به گزارش قدس خراسان، زیره که با عنوان «طلای سبز» شناخته می‌شود با توجه به خواص مهم دارویی، درمانی یکی از مهمترین انواع گیاهان دارویی محسوب می شود که در این میان از خواص ضد سرطان، باکتری، میکروب؛ آنتی اکسیدان و مفید بودن آن برای گرفتگی قلب، تقویت کننده قوای جسمی و جنسی، اشتها آور و شیر افزا بودن اشاره کرد و به طور کلی کاربرد زیره در تولید دارو نشان از اهمیت و نقش آن در تامین سلامت و درمان دارد.

میزان تجارت بین المللی گیاهان دارویی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می شود اما ایران با وجود قدمت هفت هزار ساله در طب سنتی و داشتن هزاران نوع گیاه دارویی آن چنان که باید نتوانسته از گنجینه غنی و ارزشمند خود در این عرصه بهره‌های اقتصادی لازم را ببرد.

در این مطلب به زیره سبز پرداخته‌ایم تا هر آنچه از این طلای سبز ناشناخته مانده است را بیشتر آشنا شویم.

مواد مغذی موجود در یک قاشق غذاخوری زیره سبز

کالری:۲۲، پروتئین:۱ گرم، کربوهیدرات:۳ گرم، قند:صفر گرم، چربی:۱ گرم، کلسترول:صفر گرم، سدیم:۱۰ میلی گرم، فیبر رژیمی:۱ گرم، آهن:۴ میلی گرم (۲۲ درصد DV)، کلسیم:۵۶ میلی گرم (۶ درصد DV)، فسفر:۳۰ میلی گرم (۳ درصد DV)، پتاسیم:۱۰۷ میلی گرم (۳ درصد DV)، منیزیم:۲۲ میلی گرم (۵ درصد DV)، روی:۰.۳ میلی گرم (۲ درصد DV)، مس:۰.۱ میلیگرم (۳ درصد DV)، تیامین:۰.۱ میلی گرمی (۱ درصد DV)، نیاسین:۰.۳ میلیگرم (۱ درصد DV)، ویتامین آ (A):۷۶ واحد بین المللی (۲ درصد DV)، ویتامین سی (C):۰.۵ میلی گرم (۱ درصد DV)، ویتامین ای (E):۰.۲ میلی گرم (۱ درصد DV)، ریبوفلاوین:۰.۱ میلیگرم (۱ درصد DV) و منگنز:۰.۲ میلی گرم (۱۰ درصد DV) را شامل می‌شود.

طبع زیره سبز

زیره سبز دارای طبع گرم و خشک است. این گیاه سرشار از آهن، کلیسیم، منیزیم، فیبر، آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین A است.

مقدار و طریقه مصرف زیره سبز

به عنوان یک مکمل گیاهی بهترین میزان مصرف از زیره سبز، ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلی گرم در روز است. از این ادویه فوق العاده برای طعم دهی بهتر انواع سوپ، خورش، سالاد، تاکو و مزه دار کردن برنج استفاده می‌شود. به دلیل طبع گرم این ادویه، برای رفع سردی برنج به کار برده می‌شود. علاوه بر این از دانه‌های زیره سبز برای تهیه چای و دمنوش، روغن و عرق زیره سبز استفاده می‌شود.

خواص و فواید زیره سبز

درمان هموروئید:

فیبر بالای زیره سبز به طور طبیعی موجب تحریک سیستم گوارش، بهبود هضم و درمان هموروئید می‌شود. علاوه برآن خواص ضد قارچ و میکروبی دانه‌های زیره موجب درمان عفونت‌های ناشی از هموروئید می‌شود.

کمک به هضم:

زیره سبز برای کمک به هضم غذا از تشکیل گاز در دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند. همچنین دارای خواصی است که برای مقابله با نفخ شکم، که می‌تواند به درد شکم و درد و فشار شکمی منجر شود بسیار مفید است.

زیره سبز حاوی ترکیباتی است که با تحریک غده‌های مسئول ترشح اسیدها، صفرا و آنزیم‌ها منجر به هضم بهتر غذا در معده و روده می‌شود.

تقویت سیستم ایمنی:

زیره دارای ویتامین C است و استفاده از آن به عنوان ادویه موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. این ویتامین برای افرادی که به دلیل استرس، سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار مفید است. 

کاهش وزن:

زیره یک درمان موثر برای لاغری و کاهش وزن است. برای از بین بردن وزن و چربی اضافی می‌توان دانه زیره و یا عرق زیره را می‌توان میل کرد. 

زیره با افزایش سرعت سوخت و ساز و بهبود هضم موجب سوزاندن سریع کالری در بدن می‌شود. با وجود سیستم گوارشی سالم و متابولیسم سریع ، به طور خودکار وزن بدن کاهش پیدا می‌کند.

سلامت پوست:

ویتامین E موجود در زیره سبز به عنوان آنتی اکسیدان به تقویت دیواره مویرگی در پوست کمک می‌کند و رطوبت و خاصیت ارتجاعی پوست را بهبود می‌بخشد. به همین دلیل زیره سبز به عنوان یک ماده طبیعی ضد پیری عمل می‌کند. طبق بررسی مطالعات، ویتامین E با کمک به کاهش التهاب در بدن و پوست موجب سلامت و جوانی آن می‌شود. همچنین این ویتامین روند بهبود پوست را تسریع می‌کند و با افزایش سرعت بازسازی سلول‌ها می‌توان از زیره سبز برای درمان زخم، آکنه و چین و چروک استفاده کرد.

رفع التهاب:

ترکیبات موجود در زیره سبز دارای تاثیر ضد التهابی و مهار آن هستند. اما عنصر ایجاد کننده این اثر هنوز توسط محققان کشف نشده است.

خاصیت ضد میکروبی:

زیره سبز دارای خواص ضد میکروبی است که خطر ابتلا به عفونت های مواد غذایی را کاهش می‌دهد ، بنابراین یکی از نقش‌های سنتی زیره سبز برای ایمنی غذا باشد.برخی از ترکیبات زیره سبز موجب کاهش رشد باکتری‌های غذایی و انواع خاصی از قارچ‌های عفونی می‌شود. همچنین زیره سبز در کاهش مقاومت دارویی برخی از باکتری‌ها مفید است.

استرس و افسردگی:

برخی از تحقیقات نشان داده است که زیره سبز به دلیل داشتن آنتی اکسیدان‌های بسیار در کاهش استرس و درمان افسردگی بسیار مفید است.

درمان اختلالات تنفسی:

دانه زیره سبز مانند یک ماده دفع کننده و ضد انعقادی عمل می‌کند که به دفع و از بین بردن مخاط توسط ریه‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این زیره سبز یک محرک و ضد عفونی کنند نیز است. به عنوان نمونه در بیماری آسم که یک عارضه تنفسی است و موجب اسپاسم عضلانی برونش، تورم انقباض ریه، افزایش تولید مخاط و ناتوانی در تنفس می‌شود .به طور کلی بیماری آسم به دلیل عفونت، آلرژی، آلودگی، چاقی، استرس و یا عدم تعادل هورمونی ایجاد می‌شود و زیره سبز به عنوان یک درمان طبیعی برای این بیماری به کار می‌رود.

تقویت حافظه:

زیره توانایی تحریک سیستم عصبی مرکزی را دارد که منجر به تقویت حافظه، بهبود عملکرد مغز و درمان بیماری پارکینسون می‌شود.

سرشار از آهن:

آهن یکی از موارد مهم مورد نیاز بدن است. کبد و مغز استخوان قادر به ذخیره آهن هستند. بدون داشتن آهن در بدن، سلول‌های اولیه در عضلات (میوگلوبین) توانایی نگهداری اکسیژن را ندارند و در نتیجه نمی‌توانند عملکرد درستی داشته باشند و منجر به ضعف عضلانی می‌شوند. مغز انسان برای داشتن عملکرد صحیح به اکسیژن نیاز دارد. کمبود آهن خون، موجب نرسیدن اکسیژن کافی به مغز می‌شود که منجر به ضعف حافظه، کاهش بهره‌وری و بی تفاوتی می‌شود. بنابراین تغذیه با مواد غذایی غنی از آهن مانند زیره سبز می‌توانند خطر اختلالات شناختی مانند بیماری آلزایمر و زوال عقل را کاهش می‌دهد و همچنین از علائمی مانند خستگی، اضطراب، نقص شناختی و مسائل گوارشی جلوگیری می‌کند.

درمان بی خوابی:

زیره سبز به دلیل داشتن انواع ویتامین‌ها به بهبود کیفیت خواب بسیار کمک می‌کند.

پیشگیری از ابتلا به دیابت:

دانه های زیره سبز می‌تواند با کاهش احتمال ابتلا به هیپوگلیسمی و یا کاهش قند خون به جلوگیری از دیابت کمک کند.

ضد ویروس و ضد باکتری:

زیره سبز در درمان عفونت‌های ویروسی و بیماری‌هایی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی موثر است.

جلوگیری از سرطان:

زیره سبز به دلیل وجود ویتامین C و A، دارای خواص ضد انعقادی است. ویتامین A باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از استرس اکسیداتیو می‌شود که در درمان انواع مختلف سرطان کمک کند. 

بهبود کلسترول خون:

زیره سبز باعث کاهش کلسترول خون می‌شود. 

تقویت استخوان‌ها:

بدن برای انتقال عصبی، ترشح هورمون، انقباض ماهیچه و کاهش فشار خون به کلیسیم نیاز دارد. مصرف مواد غذایی سرشار از کلسیم، مانند زیره سبز برای نوجوانان و افرادی که در ابتدای دهه ۲۰ زندگی خود هستند بسیار اهمیت دارد. زیرا در این سنین، بدن به تشکیل کامل توده استخوانی بدن می‌پردازد. با افزایش توده استخوانی خطر ابتلا به پوکی استخوان نیز کاهش پیدا می‌کند.

افزایش ادرار و سم زدایی:

مواد موجود در زیره سبز مانند کومینالدئید، تیمول و فسفر، مواد سم زدای خوبی هستند. فسفر به دفع ادرار کمک می‌کند و برای عملکرد کلیه نیز مهم است. کلیه‌ها علاوه بر حذف سموم بدن از طریق ادرار، مولکول‌های آلی که مقدارشان بیش از اندازه باشد را از خون حذف می‌کنند. به منظور تعادل سطوح اسید اوریک، سدیم، آب و چربی درون بدن، کلیه‌ها و سایر اندام‌های گوارشی به الکترولیت‌ها مانند فسفر، پتاسیم و منیزیم نیاز دارند.

دیگر خواص زیره

دارای خاصیت برای فزایش شیر مادران در دوران شیردهی

زیره سبز ضد تومور، ضد صفرا، ضد باکتری و ضد عفونی کننده است.

دم کرده زیره مفید برای برطرف کردن سوء هاضمه

استفاده از مخلوط زیره سبز با عسل برای رفع درد

استفاده از دمنوش زیره برای درمان برونشیت

رفع نفخ و دل درد کودکان. برای این منظور چند قطره اسانس زیره سبز را با روغن بادام مخلوط کنید و با آن شکم نوزاد را ماساژ دهید.

برای رفع نفخ روده و معده می‌توانید دم کرده زیره را تنقیه کنید.

استفاد از زیره در غذاهای نفاخ به ویژه حبوبات

دافع سموم بدن و رافع تنـگی نـفـس و سکسـکه است.

عرق آور و ضد تشنج است.

عرق گیاه زیره باعث رفع اشتهای کاذب می‌شود.

استفاده از این عرق برای کاهش وزن و لاغری مفید است.

عرق زیره سبز، قابض و خشک کننده است.

مصرف این عرق برای برطرف کردن بیماری صرع مفید است.

مصرف عرق زیره سبز در دفع گاز معده موثر بوده، برای برطرف کردن سوءهاضمه مفید است.

دارای خاصیت چربی سوزی بوده و باعث از بین رفتن چربی‌های زیر پوستی می‌شود.

افزایش دهنده شیر مادران است.

برای رفع نفخ روده و معده می‌توانید از عرق زیره سبز استفاده کنید.

مقدار مصرف عرق زیره سبز

کودکان: روزی سه بار سه قاشق غذاخوری عرق زیره را در کمی آب حل کرده و قبل از غذا به کودک دهید.

بزرگسالان: روزی سه بار، نصف استکان عرق زیره سبز را با کمی آب ترکیب کرده و قبل از غذا مصرف شود.

طرز تهیه عرق زیره سبز

عرق و روغن زیره سبز از دیگر فرآورده‌های آن است. عرق زیره سبز از تقطیر تخم زیره سبز به وسیله بخار آب تولید می شود و دارای خواص دارویی فراوانی است. همچنین می‌توان با جوشاندن آب و تخم زیره سبز نیز عرق آن را تهیه کرد. پس از تبخیر آب، عملیات سرد کردن بخار و تقطیر به صورت سنتی یا صنعتی انجام می‌شود و مایعی که با تقطیر به دست آمده، همان عرق گیاه زیره است.

به طور کلی با عملیات تبخیر و تقطیر، اسانس و رایحه گیاه زیره به درون مولکول های آب نفوذ می‌کند و در اصطلاح علمی، آب مقطر تولید می‌شود. این آب معطر مقطر، علاوه بر طعم و رایحه خوب، خواص درمانی گیاه را هم برای بدن دارد.

اگر از پودر دانه‌های زیره استفاده شود، اسانس تولیده شده تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و در صورتی که مدت آسیاب کردن بیش از ۱ ساعت باشد، میزان اسانس از این هم کمتر خواهد بود.

عوارض جانبی استفاده بیش از حد زیره سبز

آلرژی

مصرف بیش از اندازه زیره موجب خارش پوست و آلرژی می‌شود. 

آروغ زدن

ممکن است اثر ضد نفخ زیره موجب آروغ زدن شود. دلیل اصلی آروغ زدن به سبب ورود هوا هنگام خوردن غذا و یا نوشیدنی‌ها به معده ایجاد شود که از طریق دهان، گاز معده خارج می‌شود.

سوزش سر دل

زیره یکی از داروهای گیاهی مفید برای درمان بسیاری از مشکلات گوارشی است. اما ممکن است در کنار تمام این فواید منجر به بروز مشکلاتی مانند سوزش سر دل شود که با مصرف بیش از اندازه زیره سبز ایجاد می‌شود.

آسیب به کبد

روغن موجود در دانه زیره بسیار ناپایدار است و مصرف بیش از اندازه زیره در طولانی مدت موجب آسیب به کبد و کلیه ها می‌شود. از روغن زیره سبز برای جلوگیری و یا درمان اسپاسم عضلانی حیوانات استفاده می‌شود.

کاهش قند خون

مصرف بیش از حد زیره سبز موجب افت قند خون می‌شود. در برخی موارد مانند جراحی که حفظ قند خون ضروری است این مساله اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین دو هفته قبل از جراحی باید مصرف زیره را قطع کنید تا در حین جراحی دچار کاهش قند خون نشوید.

دیابتی‌ها زیره نخورند!

همانگونه که ذکر شد مصرف زیره موجب کاهش سریع قند خون می‌شود. بنابراین افراد دیابتی که کنترل مداومی بر روی قند خون دارند و نوسانات قند خون برای سلامت آن‌ها خوب نیست، نباید از زیره استفاده کنند و در صورت ضرورت، حتما اعتدال را رعایت کنند.

کهیر زدن

زیره سبز طبع گرمی دارد و مصرف بیش از اندازه آن موجب کهیر در بدن می‌شود.

تداخل دارویی

طبق نتایج تحقیقات، زیره سبز ممکن است با برخی از آنتی بیوتیک‌ها و دارو های کاهش دهنده قند خون تداخل داشته باشد.

موارد منع مصرف:

زیره سبز تاثیر زیادی بر روی ترشحات هورمون تیروئید دارد و موجب افزایش میزان ترشحات می‌شود. به همین دلیل برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بسیار مناسب است. اما باید توجه داشت که افراد لاغر نباید در مصرف زیره، زیاده روی کنند، چرا که به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند.

چای زیره سیاه برای رفع سوء هاضمه

یکی از مشکلات بسیار رایج در افراد ابتلا به بیماری سوء هاضمه می باشد که می توان به راحتی با چای زیره سیاه آن را تا میزان قابل توجهی کاهش داد.

طریقه مصرف این جوشانده که در ادامه به شما طرز تهیه آن را خواهیم گفت به این شکل است که نیم ساعت بعد از غذا و همراه با کمی نبات مصرف کنید.

مواد لازم

زیره سیاه : یک قاشق چایخوری

آب تصفیه شده : یک بیوان

نبات : به مقدار لازم

آب لیمو تازه : چند قطره

طرز تهیه:

طرز تهیه و طریقه مصرف این دمنوش گیاهی نیز مانند بیشتر جوشانده ها بسیار ساده است و همین که شما نسبت‌های مورد استفاده را بدانید، می‌توانید به راحتی آن را در منزل تهیه کنید.

دانه‌های زیره را قبل از استفاده با یک هاون کاملاً آسیاب کرده و به صورت پودر در بیاورید. در ادامه آب را به دمای جوش برسانید و ترکیب آب جوش و پودر زیره را درون یک قوری ترجیحاً چینی بریزید و به مدت ده دقیقه آن را بر روی یک جرارت بسیار ملایم و غیر مستقیم قرار دهید و یک پارچه تمیز بر روی قوری انداخته تا دمنوش شما دم بکشد.

پس از دم کشیدن، شما باید جوشانده را از صافی عبور داده و سپس نبات یا عسل را به عنوان شیرین کننده به دمنوش اضافه کرده و در زمان نوشیدن چند قطره آب لیمو به آن اضافه کنید و از چای زیره خود لذت ببرید.

و در پایان باید گفت، ممکن است زیره فقط یک ادویه معمولی به نظر برسد، اما در واقع مزایای سلامتی قابل توجهی دارد. شاید برای شما هم شناخته‌شده‌ترین مزیت این دانه، خواص زیره برای لاغری باشد، اما زیره خواص شگفت‌انگیز زیادی دارد. 

گردآوری: فاطمه سعادتیان