به گزارش قدس خراسان، کاهش موالید و آمارهایی که حکایت از شیب جمعیتی کشور به سمت میانسالی دارد، در کنار مسائلی مانند کاهش ازدواج‌ها، افزایش طلاق‌ها و آمار تکان‌دهنده سقط جنین، چند سالی است نگرانی مسئولان را در حوزه جمعیتی برانگیخته و موجب تدوین و ابلاغ قوانین سلبی و ایجابی در این خصوص شده است؛ سیاست‌هایی که به میدان آمده تا شعار غلط «فرزند کمتر، زندگی بهتر» را از حافظه‌ها پاک کند و درخت جمعیت را به شکوفه بنشاند؛ اما خراسان رضوی به لحاظ تعداد تولدها و میانگین سن والدین، چه وضعیتی دارد و چه حمایت‌ها و امتیازاتی برای زنان شاغل درنظر گرفته شده است؟ این مسائل و پرسش‌های دیگری در حوزه دختران، بانوان و خانواده را با شیوا خوش‌نسب، مدیر کل امور بانوان و خانواده استانداری خراسان رضوی در میان گذاشتیم. آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار قدس خراسان با وی است.

استان ما به لحاظ تعداد موالید چه رتبه‌ای دارد؟ 

بر اساس اعلام سازمان ثبت احوال کشور، در دو ماهه نخست سال جاری در کشور از مجموع ولادت‌های ثبت شده، به ترتیب استان‌های تهران با ۲۱ هزار و ۵۱۸نفر، خراسان رضوی با ۱۶ هزار و ۷۷۷ نفر و سیستان و بلوچستان با ۱۴ هزار و ۴۲۶ نفر در رتبه‌های اول تا سوم بیشترین ولادت در میان سایر استان‌ها قرار داشتند. 

در سال ۱۴۰۱ نیز نرخ ولادت ثبت شده استان ۱۴/۸ در هزار بوده که از نرخ کشوری یعنی۱۲/۹ بالاتر بوده است. رتبه استان در نرخ ولادت، هفتم و تعداد کل ولادت در سال گذشته ۱۰۱هزار و ۷۴۴ مورد بوده که ۱۴هزار و ۸ مورد دوقلوزایی،  ۵۲ مورد سه‌قلوزایی و یک مورد هم چهارقلوزایی ثبت شده است. 

از مجموع ولادت‌های ثبت شده در این مدت ۳۴/۳ درصد فرزند اول، ۳۹/۷ درصد فرزند دوم، ۴/۸ درصد فرزند چهارم و کمتر از یک درصد فرزند پنجم و بیشتر بود. از آمار ذکر شده ۵۲ هزار و ۱۷۳مورد پسر و ۴۹ هزار و ۵۷۱ مورد دختر بوده است. 

همچنین نسبت ولادت ثبت شده ۱۰۵ است یعنی به ازای هر۱۰۰ دختر، ۱۰۵ پسر متولد شده است.

میانگین سن والدین چقدر است؟

میانگین سن مادران ۲۸/۹ و میانگین سن پدران ۳۴/۲ ثبت شده است. 

چه اقداماتی برای فرزندآوری در خراسان رضوی انجام شده است؟

طرح مطالعاتی با موضوع الگوهای فرزندآوری و شناسایی موانع (قانونی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) و ارائه راهکارهای افزایش آن در گروه‌های اجتماعی مختلف در حال انجام است. 

همچنین ۱۴ تیر ماه سال جاری، هزار و ۲۱۰ قطعه زمین رایگان در استان به خانواده‌های دارای سه فرزند واگذار شد. وظیفه نظارت، ارزیابی و راهبری قانون جوانی جمعیت در استان‌ها بر عهده استانداران است. 

امتیازات پیش‌بینی شده برای زنان باردار یا به طور کلی مادران شاغل در ادارات چقدر محقق می‌شود؟ اقدام‌های شما برای تحقق این امتیازها چه بوده است؟

مکاتبه‌های فراوانی با دستگاه‌های اجرایی استان انجام شده است. 

به طور کلی پیگیری در خصوص ابلاغ بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های کشوری؛ از جمله اقدام‌های انجام شده توسط دفتر بانوان و خانواده است. به عنوان مثال مکاتبه‌ای در خصوص ساعت شناور شروع به کار مادران شاغل دارای فرزند محصل داشتیم که از طرف معاونت توسعه مدیریت و منابع استانداری دستور مساعدت ابلاغ شده است. 

اگر خانم باردار یا مادر کارمندی از وضعیت نامناسب محل کارش گلایه داشت، روندی برای پیگیری وجود دارد؟

دفتر بازرسی استانداری، مسئول رسیدگی به شکایت‌های مادران شاغل است.

در یک سال اخیر چند درخواست وام ازدواج و فرزندآوری در استان انجام شده و چند مورد به نتیجه رسیده است؟

تعداد همه تسهیلات مندرج در  قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تا پایان سال گذشته ۱۲۷هزار و ۱۱۴ مورد گزارش شده که مبلغ تسهیلات پرداختی در مجموع  ۱۲۱ میلیارد و ۶۹۰ میلیون ریال است.

از ابتدای سال جاری تا پایان اردیبهشت ماه نیز ۸هزار و ۱۳۷ فقره وام با اعتبار ابلاغی حدود ۳۲میلیارد ریال و تسهیلات پرداختی نیز افزون بر ۱۰میلیارد ریال پرداخت شده است. 

در خصوص حمایت‌هایی که استانداری در یک سال اخیر از زنان سرپرست خانوار داشته است، بفرمایید.

طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و بدسرپرست برای واجدان شرایط، پیگیری ارائه تسهیلات به واجدان شرایط وام بدون تضامین بانکی، ساماندهی بازارچه‌های مشاغل زنان بی‌سرپرست ، بدسرپرست و خودسرپرست، تشکیل بانک اطلاعاتی تمامی بانوان شاغل در بازارچه‌ها و نمایشگاه‌ها به منظور رسته‌بندی شغلی و تعیین پشتیبان و برگزاری دوره‌های توانمندسازی، تهیه بسته‌های حمایتی و تشویقی ویژه زنان کارآفرین و پیشران، کانون زنان بازرگان، تعاونی‌های زنان کارآفرین و خانه صنعت به منظور افزایش جذب و اشتغال‌زایی زنان بی‌سرپرست، بدسرپرست و خودسرپرست؛ از جمله این اقدام‌ها بوده است.

همچنین در این مدت بیش از ۵۰۰ بازارچه و نمایشگاه ویژه فروش محصولات بانوان بی‌سرپرست، بدسرپرست و خودسرپرست و نیز ۱۰ طرح توانمندسازی بانوان با گروه‌های مردمی و خیریه‌ها و سمن‌ها به منظور اشتغال‌زایی بانوان برگزار شده است. 

اجرای طرح اشتغال‌زایی ویژه مادران زندانی بی‌سرپرست، بدسرپرست و خودسرپرست، راه‌اندازی پویش‌های ویژه آزادسازی مادران زندانی به منظور کاهش تبعات و آسیب‌های اجتماعی فرزندانشان، پیگیری تأسیس تعاونی‌های خرد روستایی با محوریت اشتغال‌زایی برای بانوان و اجرای طرح مطالعاتی با موضوع نقش و ظرفیت کارآفرینی اجتماعی در توانمندسازی زنان سرپرست خانوار استان با همکاری بنیاد ملی نخبگان از دیگر اقدام‌هایی بوده که برای این قشر انجام شده است.

چه اقدام‌های مستقل یا مشترکی در یک سال گذشته از سوی مدیر کل بانوان استانداری برای کاهش آسیب‌های مرتبط با حوزه زنان و دختران انجام شده است؟

اقدام‌هایی نظیر تشکیل قرارگاه کنترل، کاهش و پیشگیری از آسیب‌های اولویت‌دار در حوزه زنان و خانواده در استان و همه شهرستان‌ها، تشکیل قرارگاه و جمع‌بندی عملکرد کمیته‌ها هر دو ماه یک بار، تشکیل کمیته تحکیم بنیان خانواده توسط کمیته امداد، تشکیل کمیته مربوط به آسیب‌های اجتماعی توسط بهزیستی، تشکیل کمیته فضای مجازی توسط نیروی انتظامی، افزایش دفاتر مشاوره روان‌شناختی به منظور کاهش آمار طلاق و استفاده بیشتر عموم از خدمات مشاوره توسط اداره بهزیستی، برگزاری کلاس‌های ویژه آسیب‌های اجتماعی (خانواده‌ها و جامعه) توسط کارشناسان مجرب در مدارس شهرستان‌ها و برگزاری مشاوره رایگان توسط اورژانس اجتماعی برای بانوان بدسرپرست انجام شده است.

همچنین تفاهم‌نامه‌هایی در خصوص استفاده از ظرفیت‌های علمی تخصصی با  دانشگاه‌های استان به منظور مشاوره روان‌شناختی، حقوقی و اجتماعی منعقد شده و مرکز حمایت از حقوق کودک و نوجوان به ویژه کودکان محروم و در معرض آسیب‌های اجتماعی را راه‌اندازی کرده‌ایم.

پیگیری مشاوره زوجین برای مشاوره پیش از طلاق و ایجاد کارگاه‌های آموزشی برای زوجین سازش‌پذیر، تشکیل قرارگاه اندیشه مطهر به منظور غربالگری و سنجش سلامت روان، برگزاری دوره‌هایی با موضوع تعارض‌های زناشویی برای خانواده‌های کارگران، بررسی علل طلاق در سطح شهرستان‌ها و انجام کار جامع و تحقیقات علمی در بحث طلاق و خودکشی، برگزاری جلسه‌های آموزشی و دوره‌های همسرداری و آشنایی زوجین جوان با مهارت‌های زندگی، برگزاری کارگاه جهاد تبیین و پاسخ به شبهات دانش‌آموزان و دانشجویان، تهیه اطلس آسیب‌های اجتماعی، اجرای طرح‌های محله‌محور، برگزاری دوره‌های کاهش آسیب در آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، حمایت پس از خروج کودکان و نوجوانان مستقر در کانون اصلاح و تربیت، پیگیری تأمین اعتبار طرح استفاده از هوش مصنوعی در پیش‌بینی و افزایش احتمال سازش زوجین متقاضی طلاق، اجرای طرح مطالعاتی با موضوع تحلیل ساختار شاخص‌های اجتماعی-اقتصادی پایه‌ای(Basic socio-economic indicators)  محلات شهر مشهد با هدف شناسایی الگوهای مکانی آسیب‌های شایع اولویت‌دار در محلات شهر مشهد با همکاری بنیاد ملی نخبگان؛ اقدام‌های دیگری در راستای کاهش آسیب‌های مرتبط با حوزه دختران و بانوان است.

تشویق به فرزندآوری از طریق اعطای تسهیلات و مشوق‌ها؛ تجربه ناموفق کشورهای توسعه‌یافته است که هشدار می‌دهد این ابزار به تنهایی رفتارهای جمعیتی باروری را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد؛ بلکه آنچه لازم است درکنار این مشوق‌ها مورد توجه قرار گیرد، تغییر فرهنگی است و تا نگرش‌ها و باورهای آحاد مردم تغییر نکند و به جمعیت به عنوان یک موضوع استراتژیک فکر نکنند، انتظار تغییرات مؤثر و تقویت مستمر این نگاه در طول زمان، شاید بیهوده باشد.

خبرنگار: معصومه مؤمنیان