فصل مهاجرت پرندگان برای زمستان گذرانی فرا رسید، جمعیت زیادی از انواع پرندگان از هزاران کیلومتر دورتر راهی تالاب های ایران می شوند تا زمستان را در این مکان های زیبا و پر رزق و روزی بگذارنند؛ برای دقایقی کوتاه چشمانتان را ببندید و خیل عظیم پرندگانی زیبا و رنگارنگ را تصور کنید که با هزاران امید به این سو و آن سو پرواز می‌کنند، تعدادی دسته جمعی و تعدادی به تنهایی با خزیدن روی تالاب ها در حال به در کردن خستگی کیلومترها بال زدن هستند، صدای به هم خوردن بالهایشان سرخوشی از زندگی را به جانتان هدیه می‌دهد، صحنه زیبایی است که گویی تنش و خستگی زندگی شهری را از بدنت به در می کند، می‌توانی نفس بکشی و خدا را برای این همه زیبایی شکر گویی.

تالاب های ایران در فصل مهاجرت میزبان گونه‌ هایی همچون باکلان، بوتیمار، حواصیل شب، گاوچرانک، اگرت سفید بزرگ، اگرت کوچک، حواصیل خاکستری، قوی گنگ، قوی فریادکش، قوی کوچک، غاز پیشانی سفید، غار خاکستری، عروس غاز، گیلار، خوتکا، اردک ارده‌ ای، خوتکای ابرو سفید، اردک سرسبز، فیلوش، اردک نوک پهن، اردک سرحنایی، اردک بلوطی، عقاب دریایی دم سفید، سنقر تالابی، طرلان، یلوه آبی، یلوه خالدار، یلوه کوچک، یلوه نوک سبز، یلوه حنایی، چنگر نوک سرخ، چنگر، طاووسک، پاشلک کوچک، پاشلک معمولی، کاکایی کوچک، کاکایی سر سیاه، کاکایی صورتی، کبوتر جنگلی، جغد انبار، ماهی‌خورک معمولی، پیپت تالابی، دم جنبانک خاکستری، دم جنبانک زرد، دم جنبانک ابلق، سینه سرخ، گلوآبی، سسک دم پهن، سسک ابرو سفید، سسک نیزار، کلاغ ابلق، سار، گنجشک خانگی، گنجشک سینه سیاه و زردپره تالابی است که خدا می داند در پایان فصل مهاجرت چه تعداد از این پرندگان به زادگاه خود بر می گردند.

جهنمی بزرگ برای پرندگان مهاجر

تمام این پرندگان به امید گذراندن روزهای خوش، رنج هزاران کیلومتر راه را از مناطق سردسیری به سمت به سمت نواحی گرمتر به جان می خرند تا زمستانی آرام و بدون دغدغه را سپری کنند اما غافل از اینکه در پس این آرامش چنان غوغایی نهفته است که اگر جان سالم به در ببرند، خوش شانس خواهند بود؛ پرندگانی که سال های قبل به تالاب های ایران به ویژه فریدونکنار آمده‌اند حتما می دانند که باید از جهنمی بزرگ شامل هزاران گلوله و کیلومترها تورهای بلند عبور کنند اما اینکه چرا دوباره تن به این ترس می دهند شاید از ضمیر پاکشان باشد اما برای پرندگانی که سال اول است به این مثلث برمودا بال زده‌اند، می‌تواند روزهای سختی در پیش باشد و برای تعدادی که جان سالم به در می برند تجربه بزرگی باشد.

سازمان محیط‌زیست برنامه ای برای صدور مجوز شکار پرندگان ندارد، اما در فریدونکنار چون بحث معیشت مطرح است باید اقدامات با همکاری فرمانداری و شورای تامین استان انجام شود. بر اساس آمارهای اعلام شده سال گذشته یک میلیون و ۶۰۰ هزار بال پرنده وارد شد اما میانگین ورود پرندگان مهاجر به کشور سالانه حدود ۲ میلیون بال پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی است که از این تعداد سهم زیستگاه های ازباران ۲ هزار و ۶۴ بال، سرخرود ۲۳ هزار و ۲۵۰ بال و فریدونکنار ۲۶ هزار و ۵۴۱ بال است؛ یعنی زیستگاه های مازندران سهم بیشتری نسبت به تالاب ها و زیستگاه های دیگر کشور در پذیرش پرندگان مهاجر دارند اما متاسفانه به همان نسبت هم در معرض خطر شکار قرار دارند.

چند سالی است که زیستگاه فریدونکنار دیگر جای امنی برای پرندگان مهاجر نیست، شکارچیان به روش های مختلف و ناجوانمردانه آنها را شکار می کنند، پرندگانی که به هزاران امید میهمان تالاب های ایران شده بودند، حالا سر از میزهای خونین بازار پرنده فروشان میانکاله در می‌آورند؛ بازاری که روزگار این پرندگان را سیاه کرده و اهالی به بهانه معیشت، حاضر به خالی کردن این میزهای چوبی نیستند و شکارچیان غیرمجاز با دور زدن مجوزها و روش‌ها قانونی صید، پرندگان بیجان را زینت سفره‌های اعیانی و رستوران‌ها کرده‌اند و این صحنه غم‌انگیزی است که ما اینطور از میهمانان خود استقبال می‌کنیم.

در این زیستگاه ها به روش های مختلف کرس، گذر و تورهای هوایی پرندگان را به صورت فله ای شکار می کنند که هیچ اخلاقی در این روش ها رعایت نمی شود؛ در واقع بهتر است بگوییم که پرندگان به این روش قتل و عام می شوند.

روش کِرِس

‌کِرِس متشکل از قفسی تونل مانند است و چند مرد با جثه عادی می‌توانند داخل این دام تردد کنند. دستکم ۵٠٠ دام کِرِس در دامگاه‌های فریدونکنار، ازبازان و سرخرود فعال است. در این روش صیادان به شکل روزانه اقدام به ریختن دانه‌ در ورودی و داخل محدوده می‌کنند که در این شرایط پرندگان زیادی جمع و وارد محدوده محصور می‌شوند، این روش حدود دو دهه است که رایج شده و به سرعت در همه دامگاه‌های اصلی استان تسری یافته که با رونق آن تقریبا روش سنتی و قانونی صید پرندگان منسوخ شده است.

تور هوایی یا شب دام (گِذِر)

در روش تور هوایی یا شب دام (گِذِر)، پایه‌های تورها به صورت ثابت و محکم شده با سیمان با ارتفاع زیاد در بین درختان واقع در محیط دامگاه‌های فریدونکنار قرار می‌گیرد. تور هوایی گِذِر تنها در غروب و طلوع آفتاب در زمان جابه‌جایی پرندگان به خارج و داخل دامگاه‌ها کارایی دارد. در این روش، پرندگان بیش از انواع دیگر دام‌های هوایی غافلگیر و صید می‌شوند. در نتیجه، پرندگان مسن و مولد که برای بقای جمعیت‌ اهمیت زیادی نسبت به سایر پرندگان غیر مولد دارند، در این روش خاص بیش از سایر روش‌ها صید شده و این ویژگی، گِذِر را به یکی از مخرب‌ترین روش‌های صید پرندگان تبدیل کرده است.

صید سنتی دوماچال

مهم‌ترین ویژگی این روش صید در این است که پخش دانه به منظور جذب و صید پرندگان در آن کاربردی ندارد. در این روش صید که تنها روش قانونی و قدیمی صید پرندگان مهاجر است، صیاد با پرواز دادن اردک‌های دست‌آموز و جلب توجه پرندگان وحشی به سمت دامی با نام دوما، بدون نیاز به استفاده از دانه تعداد مشخصی از مرغابی‌ها را خواهد گرفت.

برای اجرای روش سنتی صید، صیادان با شروع فصل سرما و کوچ پرندگان ابتدا با زهکشی و نگهداری آب در محدوده‌هایی از شالیزارهای منطقه، به واقع یک اکوسیستم دست‌ساز برای تجمع پرندگان فراهم کرده و سپس امنیت محل‌های تجمع پرندگان را با حفظ پوشش درختان در اطراف این عرصه‌ها و برقراری سکوت کامل و جلوگیری از آمد و شد، تأمین می‌کند.

در این روش تنها اردک سرسبز و به ندرت اردک خوتکا صید می‌شود و این برداشت از گونه‌های مذکور تهدیدی برای جمعیت این پرندگان را در پی نخواهد داشت. صید پرندگان با این روش در طی روز انجام می‌شود.

مجوز شکار صادر نشد اما...

در فصل ورود پرندگان مهاجر به ایران؛  رئیس گروه پرندگان سازمان حفاظت محیط زیست  با تشریح آخرین اقدامات انجام شده برای صیانت از پرندگان زمستان گذران و اینکه هیچ مجوزی برای شکار صادر نشده است، این نکته مطرح کرد که فریدونکنار شرایط خاص خود را دارد.
مسعود حسینی گفت: امسال برای شکار پرندگان هیچ مجوزی داده نشده و در مجموع بحث صدور مجوز شکار منتفی است؛ البته ۵ تا ۶ سالی است که سازمان محیط زیست مجوزی برای شکار پرندگان صادر نکرده است، اما چون در فریدونکنار بحث معیشت مطرح می شود مسائل خاص خودش را دارد.

وی افزود: سالانه حدود ۲ میلیون بال پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی وارد زیستگاه های کشور می شود سال گذشته یک میلیون و ۶۰۰ هزار بال پرنده وارد شد، این سهم در زیستگاه ازباران ۲ هزار و ۶۴ بال، سرخرود ۲۳ هزار و ۲۵۰ بال و فریدونکنار ۲۶ هزار و ۵۴۱ بال است، در واقع سهم این سه زیستگاه از تمام زیستگاه های کشور بیشتر است.

وی با اشاره به اینکه برای حفاظت از پرندگان مهاجر ادارات کل محیط زیست استانی با همکاری فرمانداری برنامه مدون صید و شکار معیشتی را هر ساله اجرا می کند، افزود: فریدونکنار مشکل زیستگاهی ندارد اما بیشترین تهدید در این زیستگاه؛ صید غیرمجاز پرندگان است، متاسفانه در این زیستگاه ها پرندگان به روش های مختلفی از جمله گِذِر و کِرِس که مورد تایید سازمان محیط زیست نیست و کاملا روشی است که اخلاق محیط زیستی در آنها رعایت نمی شود، شکار می شوند.  

وی اظهار داشت: امسال هم کارشناسان محیط زیست در بازدیدی که از منطقه داشتند، مشاهده کردند که تعدادی از دامگاه‌داران دام هایی به ویژه به به روش کرس در چند نقطه برپا کردند، برخورد با آنها در برنامه حفاظتی ما قرار دارد البته در کنار آن یک سری تمهیدات هم دیده می شود، برخورد باید با نظر شورای تامین استان و فرمانداری ها باشد چون بحث معیشت مطرح است.

حسینی تاکید کرد: روش دوما را تایید کردیم اما چندان رعایت نمی شود؛ روش‌های صید غیرمجاز بسیار بیشتر است و پرندگان شکار شده در بازار پرنده فروشان فریدونکنار فروخته می شوند، البته با توجه به بیماری آنفلوآنزای پرندگان، مکاتباتی با دامپزشکی انجام و موضوع پیشگیری مطرح شده است.

پرندگان صید شدها از استان های دیگر برای فروش به این بازار آورده می شوند

وی درباره اینکه آیا بازار پرنده فروشان فریدونکنار قرار است همچنان برپا باشد گفت: با اصل بازار مشکلی نداریم، وقتی روش دوما را تایید کرده ایم و افراد فعالیت های معیشتی خود را انجام می دهند؛ باید مکانی برای فروش پرندگان شکار شده به این روش باشد، اما مشکل ما این است که پرندگان صید شده به روش های غیر مجاز و بعضا از استان های دیگر برای فروش به این بازار آورده می شوند ، مساله مهم این است که نمی توانیم روش ها را از هم تفکیک کنیم که مثلا الان این خوتکا یا اردک کله سبز به روش دوما صید شده و به فروش می رسد اما روش غیر اخلاقی کرس و گذر، این است که ما را مقداری دچار تشکیک می کند.

رییس گروه پرندگان سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: در برنامه ساماندهی بحث شکار و صید فریدونکنار، بازار پرنده فروشان هم دیده شده است اینکه چون از جنبه معیشتی اهمیت دارد بنابراین باید فعال باشد، اما روش های ارائه پرنده در این بازار برای ما مهم است بر این اساس در آن برنامه هم دیده شده که فرمانداری و شورای امنیت با محیط زیست همکاری کنند تا امسال بتوانیم برنامه خوبی در این زمینه ارائه دهیم.

وی درباره اینکه درخواست رستوران ها برای عرضه این پرندگان هم علتی برای ایجاد انگیزه شکار به روش‌های غیر اخلاقی است، گفت: این مساله هم در برنامه ساماندهی دیده شده است که از طریق هماهنگی با اصناف و رستوران‌ها پیگیری می شود؛ اداره کل محیط زیست استان مازندران با اصناف مکاتبه کرده که به رستوران ها ابلاغ کنند تا این موضوع رعایت شود.

حسینی تاکید کرد: در حد ستادی و استانی مکاتبات لازم را انجام داده ایم، حالا مساله میدانی می ماند که سرکشی های دامپزشکی و محیط زیست در این زمینه باید منظم تر انجام شود.