رئالیتی‌شو موقعیت‌هایی از زندگی واقعی را به شکل مستند به تصویر می‌کشد. سبک واقع‌نمایی یا همان «رئالیتی‌شو» مخاطبان و طرفداران بسیاری در جهان دارد به ویژه اگر درباره زندگی سلبریتی‌ها و چهره‌های شناخته شده باشد. البته همین سبک برنامه‌سازی هم انواع مختلفی دارد مثلاً در برخی از رئالیتی‌شوها، برنامه‌ساز مستقیماً به واکاوی زندگی شخصی افراد می‌پردازد و گاه با حضور در خیابان‌ها و نمایش یک حادثه و یا یک اتفاق، سعی در نشان دادن موقعیت‌های واقعی و آموزشی دارد. یکی از سبک‌های پرطرفدار «رئالیتی‌شو» در ایران و جهان، قالب مستند- مسابقه است. در این سبک از برنامه‌سازی به جای بازیگران حرفه‌ای یک بازی گروهی، هنرمندان و چهره‌های شناخته شده، مردم عادی یا اعضای یک خانواده و گروه‌های دوستی حضور دارند که در موقعیت‌های ویژه و تجربه نشده‌ای قرار می‌گیرند و واکنش واقعی آنان در آن موقعیت‌ها به نمایش گذاشته می‌شود. رئالیتی‌شوها که بیشتر جنبه سرگرمی دارند در قالب مسابقه برگزار می‌شوند و شرکت‌کنندگان با گذراندن چالش‌هایی خاص و مراحل مسابقه، خود را به مرحله پایانی می‌رسانند. در این برنامه‌ها شرایطی که شرکت‌کنندگان با آن درگیر هستند و وظایفی که باید انجام دهند، از قبل توسط تیم تولید، طراحی می‌شود اما آنچه شرکت‌کنندگان انجام می‌دهند مبتنی بر متن از پیش نوشته شده نیست بلکه کنش و واکنش طبیعی شرکت‌کننده در آن شرایط خاص و از جنس مستندهای واقع‌نماست.
* یک قاتل سریالی در شب‌های مافیا
مضامین کلیشه‌ای سریال‌ها موجب بی‌میلی مردم به تماشای تولیدات این گونه نمایشی شده است و آن‌ها برای دیدن موقعیت‌های پیش‌بینی نشده و غافلگیرکننده به تماشای مستند- مسابقه‌ها روی آورده‌اند. برنامه‌هایی که در گونه رئالیتی‌شو ساخته می‌شوند معمولاً جزو برنامه‌های پربیننده در ایران هستند، از مستند- مسابقه‌های تلویزیون گرفته تا مستند- مسابقه‌های شبکه نمایش خانگی که حالا شکل حرفه‌ای‌تری پیدا کرده‌اند و علاوه بر جنبه سرگرمی، هوش و ذکاوت و قدرت تحلیل بازیکنان را می‌سنجند و جنبه آموزشی هم دارند. یکی از رئالیتی‌شوهای جذاب محتوایی، بازی «شب‌های مافیا» است که در تلویزیون نیز سابقه تولید دارد و در شبکه نمایش خانگی هم سعید ابوطالب، نخستین کارگردانی بود که سراغ این فرم و محتوای جذاب رفت. تولید این برنامه در چند فصل و فرم مختلف، اشکالات اجرایی آن را برای به حداقل رساندن فرصت تقلب، آشکار و رفع کرد.
این هفته نیز رئالیتی‌شوی «شب‌های مافیا، زودیاک» با اجرای محمد بحرانی به بسته رئالیتی‌شوهای شبکه نمایش خانگی اضافه شده است. قوانین بازی و نقش بازیکنان مانند نسخه اولیه این بازی است که چند مافیا و چند شهروند با توانایی‌های خاص در شهر حضور دارند اما کاری که سعید ابوطالب پس از «مافیا» در رئالیتی‌شوی «پدرخوانده» انجام داد اضافه کردن چند موقعیت جدید به بازی بود. حالا محمدرضا رضائیان که سابقه تهیه‌کنندگی «کتاب‌باز» را برای شبکه نسیم دارد در «شب‌های مافیا، زودیاک» نقش جدید و مستقلی به نام «زودیاک» که یک قاتل سریالی است را به نقش‌های بازی مافیا اضافه کرده است. این نقش با توجه به قدرت و موقعیتی که دارد می‌تواند به ارتشی تک‌نفره در مقابل شهر یا مافیا تبدیل شود اما مهم این است که قرعه فال این نقش به نام کدام یک از بازیکنان بیفتد و او چطور از توانایی‌های این نقش بهره ببرد.
* بازیگری یا پلیری؟
اما چرا بازار رئالیتی‌شوها در شبکه نمایش خانگی داغ شده است؟ از مهم‌ترین دلایلی که برنامه‌سازان به سراغ ساخت رئالیتی‌شو می‌روند علاوه بر جذابیت این گونه نمایشی و واقعی بودن اتفاق‌ها و عمل‌ها، غیرقابل پیش‌بینی بودن موقعیت‌ها، تک‌لوکشین بودن، سرعت بالا در تولید، پایین بودن هزینه‌های ساخت و اتفاق‌های واقعی و بامزه در حین اجراست که سبب ترغیب سازندگان به تولید در این گونه نمایشی می‌شود. از سوی دیگر با آوردن یک بازیگر محبوب یا سلبریتی پرطرفدار به عنوان گرداننده مسابقه، به جذابیت برنامه‌شان می‌افزایند. این روزها که محمد بحرانی در «صداتو» به یک داور محبوب تبدیل شده، اجرای «شب‌های مافیا؛ زودیاک» را بر عهده گرفته است. نه تنها او بلکه بسیاری از بازیگرانی که کمتر در فیلم‌ها و سریال‌ها نقش‌آفرینی می‌کنند، با پیشنهاد جدیدی روبه‌رو می‌شوند که اگرچه از نظر حرفه بازیگری آن‌ها را به چالش نمی‌کشد اما ویژگی‌های شخصیتی‌شان را برای مخاطبان هویدا می‌کند. به ه رحال در شرایطی که کفگیر سینما و تلویزیون از نظر بودجه‌ای برای تولید آثار جدید به ته دیگ خورده است، پلتفرم‌ها با گرفتن اسپانسر و آگهی از بازیگران برای ساخت رئالیتی‌شو دعوت می‌کنند که برای آنان هم فال است هم تماشا. برخی از هنرپیشه‌ها و خواننده‌ها هم به پلیر ثابت بازی‌های مافیایی تبدیل شده‌اند و برای بازی از یک استودیو به استودیوی دیگری می‌روند.
* نسخه‌های جدیدی از بازی تکراری
اگرچه تلویزیون در ساخت رئالیتی‌شوهایی همچون «خانه ما»، «شهروند و مافیا»، «ضد گلوله»، «بریم بسازیم» و دیگر مستندهای واقع‌نما سراغ مردم عادی جامعه می‌رود اما شبکه نمایش خانگی برای جذاب‌تر کردن برنامه‌هایش از چهره‌های هنری ورزشی استفاده می‌کند. نکته قابل توجه در رئالیتی‌شوهای شبکه نمایش خانگی این است که در موقعیتی رقابتی، هوش، قدرت بیان و دقت هر بازیکن، عیان و چهره واقعی او آشکار می‌شود؛ اینکه بازیگری که همیشه نقش قهرمان را داشته، چقدر راحت و ساده شکست می‌خورد یا بازیگری که نقش شخصیت‌های باهوش را بازی می‌کرده، چگونه فریب می‌خورد و قدرت اقناع‌کنندگی پایینی دارد.
مهم‌ترین وجه تمایز و امتیاز رئالیتی‌شوها در مقایسه با فیلم‌ها و سریال‌هایی که گاه به دام شعارزدگی و بازی‌های غلو شده می‌افتند این است که تصویری واقعی از آدم‌های جامعه را به نمایش می‌گذارند. در میان رئالیتی‌شوهایی که ساخته شده، فرمول ساخت مستند- مسابقه بر اساس بازی مافیا جواب داده و تاکنون با نام‌ها و موقعیت‌های مختلفی تولید شده است از «مافیا» و «پدرخوانده» گرفته تا «ناتو» و «ضد». بازی مافیایی «زودیاک» هم برنامه جدیدی است که پلتفرم فیلیمو به رئالیتی‌شوهایش اضافه کرده است. با توجه به تب ساخت این آثار، بعید نیست در آینده باز هم شاهد ساخت نسخه‌های جدیدی از بازی مافیا باشیم اگرچه همچنان رئالیتی‌شوهای غیرمافیایی نیز در پلتفرم‌ها طرفداران خودشان را دارند.
* اضافه کردن نقش‌های مستقل و تاثیر آن
نکته قابل یادآوری درباره نسخه های جدید بازی مافیا با نام های «زودیاک و پدرخوانده» اضافه شدن نقش های مستقل در بازی است که باعث ایجاد خلل در روند اصلی بازی می شود. این بازی که برمبنای هوش و استدلال طراحی شده است، نباید با اضافه شدن نقش های مستقلی که توانایی های عجیب و غریب دارند، نتیجه بازی به بخت و شانس گره بخورد و در نهایت، کسی برنده شود که حتی با لو رفتن نقشش (مثل نقش جک در پدرخوانده) گروه برنده در بن بست قوانینی عجیب قرار بگیرند و بازی را به شانس ببازند! این بازی که اولین بار توسط یک دانشجوی روانشناسی اهل روسیه طراحی شده، کم کم در دیگر کشورها هم توسعه یافت اما آنچه مهم است اینکه تغییر در ساختار اصلی این بازی نیازمند تخصص و دقت در طراحی قوانین است، برنده شدن شانسی نقش های مستقل در این بازی فقط به روند منطقی بازی و تلاش دو گروه برای برنده شدن آسیب می زند.
نظر شما