به گزارش قدس آنلاین، عرضه محصولات پتروشیمی و مصالح ساختمانی در بورس کالا و یا خارج از آن مسئله‌ای چالشی است که چندی پیش به اختلاف میان دو وزیر اقتصاد و مسکن دولت نیز کشید. مجلس شورای اسلامی نیز در ادامه بررسی برنامه هفتم توسعه، باوجود مخالفت دولت، امکان عرضه محصولات پتروشیمی خارج از بورس کالا را که به گفته رئیس سازمان برنامه، یک حکم رانت‌زاست، فراهم کرد.
منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه معتقد است حذف فروش محصولات پتروشیمی از بورس کالا به این معناست که شرکت‌های پتروشیمی می‌آیند ذیل خودشان یک شرکت ثبت می‌کنند تحت عنوان زنجیره تولید، سپس آن را به خودشان می‌فروشند؛ این کار یعنی حذف رقابت و ایجاد رانت برای پتروشیمی‌ها، سپس سایر شرکت‌ها باید دست دوم و سوم از شرکت‌های مربوط با قیمت‌های بالاتر خریداری کنند.
از آن سوی دیگر محسن زنگنه، سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم معتقد است این حکم به معنای حذف عرضه در بورس کالا نیست، بلکه بخشی از محصولات پتروشیمی که مشتری ندارد و روی دست شرکت مانده، وارد بازار سیاه می‌شود، در این حکم آمده شرکت پتروشیمی مستقیماً به شرکت‌های مصرف‌کننده این محصولات در قراردادهای بلندمدت عرضه کند. پیش از این نیز محسن زنگنه ضمن انتقاد از تبدیل شدن بورس کالا به بنگاه اقتصادی و حراجی اقتصادی و دور شدن از رسالت اصلی خویش و فقدان تنظیم‌گری لازم در این حوزه، از وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس خواسته بود به این رویه غیرکارشناسی بورس کالا ورود کنند، زیرا عملکرد بورس در عرضه برخی محصولات کشاورزی به‌نفع غیرتولیدکنندگان است.
در خصوص مزایا و معایب عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا به گفت‌وگو با کارشناسان پرداخته‌ایم.
درصورت عدم عرضه محصولات در بورس، درگیر بازار سیاه خواهیم شد
حسن حسین‌نیا، کارشناس بورس کالا در گفت‌وگو با خبرنگار قدس گفت: کالاهایی که مکانیزم عرضه متفاوتی دارند و یا اینکه میزان تقاضا در برابر عرضه در آنان بسیار بیشتر است، درصورت عدم عرضه در بورس کالا درگیر بازار سیاه و ابهام در نحوه عرضه می‌شوند.
وی با بیان اینکه از طرف وزارت صمت برای محصولات فولادی سامانه‌ای به‌نام بهین‌یاب تعریف شده که این مسیر را کنترل شده و بر اساس یک‌سری معیار تخصیص می‌دهد، بنابراین نمی‌توان گفت حراج است، افزود: به‌طور کلی وظیفه بورس کالا این نیست که قیمت‌ها را پایین نگاه دارد، بلکه وظیفه بورس کالا این است عرضه و تقاضا را در یک نقطه تعادلی و منصفانه پیش ببرد.
وی در پاسخ به‌این پرسش که آیا در عرضه محصولات انحصاری نظیر فولاد و پتروشیمی این تعادل وجود دارد، اظهار کرد: بی‌شک بهتر از حالتی است که خارج از بورس و در بازار سیاه عرضه شوند. در گذشته عرضه خارج از بورس تجربه شده و شرایط بسیار بدتر از امروز بوده به‌طوری که سودهای کلان و بادآورده در بازار سیاه نصیب یک‌سری افراد می‌شد؛ اما اکنون اوضاع بهتر است.
این کارشناس بورس درخصوص نحوه عرضه محصولات گروه کشاورزی هم ابراز کرد: در این زمینه باید گفت محصولی مانند زعفران که در گذشته پس از برداشت درگیر دلال‌بازی می‌شد و دلالان و جمع‌کنندگان محصول آن را به‌پایین‌ترین قیمت خریداری می‌کردند، امروز در بورس اوضاع بهتری دارد. در حال حاضر انبارهایی وجود دارند که کشاورز می‌تواند در آن‌ها محصول را سپرده و خودش مستقیم در بورس عرضه کند.
افزایش قیمت و بهره‌برداری دلالان؛ دو انتقاد از بورس
این کارشناس بورس کالا با بیان اینکه افزایش قیمت و بهره‌برداری دلالان؛ دو انتقادی است که برخی به بورس وارد می‌دانند که البته صحیح نیست، گفت: کشاورزان در بورس متناسب با شرایط عرضه سود می‌کنند؛ کشاورزانی که پس از برداشت محصول و در زمان فراوانی عرضه، محصول خود را وارد بورس می‌کنند، سود کمتری می‌برند و البته قیمت‌ها رنج پایین‌تری دارد، بنابراین نمی‌توان گفت بورس محصولات را گران‌تر می‌کند و کشاورزانی که از صبر و ابزارهایی که در بورس وجود دارد بهره می‌گیرند، سودی بیشتری کسب می‌کنند، بنابراین نمی‌توان مدعی شد حاصل دسترنج آنان نصیب غیرتولیدکنندگان می‌شود.
وی تأکید کرد: از طرفی در بررسی نرخِ عرضه محصولات در بورس کالا باید وضعیت کلان اقتصاد کشور را هم درنظر گرفت. سایر محصولات کشاورزی متناسب با تورم افزایش قیمت دارند و به‌نظر می‌رسد بورس کالا این افزایش را در حد منطقی خود نگاه داشته و از رشد شدید آن جلوگیری کرده است، بنابراین انتقادات وارده را غیرمنصفانه می‌دانم.
احتمال عدم مدیریت صحیح تعارض منافع در بورس طبیعی است
محمدرضا فلفلانی، دیگر کارشناس بورس هم به خبرنگار ما گفت: اظهار نظر در خصوص این مطلب به‌صورت کلی خیلی اعتبار ندارد و بهتر است چنانچه قرار است در سطح کلان در رابطه با این موضوع بحث شود، با این ادبیات صحبت کنیم که آیا برای بورس کالا نهادهای تنظیم‌گر و قانون‌گذار داریم که بتواند زمینه‌هایی فسادزا و رانتی و همچنین زمینه‌های حراجی را از بین ببرد؟
وی ادامه داد: چنانچه در این سطح صحبت کنیم در پاسخ باید بگوییم یک‌سری نهادها همچون سازمان بورس وجود دارند که موظف به تدوین و ارائه راهکار و دستورالعمل به‌منظور شناسایی و رفع این فسادها و یا حداقل موظف به ارائه بسته‌های تسهیل‌ساز به‌نهادهای مرتبط هستند.
این کارشناس بازار سرمایه احتمال عدم مدیریت صحیح تعارض منافع در بورس را طبیعی دانست و تصریح کرد: در هیئت مدیره بورس کالا یک‌سری ذی‌نفعان از صنایع مهم کشور ازجمله فولاد و پتروشیمی حضور دارند به‌همین دلیل این موضوع طبیعی است؛ اما راه‌حل بحث تعارض منافع این نیست که محصولات را از بورس خارج کنیم.
خروج محصولات از بورس، راه‌حل ریشه‌ای مشکل نیست
فلفلانی اضافه کرد: خروج محصولات از بورس راه‌حل ریشه‌ای این مشکل نیست و چه بسا منجر به افزایش زمینه‌های فساد و کاهش شفافیت در عرضه این محصولات شود.
وی تأکید کرد: با این گفته که عرضه محصولات پتروشیمی در بورس به‌صورت حراجی شده مخالفم، ولی چنانچه بخواهیم محصول به‌محصول بحث کنیم، ممکن است محصولی را بیابیم که شیوه عرضه و تقاضا در آن خیلی شفاف نیست و یا بتوانیم اشکالاتی را به‌آن وارد کنیم؛ اما فقط در برخی محصولات خاص و نه در همه آنان.
این کارشناس بورس در خصوص نحوه عرضه محصولات کشاورزی هم ابراز کرد: بورس کالا و به‌صورت کلی بورس‌ها در تمام دنیا به‌عنوان یک ابزار برای اینکه معاملات به‌صورت شفاف میان خریدار و فروشنده انجام شود، هستند تا اطمینان حاصل کنیم طرفین به‌تعهدات خود پایند هستند؛ درصورت وجود اشکالاتی در آن، باید ریشه مشکل را در سیاست‌های کلان و قوانین و مقررات بررسی کنیم نه در بورس.
هم‌اکنون بستری شفاف‌تر از بورس وجود دارد؟
به‌عقیده فلفلانی، بورس ابزار نهایی و ویترین کار است که نقشی در مشکلات بیان شده ندارد و چنانچه بخواهیم آن را حذف کنیم باید به‌این پرسش پاسخ دهیم در صورت حذف، بستر دیگری برای جایگزینی معاملات و ایجاد زمینه‌ای شفاف‌تر وجود دارد؟
وی ضمن بیان اینکه تصور نمی‌کنم چنین بستری وجود داشته باشد، درصورت وجود، دوستان تبیین کنند، خاطرنشان کرد: به‌صورت کلی بورس ابزاری برای تنظیم بازار است به‌این شرط که سیاست‌گذار به‌این باور برسد و علم و دانش استفاده از این ابزار برای تنظیم بازار را کسب کند؛ اما چنانچه این فضا رقم نخورد در مسیری قرار خواهیم گرفت که دائم می‌خواهیم بورس کالا را که فقط یک ابزار است، زیر سؤال ببریم.
نظر شما