بدین مناسبت میهمان یادداشتی از فقیه و مرجع عالیقدر آیت الله کریمی جهرمی شده‌ایم تا توصیه‌های این استاد بزرگ اخلاق در اهمیت توسل و زیارت به آن حضرت علیه السلام و آداب آن را با گوش جان بشنویم:

یافتن وسیله برای روی آوردن به خدا، دعا، نیایش و دفع یا رفع بلایا و گرفتاری‌ها از اموری است که مورد تأیید شارع مقدس و قرآن کریم می‌باشد؛ چنان‌که خداوند کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الوَسِیلَةَ وَجَاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»(مائده:۳۵) یعنی ای کسانی که ایمان آورده‌اید، تقوای خدا پیشه کنید و وسیله‌ای به سوی او طلب نمایید و در راه او جهاد کنید؛ باشد که رستگار و سعادتمند شوید.

به مناسبت این ایام، عرض می‌کنیم که از بزرگترین، نافذترین و مجرب‌ترین آن وسیله‌ها، توسل به مولانا حضرت علی بن موسی الرضا علیهماالسلام است؛ همان آقایی که از القاب مبارکشان، «غوث الامة و غیاثها» است.

توسل به امام رضا علیه السلام

موضوع توسل به حضرت امام رضا(ع) از دیر زمان در میان شیعه، بلکه گروه‌های مختلف اسلامی و حتی غیر مسلمانان مطلبی مشهور خاص و عام است.

افراد بی‌شماری پیوسته به آن امام معصوم و پیشوای آسمانی متوسل می‌شوند و از نزدیک و دور در حرم شریفش حضور می‌یابند و حوائج و مطالب خود را در کنار آن روضه مقدسه و بارگاه ملکوتی، از خداوند متعال طلب می‌کنند.

به مناسبت، سخن تنی چند از بزرگان شیعه در این باب را جهت آشنایی خوانندگان عزیز می‌آوریم:

مرحوم امین الاسلام طبرسی از اعلام قرن ششم، بعد از ذکر دلایل و معجزات فراوانی که در حیات حضرت رضا(ع) از ایشان ظاهر شده است، می‌گوید: «و اما آنچه که برای مردم پس از وفات آن بزرگوار از برکت مشهد مقدس - قبر مطهر او ـ ظاهر شده و علامات و شگفتی‌هایی که مردم خود مشاهده کرده‌اند و عام و خاص و دوست و دشمن تا امروز به آن اقرار نموده‌اند بسیار زیاد بلکه از حد احصا و شمارش بیرون است. چه بسا انسانی که دچار بیماری‌های صعب العلاج، مانند پیسی و کوری مادرزاد بوده و به برکت آن بزرگوار و توسل‌جستن به وی بیماری‌اش مرتفع شده است. در پرتو توسل به آن حضرت، دعاها مستجاب گردیده، حاجت‌ها برآورده شده و سختی‌ها و دشواری‌ها اصلاح گردیده است».

بعد می‌فرماید: «و ما خود بسیاری از این امور را مشاهده کرده بدان یقین پیدا کردیم و چنان علم و آگاهی‌ای بر آن جریانات برای ما حاصل شد که شک و ریبی در آن راه ندارد و اگر بخواهیم به ذکر این موارد بپردازیم از هدف کتاب که اختصار است خارج خواهیم شد.»(إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۳۲۶)

همچنین شیخ حر عاملی، محدث نامدار شیعه در باب معجزات حضرت رضا(ع)، همان کلام طبرسی را نقل کرده و سپس می‌گوید: «و من خود بسیاری از کرامات و معجزات ایشان را مشاهده کردم و برای من صورت یقین و جزم پیدا کرد همانگونه که طبرسی مشاهده کرده است.

آری! این مطالب را در مدتی که مجاور مشهد الرضا(ع) بودم ـ که بیست و شش سال می‌شود- دیدم و برایم یقین حاصل شد و اما آنچه که از این قبیل امور شنیده‌ام از حد تواتر بالاتر است».

بعد می‌فرماید: «و من به خاطر ندارم که در این مشهد شریف دعا کرده و حاجتی را در آنجا از خدا خواسته باشم مگر این که بحمد الله حاجتم روا شد و مجال، گنجایش ذکر تفصیل آن مطالب ندارد و سخن به درازا می‌کشد و از این رو به اجمال اکتفا می‌کنم.»(اثباة الهداة، ج3، ص298)

فضیلت زیارت حضرت

آری! زیارت و توسل به آن حضرت، مایه نجات از بلایا و امراض و مشکلات مادی و معنوی است. در باب فضیلت زیارت حضرت رضا(ع) هم روایات بسیاری وارد شده است. از جمله مرحوم شیخ صدوق قدس سره از نعمان بن سعد نقل کرده که حضرت علی بن ابی طالب علیهماالسلام فرمود: «سَیُقتَلُ رَجلٌ مِن وُلدی بأرضِ خراسانَ بالسم ظلماً اسمه اسمی و اسم أبیه اسم ابن عمران موسی علیه السلام. ألا فمَن زارَه فِی غُربتِهِ غَفَرَ اللهُ عزّ وجلّ له ذنوبه ما تقدّم منها و ما تَأخَّر، و لو کانت مثل عَددِ النجومِ وقطر الأمطار و ورقِ الأشجارِ» (من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۸۴) یعنی به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان با ظلم ظالمان مسموم خواهد شد. نام او نام من و اسم پدرش اسم فرزند عمران، موسی است. آگاه باشید که هر کس او را در غربتش زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و بعد او را خواهد آمرزید.

مهمترین ادب زائر

برای زائران آن حرم قدسی و ملکوتی و سایر حرم‌های مطهره ائمه طاهرین و معصومین(ع)، آداب بسیاری است و این بحث خود تألیف مستقلی را می طلبد و لیکن یکی از آنها را که چه بسا مهمترین آن به شمار می آید در اینجا یادآور می‌شویم و آن، مراعات تقوا و پرهیزکاری است و اینکه انسان با آلودگی در آن حرم‌های مطهره وارد نشود، مگر برای تطهیر خود در حال توبه و بازگشت از گناه.

هر چند عنایات آن بزرگواران و از جمله حضرت رضا(ع) ممکن است شامل همگان بشود، ولی نسبت به انسان مصر بر گناه، اطمینانی نیست؛ چون خاندان عصمت از گناه بیزارند و همواره در راه مبارزه با گناه بوده‌اند و در این مسیر به شهادت رسیدند.

بعضی از بزرگان بوده‌اند که چون آمدن خود را به مشهد مقدس، مستلزم دیدار و ملاقات با پادشاه وقت می‌دانستند، به کلی از زیارت چشم‌پوشی کردند که نکند دچار ملاقات با حاکم شوند و به حب دنیا و ریاست و جاه آلوده گردند.

مرحوم سید نعمت الله جزائری(ره) می‌گوید: «موثق‌ترین مشایخ و اساتید من برایم حکایت کرد که سید جلیل سید محمد صاحب کتاب مدارک و نیز شیخ محقق شیخ حسن صاحب کتاب معالم به کلی زیارت حضرت رضا(ره) الهی را ترک کردند؛ زیرا بیم آن داشتند که اگر به ایران بیایند، شاه عباس آنان را در شرایطی قرار دهد که به دیدار او بروند - با این که او از عالی‌ترین سلاطین شیعه و سلاطین صفویه بود؛ پس در نجف ماندند و به بلاد عجم نیامدند.»(الانوار النعمانیة، ج۳، ص۳۴۲)

مبادا که انسان برای زیارت حضرت رضا(ع) به هر گناه و ذلتی تن دهد. زیارت آن حضرت علیه السلام زمانی ارزشمند است که انسان از اعمال خلاف رضای خدا دور باشد.

مرحوم سیدنا الاستاد آیت‌الله العظمی آقای گلپایگانی(ره) می‌فرمود که در زمان پهلوی برای زیارت حضرت علی بن موسی الرضا به مشهد مشرف شدم ولی وضع حجاب زنان در مشهد به قدری بد بود و زنندگی داشت که من از مسافرت خود پشیمان گردیدم.

این جریان گذشت تا یک روز که از کنار خیابان عبور می‌کردم و مواظبت بسیار داشتم و حتی چشمانم را می‌بستم که نظرم به زنان نیفتد، دو سه نفر از بازاریان مشهد از مغازه‌های خود بیرون آمدند و گفتند: آقا شما این طور می‌کنید و این قدر مواظبت می‌نمایید، پس ما چه کنیم که مرتب با این زنان روبه‌روییم؟

آن زمان بود که آن نگرانی که از سفر خود به مشهد در دل داشتم مرتفع گردید زیرا دیدم بعضی هم از حالات من به خدا و وظائف شرعی خود و به عواقب سوء شیوع گناه توجه پیدا کرده‌اند».

مرحوم آقای شیخ علی اکبر مروج الاسلام(ره) که خود اهل مشهد بود و روحانی بسیار با تقوایی به شمار می‌آمد می‌گوید: «نقل شده که یکی از بزرگان فرموده است وقتی من در عالم خواب به خدمت حضرت رضا(ع) مشرف شدم، دیدم زنبورهای زیادی اطراف آن حضرت را گرفته‌اند و به آن سرور، آسیب می‌رسانند. هر چه کردم نتوانستم آنها را دفع نمایم. صبح خواب خود را برای هر یک از علما که گفتم فرمودند: آن زنبورها زن‌هایی‌اند که حجاب شرعی ندارند که خود موجب زحمت زائران هم می‌شوند.(کرامات رضویه، ج2، ص200) ولی ظاهر این است که انحصاری به زنان و دختران بی‌حجاب و بدحجاب ندارد؛ بلکه هر که با کارهای خلاف شرع و اصرار بر معاصی خداوند، به زیارت آن حضرت رود همین حساب را دارد و زنبوری است  که آن حضرت را مورد اذیت و آزار قرار می‌دهد و آزرده‌ خاطر و رنجور می‌سازد.

پس بر همه زائران حضرت است که خود را از معاصی الهی دور نگه دارند و با قلوب پاک و آماده دریافت انوار الهی از آن بارگاه ملکوتی، حضرتش را زیارت نمایند و برآورده‌شدن حاجات خود را از ایشان بخواهند.