البته این اولین بار نیست که این معدن که به تنهایی ۲۵ درصد ذغال سنگ کشور را تولید می کند به دلیل تجمع گاز دچار حادثه می شود؛ در اتفاقی مشابه در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ نیز دو معدنچی جان خود را از دست دادند. اینکه دلیل تکرار حادثه اخیر در این معدن چیست و چرا تاکنون برای ارتقای ایمنی این کارگاه اقدامی اساسی نشده است پرسشی است که باید به آن پاسخ گفت.

برخی حوادث اجتناب ناپذیر است

مهدی میر محمدی، معاون امور معادن و صنایع معدنی استان تهران، در پاسخ به قدس می گوید: معادن ذغال سنگ، معادن زیرزمینی هستند، ضمن این که  ذغال سنگ ترکیبی از هیدروکربنات است و در داخل لایه های ذغال سنگ حفره های گاز متان وجود دارد. حد مجاز این گاز برای معادن ذغال سنگ مشخص است. در واقع میزان آن در هیچ بخشی از معدن نباید بیشتر از ۵/۲ درصد باشد. علاوه بر این حداقل میزان اکسیژن کارگاه ذغال سنگ هم باید ۱۹ درصد باشد. بنابراین مسئول ایمنی کارگاه  و صبح هر روز کاری باید به تونل ها و جبهه کارهای استخراج مراجعه کند و پس از سنجش وضعیت اجازه فعالیت را به کارگران بدهد.

وی با اشاره به این که اگر میزان گاز متان در چاه یا تونل  بیش از حد مجاز باشد مسئول ایمنی معدن نباید به کارگران اجازه فعالیت دهد، می افزاید: در واقع ابتدا گاز متان باید از طریق توربین های مکشی از تونل ها خارج شود و اگر این عملیات به هر دلیلی  انجام نشود، مثلاً گازسنج معدن آلارم ندهد و یا کمی دیر آلارم دهد و... در آن صورت به هنگام استخراج لایه های ذغال سنگ گاز متان یک مرتبه خارج می شود و با یک جرقه منفجر می شود. از این رو اگر تجهیزات سالم باشند و مسئول ایمنی و مسئول فنی کارگاه هم از دقت کافی برخوردار باشند از بسیاری از این گونه حوادث پیشگیری می شود. 

وی با اشاره به این که در سال های اخیر اقدامات موثری از سوی وزارت صمت و بویژه از سوی معاونت معدن برای ارتقای ایمنی معادن و از جمله معادن ذغال سنگ انجام شده است، می افزاید: در واقع شیوه نامه های مناسبی برای پیشگیری از چنین حوادثی تهیه و اجرا شده اما  با این وجود  گاهی به دلیل حساسیت نوع ماده معدنی که استخراج می شود وقوع برخی حوادث اجتناب ناپذیر است. یعنی گاهی گازسنج معدن به خوبی آلارم نمی دهد و یا نیروی کار به دلیل خستگی زیاد دچار اشتباه در هنگام کار می شود و حادثه رخ می دهد.

مسئولیت حادثه با کیست؟!

میر محمدی درخصوص چگونگی برخورد با عوامل انسانی حادثه مذکور هم می گوید: در قانون معادن پیش بینی شده که معادن دارای زیر ۲۵ کارگر باید یک مسئول فنی داشته باشند و معادن بالای ۲۵ کارگر علاوه بر مسئول فنی اختصاصاً باید مسئول ایمنی هم داشته باشند. یعنی مسئول فنی و مسئول ایمنی ماموریت ایمنی کارگاه را به عهده دارند.البته در این زمینه بهره بردار و حتی مسئول و سرپست کارگاه هم مسئولیت دارند بنابراین در صورت وقوع حادثه در معدن همه این افراد باید پاسخگو باشند اما این که سهم هرکدام شان در وقوع حادثه چقدر است را مراجع قضایی و یا به عبارت بهتر دادگاه با نظر کارشناسی مسئول دادگستری تعیین می کند.

اقتصاد ضعیف معادن

محمد حسین پیروی، کارشناس اندیشکده راهبردی معادن ایران، هم در خصوص چرایی تکرار انفجار در معدن طرزه هم به قدس می گوید: برای مشخص شدن ریشه های اصلی تکرار این حادثه نیاز به بررسی بیشتر است اما به صورت کلی می توان گفت اقتصاد معادن ذغال سنگ کشور طی چند سال اخیر ضعیف شده است چون ما از این ماده تقریباً هیچ انرژی ای تولید نمی کنیم و بیشتر ذغال سنگ تولید شده به مصرف شرکت ذوب آهن اصفهان می رسد و این شرکت هم چون قدرت انحصار خرید دارد معمولاً قیمت این محصول به صورت یک طرفه  تعیین می کند. ضمن این که ذوب آهن اصفهان هم به دلیل شرایط موجود  چندان سودآوری  و  اقتصاد  خوبی ندارد. بنابراین اقتصاد ضعیف معادن ذغال سنگ موجب شده تا آن ها به خوبی نتوانند در حوزه ایمنی کارگاه ها ورود داشته باشند.