راه‌آهن سراسری حمل و نقل در ایران به طول 1400 کیلومتر که سواحل سرسبز دریای خزر و دشت‌های حاصلخیز خلیج فارس کشیده شده، شگفتی بزرگ مهندسی در قرن بیستم است. مسیر این راه‌آهن از چند جغرافیای متفاوت عبور می‌کند؛ از میان رشته کوه‌های سر به فلک کشیده و دره‌های عمیق؛ از دل کویرهای خشک نمکین و جنگل‌های باستانی؛ از دل جلگه‌ها و دشت‌ها.
سال 2021، این شبکه وسیع که از 174 پل بزرگ، 186 پل کوچک و 224 تونل آن هم نزدیک به صد سال پیش شده، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید؛ شاهکاری که 70 هزار کارگر در ساخت آن نقش داشتند و ساخت آن با نقشه‌برداری‌های گسترده انجام شد؛ مسیری که از کنار ساختمآن‌های سربه فلک کشیده پایتخت و آرامگاه‌های مذهبی قم، تا خانه‌های عشایری در دل کوه‌های زاگرس امتداد یافته است.
«یگانه مرکباتی» پژوهشگر حوزه گردشگری و دانشیار دانشگاه بورنموث انگلستان می‌گوید: «وقتی سوار قطار می‌شوید تا از تهران، به جنوب بروید، خیلی زود در عرض چند ساعت همه چیز تغییر می‌کند؛ هم فرهنگ و هم آب و هوا؛ انگار که از خاورمیانه، به آفریقا سفر کرده باشید. نه تنها مناظر بیرون قطار که حتی زبان و گویش آدم‌ها هم دگرگون می‌شود. این فوق‌العاده است»
با این وجود، چهره این کشور، به عنوان یک مقصد چند بعدی برای گردشگری، از زمان به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی، آسیب دیده است.
یگانه مرکباتی می‌گوید: «جنگ و تحریم‌های سنگین به همراه نمایش‌های منفی از جامعه ایران به عنوان یک جامعه ضدغربی، این آسیب‌ها را بیشتر کرده است. اما در سال‌های اخیر از آن‌جایی که گردشگران فراوانی به ایران هجوم آورده‌اند و آن را از نزدیک دیده‌اند، این کلیشه‌ها در حال از بین رفتن است.»
ایران؛ مقصد برتر خاورمیانه
ساخت راه‌آهن در ایران با جنگ جهانی دوم، برابر شد. با وجود تلاش‌های فراوان برای جلوگیری از درگیر شدن ایران در جنگ، نیروهای متفقین در سال 1941 به ایران حمله کرده و از راه‌آهن برای حمل و نقل نظامی‌ها و کالا استفاده کردند. پیش از اشغال متفقین، رفت و آمد فراوانی وجود نداشت، اما وقتی آن‌ها آمدند، نیاز به حمل و نقل بیشتری داشتند. متفقین تأسیسات بندری، بزرگراه‌ها و راه‌آهن را گسترش دادند. آن‌ها بودند که نخستین موتورهای دیزلی را به ایران آوردند.
راه آهن کشور را رشد داد، اما تجربیات در میان ایرانی‌ها به جا گذاشت. برخی صاحب دارایی شدند و برخی بدون دریافت هزینه، مجبور به ترک زمین‌هایشان شدند.
پس از جنگ جهانی دوم، گردشگری در ایران رونق داشت. یگانه مرکباتی که تأثیرات سیاست را بر گردشگری در خاورمیانه و آفریقا بررسی می‌کند، می‌گوید: «بین سال‌های 1967 تا 1977(1345 تا 1355) این کشور به‌عنوان مقصد برتر خاورمیانه و جزو مکآن‌های برتر مانند مصر در نظر گرفته می‌شد. اما پس از انقلاب ایران در سال 1979 و به دنبال آن جنگ ایران و عراق، گردشگری باز کم‌رونق‌تر شد این کشور تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفت که به اقتصاد آسیب زد و معیشت میلیون‌ها نفر را تضعیف کرد.»
مرکباتی می‌گوید: «خاورمیانه در مقایسه با دیگر نقاط جهان نتوانسته از داشته‌هایش برای گردشگری استفاده کند. آن‌جا دارای ظرفیت‌های فراوانی برای گردشگری است، اما همچنین مغناطیسی بوده که درگیری‌های خشونت آمیز را به خودش جلب کرده است.»
در سال 2015، پس از مذاکرات موفقیت‌آمیز برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) بخشی از تحریم‌های هسته‌ای ایران لغو شد و گردشگری خیلی زود رونق گرفت؛ هرچند این تحریم‌ها در سال 2018 برگشت و در حال حاضر مذاکره برای رفع آن‌ها در جریان است.
یک سفر آرام در دل تاریخ و جغرافیا
حالا ایران امیدوار است به لطف داشته‌هایش بتواند جانی دوباره به گردشگری ببخشید؛ یکی از آن‌ها راه‌آهن سراسری است.
مسیر این راه‌آهن به تنهایی از کنار ده‌ها پارک ملی و پناهگاه حیات وحش می‌گذرد. این مسیر از دل جنگل های هیرکانی می‌گذرد که در یونسکو، ثبت شده؛ و از کنار قله دماوند، که بلندترین قله ایران است و کوهنوردانی را از سراسر جهان به خود جلب می‌کند. می گذرد. در این مسیر همچنین توقف تاریخ را می‌توانید ببینید؛ آن هم در خوزستان؛ در یکی از قدیمی‌ترین مناطق فلات ایران، جایی که قدمت شبکه تقسیم آب آن، با شکلی هزارتویی به قرن پنجم پیش از میلاد می‌رسد.
سفر با قطار در ایران بسیار با صرفه است. این سفر، یک سفر آرام و دیدنی است. رسانه‌های غربی بر روی جنبه‌های تاریک‌تر ایران تمرکز کرده‌اند اما این کشور یک طرف دیگر هم وجود دارد که کاملاً نادیده گرفته شده است.
منبع: وب‌سایت مجله نشنال‌جئوگرافیک
ترجمه: هستیا احمدی‌فرد
نظر شما