به گزارش قدس‌آنلاین، این روزها ترکیه همچنان گرفتار بحران اقتصادی است و گویی راه نجاتی برای پایان دادن به تورم بی سابقه، وجود ندارد.

این در حالی است که رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه، یک بار دیگر قدرت را در دست گرفته اند و دست کم در شرایط فعلی، پاسخگوی کسی نیستند.

در عین حال، کاری از دست مخالفین هم ساخته نیست. چرا که آنان، علاوه بر آن که در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری شکست را تجربه کرده و سرخورده شده اند، در داخل نیز دچار اختلاف و تنش سیاسی شده اند.

در این اوضاع و احوال، خیلی ها می پرسند: اقتصاد و سیاست ترکیه با این حال و روز تا کجا پیش خواهد رفت؟ آیا اردوغان و حزب حاکم می توانند با همین فرمان ادامه دهند؟ ناظران سیاسی ترکیه از طیف ها و دیدگاه های مختلف، پاسخ های متفاوتی به این سوال می دهند: گروهی که از حامیان و هواداران اردوغان هستند؛ معتقدند که ترکیه مشکلاتی دارد که غیرقابل انکار است. اما جز اردوغان، هیچ رهبر دیگری توان حل این مشکلات را ندارد.

اما گروه دیگری از منتقدین، بر این باورند که اساساً آن چه برای اردوغان و تیم او اهمیت دارد، نه گذار از بحران سیاسی و حل مشکلات بلکه حفظ بقای حزب حاکم است. چرا که این حزب به خوبی دریافته که حتی با یک اقتصاد شکست خورده و بحرانی هم می توان در انتخابات پیروز شد.

تنها کافی است از روش امنیتی سازی و تقویت گفتمان حماسی و ملی گرایی استفاده کنید و بر آتش دوقطبی سیاسی – اجتماعی، بنزین بیشتری بریزد. در این صورت، آیا دلیلی برای شکست اردوغان و کنار رفتن او وجود دارد؟

طاها آک یول، از تحلیلگران سیاسی ترکیه، پاسخی به این سوال داده که مورد توجه بسیاری از رسانه ها و محافل سیاسی و فعالان فضای مجازی قرار گرفته است.

آک یول می گوید: «این نکته را از من به یادگار داشته باشید و آن را در یک گوشه یادداشت کنید. من فکر می کنم، طولی نمی کشد که اردوغان یک بار دیگر سودای تجدید دوران زمامداری به سرش بیفتد. او تاکنون ۳ بار به طور متوالی رئیس جمهور شده اما بین سه تا چهار سال آتی، یک بار دیگر نیز اقدام خواهد کرد! لابد می گویید که قانون راه بر او بسته است. من فکر می کنم او می تواند با اصلاح قانون اساسی یا دستور برگزاری انتخابات زودهنگام، به راحتی چنین موانعی را بردارد! کافی ست که او همراهی ۳۶۰ نماینده پارلمان را در اختیار داشته باشد».

آک یول در ادامه نوشته است: «اردوغان در انتخابات اخیر،  به راحتی به مخالفین خود برچسب تروریستی زد و آنان را به حاشیه راند. برای انتخابات بعدی هم می تواند مدعی شود که همه احزاب مخالف، حامی جریانات منحرف جنسی و همجنسگرایی هستند! در پارلمان. اگر بتواند ۳۶۰ نماینده را به مجلس برساند. اشکالات «تمرکز قدرت» از زمان مونتسکیو و حتی قبل از آن نیز، برای همه جهانیان شناخته شده است. اما اردوغان همچنان می خواهد کل قدرت را به صورت متمرکز و یک قبضه در اختیار داشته باشد. او همین حالا هم در حال آماده شدن است تا انتخابات ۲۰۲۴ را ببرد. گویی بحران اقتصادی کشور، برای او هیچ اهمیتی ندارد و حالا که رای گرفته و خر او از پل گذشته است، می تواند هر موضوعی را به راحتی توجیه کند».

اردوغان و مدل نورسلطان

برخی از تحلیلگران ترکیه بر این باورند که اردوغان مدتهاست برای جایگزین کردن یک چهره جدید در تقلا است. اما چنین چیزی به این معنی نیست که او از قدرت کنار خواهد رفت و کرسی رهبری حزب و ریاست جمهوری را به فرد دیگری واگذار خواهد کرد. بلکه معنی دقیق این هدف، این است که اردوغان قصد دارد بر اساس مدل نورسلطان نظربایف، وانمود کند که حامی انتخابات آزاد است و زمینه به قدرت رسیدن فرد دیگری را فراهم می کند اما در باطن، همچنان در پشت پرده، کل قدرت ترکیه را در کنترل داشته باشد و رئیس جمهور بعدی، گوش به فرمان اردوغان باشد.

قبلاً گفته می شد که اردوغان، در یک روند سریع و شتاب زده، داماد ارشد خود برات آلبایراک را از مدیریت یک شرکت تجاری و رسانه ای خانوادگی، به وزارتخانه فرستاد!

او به سرعت، آلبایراک را به عنوان وزیر انرژی و منابع طبیعی به احمد داود اوغلو تحمیل کرد. سپس، مهمترین پست اقتصادی کابینه یعنی وزارت امور مالی و دارایی را به او سپرد. در همان زمان گفته می شد که آلبایراک، به اصطلاح برای دست گرمی وزیر اقتصاد شده و در واقع در حال طی دوره آزمایشی برای رسیدن به پست ریاست جمهوری است.

گفته می شود که در آن دروان، آلبایراک، حتی در ریزترین و جزئی ترین مسائل لجستیکی، امنیتی، اطلاعاتی و تشریفاتی نهاد ریاست جمهوری و امور کلان وزارتخانه های دیگر نیز دخالت می کرد و  رفتار او، تفاوت خاصی با خود اردوغان نداشت.

اما در یک دوره یک ساله کوتاه، آلبایراک با ندانم کاری و تفرعن خود، چنان بلایی بر سر اقتصاد ترکیه آورد که موجب شد ۱۲۸ میلیارد دلار از ذخایر ارزی خزانه تبخیر شود! چنین شد که اردوغان او را به خانه فرستاد و شانس رئیس شدن از دست برات بیگ خارج شد.

اما هنوز هم پیش بینی های دیگری در مورد رهبر بعدی حزب عدالت و توسعه وجود دارد و افرادی همچون ابراهیم کالن رئیس سرویس اطلاعاتی میت، هاکان فیدان وزیر امور خارجه، نوعمان کورتولموش رئیس فعلی پارلمان و حتی مولود چاوش اوغلو وزیر سابق، به عنوان رهبر بالقوه مطرح شده اند.

اردوغان، از فراز تا فرود

کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق و مهمترین رقیب اردوغان در انتخابات اخیر، دیروز از اقدامات سیاسی و اقتصادی اردوغان انتقاد کرده و گفته است:«به صراحت به شما می گویم، عامل فرسایش و زوال ترکیه، فقط و فقط در کاخ ریاست جمهوری است. همچنان که نرون رُم را سوزاند، اردوغان ترکیه را می سوزاند و مردم، گرفتار بدترین نوع تورم و فقر شده اند».

پروفسور تونای تامگاچ تزجان از اقتصاددانان ترکیه گفته است: «طی سال های گذشته، ترکیه به طور مداوم و سال به سال، فقیرتر شده است. تعداد شهروندان فقیر دریافت کننده کمک های حمایت اجتماعی بین سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۱ میلادی، یعنی در یک بازه زمانی ۱۳ ساله، با افزایش ۵۱ درصدی به ۱۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است. در سال ۲۰۲۲، حداقل دستمزد ۹۴.۶ درصد افزایش یافت. اما هنوز هم مردم فقیر هستند و نمی توانند نیازهای اولیه خود را تامین کنند».

در پایان باید گفت، ترکیه تا ۹ ماه دیگر، انتخابات شهرداری ها را برگزار می کند و شرایط اقتصادی کنونی در کنار شکاف عمیقی که در جبهه مخالفین وجود دارد، شرایط را برای احزاب مختلف پیچیده کرده است. اما واقعیت این است که اگر اردوغان و حزب عدالت و توسعه در انتخابات آتی نتوانند نتیجه مطلوبی به دست آورند، زمینه برای تمدید چهارمین دور ریاست جمهوری اردوغان، مساعد نخواهد بود.