مودت داشتن به اهل‌بیت(ع) بر اساس آیه ۲۳ سوره شوری پاداش رسالت پیامبر(ص) قرار داده شده است. بر اساس روایتی که شیعیان و اهل‌سنت از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند این محبت، اساس اسلام است. ۴۰ چهارشنبه را میهمان کلمات گهربار و حیات‌بخش حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) هستیم و همراه خوانندگان، شرح یک حدیث رضوی را در گفت‌وگو با اساتید حوزه و دانشگاه بررسی خواهیم کرد. شرح حدیث این هفته را محضر حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای ابراهیم رضایی کلیری هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم.
در روایات امام رضا(ع) تأکید زیادی بر مودت و دوستی با دیگران به‌خصوص اهل‌بیت(ع) شده است. ازجمله در روایتی، برای بیان اهمیت این موضوع، دوستی 20ساله را مانند قرابت و خویشاوندی می‌دانند؛ دراین باره توضیحی بفرمایید.
در روایات اهل بیت(ع) و به‌ویژه روایات حضرت رضا(ع)، توصیه‌های فراوانی به اهمیت مسئله مودت و محبت و نیز الزامات و آثار آن شده است. ازجمله همین روایتی که شیخ صدوق(ره) در جلد اول کتاب شریف عیون اخبارالرضا(ع) نقل می‌فرماید که راوی می‌گوید حضرت فرمود: «مودة عشرین قرابة» یعنی دوستی 20ساله به قرابت و خویشاوندی تبدیل و دارای همان آثار و فواید می‌شود. این بیان حضرت، نشان از اهمیت مودت دارد. به‌خصوص این مودت اگر به خود اهل‌بیت(ع) باشد، دیگر دارای مرتبه و درجه‌ای وصف‌نشدنی خواهد بود.
از دستورات چهارده‌گانه امام رضا(ع) به شیعیان خود که در فقه‌الرضا(ع) و وسائل‌الشیعه نقل شده، این است: «ای شیعیان با اعمال خود، ما را محبوب قلوب مردم قرار دهید نه اینکه سبب دشمنی مردم با ما اهل بیت شوید». (فقه الرضا(ع)، ص357 و وسائل الشیعة: 8/314)
چند نمونه از اشارات قرآنی درخصوص مودت اهل بیت(ع) را بیان کنید.
خداوند متعال در آیات فراوانی از قرآن و از زبان انبیای الهی این نکته را به‌صراحت مطرح می‌کند که آنان هیچ تقاضایی به عنوان مزد رسالت ندارند و این کار را به عنوان یک مسئولیت و وظیفه الهی انجام می‌دهند. در آیات 14، 20 و 21 سوره یس، آیات 71 و 72 سوره یونس، آیات 25 و 29 سوره هود و آیه 106 سوره شعرا به این مهم پرداخته شده است. رسول اکرم(ص) نیز همچنان که در آیه90 سوره انعام و یا آیه104 سوره یوسف، آیه57 سوره فرقان، آیه 47 سوره سبا و آیه 86 سوره ص آمده، مانند دیگر انبیای الهی هیچ درخواستی برای دریافت مزد و اجر رسالت نداشت. خداوند در آیه23 سوره شوری به آن حضرت فرمان می‌دهد از مردم اجر و مزد رسالتش را درخواست کند: «قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَهْ فِی الْقُرْبَی» یعنی بگو هیچ مزد و اجری از شما جز مودت به خویشان نمی‌خواهم. برای تبیین جایگاه و اهمیت مودت اهل بیت(ع) همین نکته کافی است که طبق آیه شریفه، مزد رسالت 23 ساله آن حضرت، مودت مردم به نزدیکان آن حضرت است.
مودت و محبت چه تفاوتی با هم دارند؟
مودت از ریشه ودد و به معنای محبت و دوست‌داشتن چیزی و آرزو داشتن نسبت به آن است و محبت نیز از واژه حب به معنای دوست داشتن، خواستن و میل به چیزی است. به نظر می‌رسد از منظر استعمالات قرآنی و مفهومی، فرقی میان این دو واژه وجود ندارد اما از نظر درجه و مقام دوستی، با توجه به روایات، شاید بتوان گفت مودت درجه‌ای بالاتر از محبت است. مانند روایاتی که بیانگر این نکته است که مودت، برای تثبیت و تأکید محبت و دوستی، نیاز به ابراز و اظهار دارد. در الکافی روایتی آمده: «إِذَا أَحْبَبْتَ رَجُلا فَأَخْبِرْهُ بِذَلِکَ فَإِنَّهُ أَثْبَتُ لِلْمَوَدَّةِ بَیْنَکُمَا» اگر به کسی محبت داری او را به آن محبت، خبردار کن که این اعلام محبت برای ثبوت مودت میان شما کارسازتر است.
یکی دیگر از شواهد مبنی بر اینکه مودت درجه‌ای بالاتر از حب است روایاتی است که اشاره دارد عداوت و دشمنی، ضد مودت و بغض، ضد محبت است و روشن است عداوت و دشمنی بالاتر از بغض است. بنابراین مودت نیز درجه‌ای بالاتر از محبت است.
الزامات این مودت چیست؟
به‌طور کلی مودت با دیگران دارای الزاماتی است که بحث از آن فرصتی طولانی می‌طلبد اما اگر بخواهیم به‌طور اختصاصی مودت اهل بیت(ع) را عرض کنیم باید بگوییم از منظر امام رضا(ع)، مودت آن بزرگواران(ع) دارای الزاماتی است که شخص محب باید آن‌ها را در وجود خود نهادینه کند. یکی از این الزامات، زیارت امامان(ع) است. از آن حضرت در کافی:2/567 و عیون اخبار الرضا(ع): 2/577 نقل شده: «ان لِکُلّ امامٍ عهدٌ فی عنق اولیائه و شیعته و ان مِن تمام الوفاء بالعهد زیارة قبورهم فمن زارهم رغبة فی زیارتهم و تصدیقا بما رغبوا فیه، کان ائمتهم شفعائهم یوم القیامه» یعنی برای هر امامی عهدی بر گردن اولیا و شیعه او است. از موارد تمام کردن وفای به عهد، زیارت قبور آن امامان است. پس کسی که از روی شوق، رغبت و علاقه به زیارت امامان، آنان را زیارت کرده و آنچه امامان به سوی آن رغبت داشتند و خواستار آن بودند را تصدیق کند و بپذیرد، ائمه(ع) شفیعان آنان در روز قیامت باشند.
یکی دیگر از الزامات مودت، این است که محبان آن بزرگواران، زینت آنان باشند، نه مایه شرمساری و سرافکندگی. به این معنا که هر کسی کمترین برخوردی با شیعیان داشت از منش و رفتار او متوجه شود او مطیع و تسلیم اهل بیت(ع) است و در تمام کارها آن بزرگواران را سرمشق خود قرار داده است. حضرت در توصیه‌ای به شیعیان فرمودند: «کونوا لنا زیناً و لاتکونوا علینا شینا». همچنین آن حضرت برای رسیدن به این امر، شیعیان خود را به رعایت ورع و تقوا، ادای امانت، راست‌گویی در گفتار و رعایت حسن همجواری درخصوص دیگران دعوت کرده‌اند؛ آنجا که فرمودند: «لا تَدعُوا الَعمَلَ الصّالِحَ و الإجتِهادَ فِی العِبادَهِ، إتّکالاً علَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌سلم»، کار شایسته و کوشش در عبادت را تنها به اعتماد و پشت‌گرمی محبت آل‌محمد(ص) رها نکنید. (فقه الرضا(ع): ص۳۳۹)
مودت اهل بیت(ع) چه آثار و برکاتی برای ما دارد؟
درباره آثار مودت اهل بیت(ع) روایات فراوانی وجود دارد. ازجمله در برخی روایات، حشر با اهل بیت(ع) از آثار مودت آن بزرگواران بیان شده است (امالی صدوق: مجلس37) یا در برخی روایات، مودت اهل بیت(ع) موجب چشم‌روشنی هنگام مرگ، در قبر، روز قیامت و هنگام دریافت نامه اعمال ذکر شده است (خصال صدوق:2/360) یا اینکه در برخی روایات دیگر، وصول به بهترین نیکی‌ها را با مودت اهل بیت(ع) می‌دانند (غرر الحکم:1/217).
بیان همه آثار و فواید مودت اهل‌بیت(ع) در این گفت‌وگوی کوتاه میسر نیست و مخاطبان عزیز می‌توانند با مراجعه به روایات این باب، از آثار و فواید این مودت و محبت مطلع شوند تا با بینشی عمیق‌تر و گام‌هایی استوارتر، خود را ملزم به مودت خالصانه آن بزرگواران(ع) کنند.
از نظر اهل‌بیت(ع) و به‌خصوص امام رضا(ع)، مودت و محبت به دیگران دارای آثار فراوانی است که می‌تواند اجتماع بشری را در مسیر حیات طیبه قرار دهد. هر چه مقام و درجه متعلق این مودت، عالی‌تر و والاتر باشد، ارزش این مودت بالاتر خواهد بود؛ بنابراین مودت اهل بیت(ع) بالاترین درجه مودت محسوب می‌شود که در روایات ما الزامات و آثار و فواید فراوانی برای آن ذکر شده است. همه شیعیان و پیروان اهل‌بیت(ع) باید درجه مودت خود به آن بزرگواران و دوستان آن حضرت را تقویت کنند و به الزامات آن پایبند باشند؛ که هر کس چیزی را دوست داشته باشد و به آن محبت و مودت بورزد، سعی و تلاش خود را برای شبیه شدن به او به کار می‌گیرد و از نظر رتبه و مقام معنوی به او نزدیک می‌شود.
نظر شما