چند روز پیش خیری مبنی بر تغییر رهبری حزب جمهوری خلق منتشر شد . حزبی که به مدت بیش از ۱۲ سال رهبری آن به عهده کمال قلیچدار اوغلو بوده است و اخیرا اوزگور اوزل رهبری آن شده است .این حزب میراث دار آتاتورک می باشد که در چند سال گذشته اخیر با قلیچدار اوغلو جبهه واحد مخالفین را علیه حزب عدالت و توسعه ایجاد کرده بود . ام چه شد که این حزب راضی به برکناری رهبر خود شد؟

برکات اوغلو!

دکتر رضا شیبانی تحلیلگر مسائل قفقاز و اورسیا در تشریح این موضوع گفت :  برای درک بهتر موضوع ابتدا باید سیر اتفاقات را بررسی کنیم . چرا که آقای اوغلو با رهبری بسیار هوشمندانه خودش در حزب جمهوری خواه خلق (توانست به محبوبیت برسد) و این حزب را که تا قبل از سال ۲۰۱۰ عملا در صحنه سیاسی ترکیه یک حزب فرعی محسوب می شد به یک حزب فعال تبدیل کند . رهبری ۱۲- ۱۳ ساله کمال قلیچدار اوغلو باعث شد جبهه اپوزیسیون وحدت نسبی را علیه اردوغان و حزب او داشته باشند . همچنین نبود آقای قلیچدار اوغلو در اپوزیسیون ترکیه اثرات منفی خودش را  درآینده خواهد گذاشت .

اوغلو با رهبری هوشمندانه خودش در بیش از ۱۰ سال اخیر توانست یک اپوزیسیون همیشه بازنده در انتخابات را به اپوزیسیونی فعال در صحنه سیاسی ترکیه تبدیل کند . انتخاباتی که نتیجه اش هم از قبل مشخص بود ، شخص آقای اردوغان برنده خواهد شد را به رقابتی تنگاتنگ که نفس ها را تا آخرین لحظه در سینه حبس کرده بود تبدیل کرد . ضمن اینکه درانتخابات اخیر ریاست جمهوری ترکیه آقای قلیچدار اوغلو با اختلاف ۲ میلیون رای از اردوغان شکست خورد ، که البته نباید این را شکست تصور کرد .

وی در چرایی این موضوع تشریح کرد : شکست با اختلاف دومیلیون رای یعنی با ۴- ۵ درصد رای ؛ البته این را نباید شکست نامید چرا که اردوغان با تسلط برتمام ابعاد سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی و امنیتی ترکیه توانست سیطره کامل امنیتی بر تمام وجوه اجتماعی ترکیه دست یابد . بعد از کودتای جولای ۲۰۱۵ ، پاکسازی کامل انجام شد و ۶۰ هزار کارمند در ادارات مختلف اخراج شدند . در چنین فضایی اوغلو توانست اردوغان را که آینه دار اسلام گرایی ترکیه است به چالش بکشد .

دلایل مخالفت با قلیچدار اوغلو در حزب جمهوری خواه خلق

دکتر شیبانی در ادامه افزود  : حزب جمهوری خواه خلق به دو دلیل با آقای کمال قلیچدار اوغلو مخالفت کرد که اگر از نظر منفعت برای اپوزیسون نگاه کنیم به ضرر خودشان می باشد . مسئله اول اینکه ، جبهه مخالفین معتقد بودند که آقای قلیچدار اوغلو نتوانست از وضعیت به وجود آمده بحران معیشتی که در نتیجه سیاست های بلند پروازانه آقای طیب اردوغان پدید آمده استفاده کند برای تضعیف آن و پیروزی اش در انتخابات ترکیه ؛ ضمن اینکه از آنجایی که مرام حزب جمهوری خواه خلق سوسیالیستی می باشد و احزاب در طول تاریخ دچار دگرگونی ها و تحولات درونی می شوند ، لزوما این حزب همان حزبی نیست که آتاتورک تاسیس کرد بوده است.

چرا که این حزب دچار تحولات ایدئولوژیکی شده است تا به رهبری آقای اوزل برسد . آقای اوزل وجهه چپ گرایانه ای تری دارد نسبت به آقای قلیچدار اوغلو ، چرا که وجه شهرتش نه به عنوان یک دارو ساز که به طور مثال سابقه ریس اتحادیه داروسازان ترکیه را در کارنامه اش داشته باشد بلکه به  خاطر فعالیت چپ گرایانه اش به نفع معدنچیان در ترکیه می باشد .

این کارشناس بین الملل تصریح کرد : یعنی فردی را روی کار آوردن که دقیقا از همان نگاه ، انتقاداتی را به آقای کمال قلیچدار اوغلو می کردند . چرا که نتوانسته با نگاه چپ گرایانه و با استفاده از فرصت پیش آمده در ترکیه بتواند رای جمع کند . در واقع کسی را آوردن با استفاده از جنبه های چپ گرایانه ی بیش تری داشته باشد نسب کمال قیلچدار اوغلو و با این پیش بینی او را رهبر جدید حزب جمهوری خواه خلق کردن که با چپ گرایی بیشتر بتواند ارتباط گیری بیشتری را نیز با طبقات فرودست اجتماع ترکیه انجام بدهد .

شیبانی همچنین گفت : مسئله دومی که در نظر حزب جمهوری خواه خلق وجود دارد ، این است که کمال قلیچدار اوغلو آنچنان که باید و شاید با جریان غرب گرایی ارتباط نگرفت . البته این هم یک دوگانه است ، چرا که کمالیست ها از طرفی می خواستند چپ باشند و با سر دادن شعار های کمونیستی رای جمع کنند و از طرفی مطرح می کنند که آقای اوغلو آن جور که باید و شاید در نقطه مقابل اسلام گرایی ادوغان نایستاده است و با غرب و غربی ها ارتباطی نگرفت و مورد حمایت غرب هم واقع نشده است .

وی ادامه داد ، آقای اوغلو با علم به اینکه جامعه ترکیه یک جامعه اسلامی است و با اینکه خودش اسلام گرا نمی باشد به شکل واضحی سعی داشت از رادیکالیزه شدن اپوزیسیون در برابر دولت با مباحث دینی پرهیز کند و سکولاریسم و اسلام گرایی را بطور رادیکالیسم مطرح نکند و همیشه از رادیکالیسم اسلامی اردوغان در انتخابات فرار می کرد و با آن روبرو نمی شد (بطور واضح برخورد رادیکالیسم اسلام وسکولار را نمی پسندید).   

موضع گیری اوزل علیه حماس

این کارشناس تشریح کرد : اما وقتی آقای اوزگور اوزل بر سرکار آمد در همین کنگره ای که برای حزب جمهوری خلق به شکل بی پروایی " علیه حماس و غزه " موضع گرفت و حماس را یک گروه ترویستی نامید . به نظر من به عنوان یک کارشناس ، رهبر شدن چنین شخصیتی در ترکیه  که جامعه مذهبی خوب ، پرجمعیتی و  قابل توجهی دارد و نسبت به مسئله فلسطین بسیار حساس است اشتباه تاریخی اپوزیسیون ترکیه است . در کشور ترکیه با توجه به توهمی که برای اپوزیسیون ایجاد شده است فردی را آورده اند که حماس را گروه تروریستی عنوان می کند و قطعا ضرر و زیان این موضع گیری اشتباه را در انتخابات بعدی خواهند دید . 

به احتمال زیاد جبهه مخالفین با تغییر رهبر تضعیف خواهد شد چرا که مخالفین ائتلاف حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی زمانی که ( قلعه استانبول را فتح کردند ) فکر کردند همه جای ترکیه جامعه استانبول است که در آن طبقه متوسط و مرفه و غرب زده غلبه دارد . اما اینطور نیست ، جامعه ترکیه شهر های دیگری مثل ارزروم را دارد که حتی در خیابان های شهرهای دیگر ترکیه اگر راه بروید متوجه تفاوت با شهر استانبول و ازمیر و آنکارا خواهید شد . مهم ترین وجه تفاوتها مذهبی و اسلام گرا بودن سایر شهرها با استانبول می باشد .

نتیجه تغییر رهبری حزب جمهوری خلق

این کارشناس بین الملل در پاسخ به این سوال که نتیجه تغییر رهبری چه پیامدی برای مخالفین خواهد داشت گفت : این اتفاق خیلی به نفع اردوغان تمام شد و هرچند تنش های لفظی بین اوزل و اردوغان وجود خواهد داشت ؛ مثلا در بحث فلسطین یا (سوریه) اما این حزب با رهبری جدید و سیاستی در پیش گرفته لطمه خواهد خورد . جامعه ترکیه در حال حاضر فضایی را تجربه می کند که شخص اردوغان به لحاظ سیاسی و امنیتی حاکم مطلق می باشد و توانسته مخالفین خودش را پراکنده کند . به نوعی اردوغان بعد از ( سالها ) اولین شب بعد از تغییر رهبری جمهوری خلق سرش را با آرامش روی بالشت گذاشته است.

الان هم حزب جمهوری خلق توسط خودش یکی از عوامل وحدت نسبی مخافلین علیه حزب حاکم را در یک اشتباه تاریخی عزل کرد . ( شاید ) در ادامه بتوانند در کلانشهرهای ترکیه مثل استانبول پیروز انتخابات بشوند ولی با رویکرد غرب گرایانه ای که شخص اوزل خواهد داشت و به شکل بی پروایی آن را درپیش گرفته بعید است در کلیت جامعه ترکیه چه مجلس و چه دولت موفقیتی فراتر از ۴۷ درصد آرای قلیچدار اوغلو در انتخابات پیشین ریاست جمهوری کسب کنند. 

برکناری اوغلو تصمیم جمعی اپوزیسیون یا صرفا حزبی ؟

همچنین وی در پاسخ به این سوال که آیا برکناری اوغلو صرفا تصمیم یک حزب بوده یا فشار سایر احزاب هم موثر بوده است گفت : علت این موضوع تحلیل های اشتباه بر اساس الگو های رایج می باشد . اپوزیسیون علت شکست خود را در قلیچدار اوغلو می بینند. چرا که مخالفین طیب اردوغان پیروزی در استانبول و سایر شهر ها در انتخابات شهرداری ها را به دست آورده بودند و مست آن پیروزی بودند . آنها فکر می کردند که می توانند ریاست جمهوری را هم پیروز شوند به همین دلیل قلیچدار اوغلو را عامل شکست در این انتخابات می دانند .

این در حالی است که وی به عنوان یک پارلمانیست مقام بالایی نداشته بود و با رهبری صحیح وحدت مخالفین را حول محور خودش ایجاد کرده بود . در جامعه ای که تمام کشور در دستان اردوغان و حزب حاکم وی می باشد شکست با دومیلیون رای یک پیروزی محسوب می شود .  در آینده نیز حزب آقای اردوغان به احتمال زیاد در آینده دچار ریزش هایی خواهد شد و کمالیست ها ( در انزوا ) قرار خواهند گرفت . همچنین ائتلاف حزب آینده و سعادت فضای سیاسی یک دهه آینده ترکیه را در تحت تاثیر خود قرار خواهند داد .

خبرنگار: حمید اسدی