«محمد هاشم ظریف تبریزیان» متولد مشهد بود و اگر در دوران کودکی ملاقاتش می‌کردی، با خودت می‌گفتی در جوانی ورزشکار می‌شود. آکروبات و ژیمناستیک کار می‌کرد و آن‌قدر ورزش را سفت و سخت گرفته بود که هم مدال داشت و هم مربی و داور بود. نامش در ورزش خراسان بزرگ در کنار قهرمانان و مربیانی چون علی یزداد، حسینی، جلیل جاوید، شهید شمقدری، حمزه وحدت، احمد ارنوائی، علی شریفیان، غلامرضا کاشی‌پز، صمد فیضی، اکبر جوانبخت، عباس میم بریان، احمد شهیدی، باغبان، بنائی، رحمان بردبار و اوحدی آورده می‌شد. جام‌ها و مدال‌های زیادی را در دوران طلایی قهرمانی‌اش یعنی دهه 20 تا اواخر دهه40 بدست آورد. اما از همان نوجوانی، موازی ورزش، هنرمند هم بود و این برای ما که حالا زندگی‌نامه‌اش را می‌خوانیم باید غریب باشد که چطور یک ورزشکار حرفه‌ای موازی جست‌وخیز و پرش و پرتاب، قلم به دست گرفته و مشغول کاری ظریف چون هنر نگارگری و تذهیب است. نکته‌ای که خود استاد هم در معرفی خودش در کتاب آینه هنر که منتخبی از آثار او است، به آن اشاره کرده: «یک نکته دیگر را هم بگویم و مطلب را درباره خودم خاتمه بدهم و آن اینکه حقیر در روزگار جوانی که بهار زندگانی است، در رشته ژیمناستیک صاحب نام بودم و مدال‌ها و پرچم‌ها و کاپ‌های متعددی بدست آوردم و هنوز اکثر مردم محترم مشهد، حقیر را به‌عنوان ورزشکار می‌شناسند و از هنر نقاشی بنده فقط صاحبان هنر مطلع هستند».

یک حرفه‌ای در حوزه مرمت

مثل خیلی از مردم آن روزگار به امکانات زیادی دسترسی نداشت اما این شرایط مانع از بالندگی ذوق و استعداد فراوانش نشد و ذهن خلاق و دستان هنرمندش، هنر نگارگری و تذهیب را می‌آموخت. هنری که انگار مسیر اصلی زندگی‌اش را ساخت و با استخدام در سن 19سالگی در کتابخانه حرم مطهر رضوی، کار و حرفه‌اش هم شد. حرفه‌ای که به‌سرعت زیر دست استاد قزلباش شکل حرفه‌ای و تخصصی پیدا کرد و از هاشم ظریف تبریزیان یک استادکار در حوزه مرمت نسخ خطی قرآن ساخت. از آن به بعد در کتابخانه آستان قدس رضوی به صورت تخصصی در زمینه قرآن‌های خطی و همچنین قرآن‌های نفیس و قدیمی مشغول بود و آن‌ها را به شکل بسیار زیبایی تذهیب‌کاری ‌می‌کرد. جلدسازی قرآن‌ها و کتاب‌های خطی از دیگر کارهای تخصصی او بود.

یک همراهی هنرمندانه

 منتخب نفیس قرآن کریم به خط ابراهیم سلطان، فرزند دوم گوهرشاد یکی از شاهکارهای هنر کتابت و تذهیب دوره تیموریان در قرن نهم محسوب می‌شود. این نسخه منحصر به ‌فرد شامل 12سوره منتخب است که 32صفحه در ابعاد 45 در 65 سانتیمتر را دربرمی‌گیرد. این قرآن نفیس سال 1306 قمری دوباره توسط ملاحسین،‌ صحاف‌باشی آستان قدس رضوی،‌ صحافی و مرمت شد ولی دوباره جلد روغنی بسیار ظریف و پرکاری توسط سه تن از مذهبین کتابخانه یعنی محمدرضا قزلباش،‌ عیسی آلفته و هاشم ظریف تبریزیان برای آن ساخته شد.

گل و بوته با نقش گنبد

یکی دیگر از کارهای ماندگار او تابلو گل و بوته همراه با نقش گنبد، گلدسته و ایوان طلای بارگاه حضرت رضا(ع) است که ازجمله آثار نفیس تالار مرقعات، جلدها و ابزار کتابت این گنجینه است.

تصویر حرم مطهر رضوی در بخش میانی تابلو و حدیث سلسله‌الذهب در بخش پایینی این اثر به شرح «لا إلهَ إلَّا الله حِصنی، فَمَن دَخَلَ حِصنی أمِنَ مِن عَذابی» به چشم می‌خورد. این اثر را هم استاد تبریزیان در سال 1364 خلق کرد.

تذهیب کتاب اشعار اعتصامی

بیش از 250 منبع اطلاعاتی با موضوع پروین اعتصامی در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی موجود است که در این میان یک مرقع هنری نفیس از اشعار این بانوی ادیب به چشم می‌خورد. این مرقع هنری، به قلم ابوالقاسم صالح‌زاده یزدی به خط شکسته نستعلیق 11سطری در سال 1409 قمری کتابت و به دست استاد هاشم ظریف تبریزیان به صورت هنرمندانه‌ای تذهیب شده است.

تصویرگر نایب التولیه‌ها

استاد تبریزیان در سال‌های فعالیت هنری بیش از 300اثر بدیع نگارگری و مینیاتور خلق کرد و فعالیت‌هایی در ترمیم انواع قلمدان‌ها، جلدهای قرآن نفیس، کتاب‌های عتیقه و ارزشمند، تذهیب کتب خطی و نقاشی جلدهای روغنی داشت. کتاب آینه هنر که مشتمل بر آثار برگزیده او است سال ۱۳۶۹ به چاپ رسیده و تصویرسازی از سلاطین قاجاریه، شخصیت‌های مملکتی، واقفان، متولیان و نایب‌التولیه‌ها و تصویرگری شاهنامه فتحعلی‌شاه هم در کتاب شمس‌الشموس چاپ شده است. تعدادی از آثار استاد تبریزیان به موزه‌های خارج کشور انتقال یافت و بقیه در موزه آستان قدس رضوی محفوظ است.

خدمت بدون بازنشستگی به کتاب قرآن

استاد تبریزیان سال ۱۳۴۵ تقاضای بازنشستگی کرد اما همکاری‌اش را با کتابخانه مرکزی آستان قدس همچنان ادامه داد.

او آنچنان با کار و حال و هوای شغلش در این سال‌ها مأنوس شده که در مقدمه کتاب آینه هنر با نگارش این بیت «بامدادان که نهم پای برون از منزل/ حسن عهدم نگذارد که روم جای دگر» به آن اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «سال ۱۳۴۵ تقاضای تقاعد از کار نمودم اما به دلیل خلوص نیت و اشتیاق وافر و ارادت صادق به آستان مقدس رضوی چندین مرتبه به کتابخانه برگشتم و اینک مدت ۴۸ سال است که به فضل خدای متعال افتخار خدمت در کتابخانه آستان قدس را دارم و مقدار زیادی از تابلوهایی که در این مدت کشیده و مرقعات جلدهای روغنی چندی که به نوک قلم‌مو و رنگ و روغن فراهم آورده‌ام به حمدالله هم‌اکنون در موزه و گنجینه قرآن و کتابخانه آستان قدس رجب رضوی موجود است و از تمامی آن‌ها با کمال دقت محافظت و مراقبت می‌شود».

او که سال 1375 نشان استادی را از سه وزارتخانه کار، علوم و فرهنگ دریافت کرده بود؛ سال‌های پیش از این درجه، پا جای پای استادش محمد رضا قزلباش گذاشته بود و به تربیت شاگردان و علاقه‌مندان به هنر نگارگری در آموزش‌وپرورش و مجامع هنری سطح کشور نیز مشغول بود. مرحوم تبریزیان با آثار نفیسش در بیش از 30 نمایشگاه شرکت کرد که طی آن‌ها بارها قدردانی شد. در هشتمین نمایشگاه قرآن کریم، هاشم ظریف تبریزیان به سبب 60سال خدمت خالصانه در مرمت نسخه‌های خطی قرآن کریم و طراحی جلد و جلدسازی سنتی قرآن، از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان خادم برگزیده قرآن کریم انتخاب و معرفی شد. این استاد نگارگر ۱۰ خرداد ۱۳۸۰ دارفانی را وداع گفت و در بلوک ۱۷۸ بهشت ثامن صحن جمهوری حرم مطهر رضوی آرام گرفت.