل‌عمران بسنده می‌کنیم که فرمود:
«ولتکن منکم أمّة یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون»؛ باید از شما، امتی شکل بگیرد به نیکی دعوت کنند، به کارهای شایسته فراخوانند و از زشتی‌ها باز دارند.
این آیه از دو جنبه بر ضرورت فریضه امر به معروف و نهی از منکر دلالت می‌کند. نخست آنکه واژه «ولتکن» امر است و در برگردان فارسی به «باید» ترجمه می‌شود. دوم، این آیه، فلاح و رستگاری امت اسلامی را وامدار فریضه امر به معروف و نهی از منکر دانسته که نشان از اهمیت این فریضه است.
تجلی امر به معروف و نهی از منکر در گفتار امام حسین(ع)
تاریخ نشان می‌دهد زمان معاویه زمانی مناسب برای قیام علیه بیدادگری دستگاه خلافت اموی نبود، صلح امام حسن(ع) و سکوت ۹ ساله امام حسین(ع) در دوران امامتشان، دلیلی روشن بر این مطلب است. ولی همین که خبر مرگ معاویه منتشر شد و یزید بر اریکه قدرت نشست، امام حسین(ع) نهضت خود را بر پایه امر به معروف و نهی از منکر آغاز کرد. احادیث زیر که برگرفته از سخنان آن حضرت است گواهی آشکار بر این واقعیت است.
۱. امام حسین(ع) که از همان آغاز، انگیزه خود را مبارزه علیه فساد و بیدادگری دستگاه اموی اعلام کرده بود، آنگاه که برای خداحافظی و زیارت وداع، نزد قبر جدش رسول خدا(ص) رفت، پس از فراغت از زیارت و نماز فرمود: خداوندا این قبر پیامبر تو محمد است و من فرزند دختر او هستم. برای من امری که خود می‌دانی پیش آمده است، خدایا من معروف و ارزش‌ها را دوست دارم و منکر و زشتی‌ها را دشمن می‌دارم و از تو ای صاحب جلال و کرامت، به حق این قبر و کسی که در آن آرمیده می‌خواهم برای من راهی برگزین که رضایت تو و رسولت در آن باشد. (بحارالانوار/ ج۴۴/ ۳۲۸)
۲. هر چند برای نهضت امام حسین(ع) سه عامل مانند فرار از بیعت با یزید، قبول دعوت کوفیان و انجام امر به معروف و نهی از منکر ذکر کرده‌اند، ولی آن حضرت در وصیت‌نامه خود به برادرش محمد حنفیه فرمود: قیام من نه از روی خودخواهی، خوش‌گذرانی، فساد و ستمگری بلکه برای مصلحت‌خواهی در امت جدم رسول خداست و می‌خواهم به معروف‌ها امر و از منکرها نهی کنم. (بحارالانوار/ ۴۴/ ۳۲۹)
۳. امام حسین(ع) آنگاه که در مراسم حج در عرفات، از سوء قصد مأموران یزید به جان خود آگاه شد، پیش از خارج شدن از احرام و ترک عرفات، صحابه خود و حاجیان را در دامنه جبل‌الرحمه گِرد آورد و در ایراد خطبه‌ای تکان‌دهنده و بیدارگرانه، از اوضاع جاری و مفاسد موجود ابراز نارضایتی کرد و فرمود: خدایا تو نیک می‌دانی که تلاشمان، نه برای رقابت در حکومت و سلطنت و نه برای دستیابی به فزونی امکانات است، بلکه می‌خواهیم اصول و ارزش‌های دینت را زنده کرده و رواج دهیم و در مملکت تو اصلاح پدیدآوریم تا بندگان ستم دیده‌ات امنیت یابند و به احکام و قوانین تو عمل شود. (تحف العقول/ ۲۳۹)
۴. امام حسین(ع) پس از ورود به خاک عراق و ملاقات با سپاه کوفه که می‌خواستند او را کتف بسته به کوفه ببرند و به دارالعماره تحویل دهند، فرمود: ای مردم! هرکس حاکمی ستمکار را ببیند که حرام خدا را حلال کرده و پیمان خدا را می‌شکند، سنت رسول خدا را نادیده گرفته و در میان مردم به گناه و دشمنی دامن می‌زند و در عین حال، با رفتار و گفتارش وی را از این کار باز ندارد، جا دارد خدا او را با آن حاکم ستمکار همنشین کند.
تجلی امر به معروف و نهی از منکر در رفتار امام حسین(ع)
افزون بر اینکه امر به معروف و نهی از منکر در گفتار امام حسین(ع) ذکر شده، در رفتار آن حضرت نیز جلوه‌ای خاص یافته است. موارد زیر نمونه‌هایی از تجلی این فریضه در رفتار آن امام عزیز است.
۱. در طول دوران ۲۵۰ ساله امامت، موقعیت مبارزه مسلحانه علیه تباهی‌ها و بی‌بند و باری‌ها تنها برای امام علی(ع) و فرزندش امام حسین(ع) پیش آمد و در هر دو مورد، فریضه امر به معروف و نهی از منکر، اصلی‌ترین عامل مبارزه در این نبرد بود.
۲. امام حسین(ع) که برای انجام تمتع محرم شده بود، همین که معلوم شد جانش در خطر است و مأموران حکومتی قصد ترور آن حضرت را دارند، حجش را به عمره تبدیل کرد و آن را به پایان رسانید و پیش از آنکه مأموران حکومتی نیت پلید خود را اجرا کنند سرزمین مکه را ترک کرد و راهی سرزمین عراق شد و در بیان این رفتار فرمود: من اگر در عراق کشته شوم بهتر از مکه است؛ چراکه اگر در مکه بمانم و در آنجا کشته شوم حرمت خانه خدا می‌شکند برای پیشگیری از هتک حرمت حرم الهی راهی عراق می‌شوم.
۳. یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در عمل امام حسین(ع) این بود: همین که زمان ادای فریضه نماز ظهر فرارسید، بی‌درنگ به نماز ایستاد و همراه یارانش، زیر رگبار تیرهای دشمن با تقدیم دو سرباز فداکار، آخرین نماز خود را در اول وقت و در قالب جماعت برپا کردند. (تاریخ الأمم طبری / ۳۳۴)
مکتب امام حسین(ع)، تنها مکتب گریه و بر سر و سینه کوبیدن نیست که مکتب «اشهد أنّک قد أمرتَ بالمعروف و نهیتَ عن المنکر» و تجلی‌بخش روش و منش آن حضرت است که گفته شده: «جاهدتَ فی الله حقَّ جهادِه و صبرتَ علی الأذی فی جنبه حتی أتاک الیقین». (کتاب المزار/ ۱۹۲)
نظر شما