وضعیت صنعت انیمه در ایران

بیشتر از 20 سال است که پای انیمه‌های ژاپنی به تلویزیون ایران باز شده است. حالا عمده ایرانی‌ها با شخصیت‌های انیمه‌های قدیمی معروف مثل ای کیو سان، میتی کومان، سوباسا اوزارو، سندباد و هایدی خاطرات فراموش نشدنی دارند. همزمان با ورود پخش فیلم‌های کره ای در ایران، موج محبوبیت انیمه‌ها نیز شدت گرفت. اکنون با رشد پلتفرم‌های آنلاین پخش فیلم و سریال، روند محبوبیت انیمه‌های ژاپنی بطور چشم‌گیری رو به افزایش است. مهم‌ترین علت آن، اشتراکات فرهنگی ایران و ژاپن به‌عنوان دو کشور آسیایی است. پرهیز از خشونت، جمع‌گرایی، مثبت‌اندیشی، پیروزی خیر بر شر از مختصات اصلی محتوای صنعت انیمه در ژاپن است که به افزایش محبوبیت آن‌ها در ایران و سراسر جهان کمک کرده است.

دهه 1980 به‌عنوان عصر طلایی صنعت انیمه ژاپن شناخته می‌شود. مجموعه انیمیشنی کارتون کاپیتان سوباسا که در ایران با نام کارتون فوتبالیست‌ها شناخته شده، در سال 1981 پخش شد. محبوبیت جهانی این انیمیشن سریالی، راه را برای انیمه‌های ورزشی مثل روحیه مبارز، قهرمانان تنیس، اسلم دانک نیز هموارتر کرد.

پرفروش‌ترین انیمه‌ها در بیست سال گذشته

انیمه «شهر اشباح» استودیو جیبلی در سال 2001 ساخته شد. این انیمیشن یکی از بهترین انیمه‌های ژاپنی تاریخ انیمیشن است که توانسته یک دوره برنده جایزه اسکار بهترین فیلم پویانمایی و برنده جایزه خرس طلایی در جشنواره فیلم برلین شود. انیمیشن معروف شهر اشباح پیش از اکران «نام تو» پرفروش‌ترین انیمه جهان بود.

انیمه سینمایی «نام تو» یک انیمه ژاپنی رمانتیک فانتزی، برگرفته از رمان نام تو است که در سال 2016 تولید شد. این فیلم انیمیشنی توانست با فروشی معادل 360 میلیون دلار، سومین انیمه سینمایی پرفروش تاریخ سینما و چهارمین فیلم پرفروش سینمای ژاپن شود. این فیلم در وب‌سایت IMDB با امتیاز 8.4 در بین 100 فیلم برتر سینما قرار دارد.

انیمیشن سینمایی «شیطان کش: قطار موگن» اثر کریستوفر نولان نیز که با اقتباس از یک مجموعه مانگا به همین نام ساخته شده، در سال 2020 به نمایش درآمد. قطار موگن اولین فیلم ژاپنی پرفروش بود که از مرز 400 میلیون دلار عبور کرد. در نهایت با فروش حدود 500 میلیون دلار پرفروش‌ترین انیمیشن جهان در سال 2020 شد.

میازاکی؛ اسطوره جهان انیمه و انیمیشن

در حوزه ساخت انیمه و انیمیشن، کارگردانانی مانند کیوشی کوروساوا، تاکاشی میکه، ماساکی کوبایاشی، ایشیرو هوندا و... در حرفه خود عملکرد فوق العاده‌ای داشتند و آثار ماندگاری را به تصویر کشیدند. همچنین هایائو میازاکی، یکی از همین کارگردان‌های معروف ژاپنی آثار پویانمایی است. وی علاوه بر کارگردانی، طراح، گرافیست، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده فیلم‌های پویانمایی نیز هست. موفقیت‌های میازاکی در حد انیماتور والت دیزنی نیک پارک و کارگردان آمریکایی، استیون اسپیلبرگ یا اورسن ولز است.

میازاکی لقب پدرخوانده انیمیشن را با خود یدک می‌کشد. او اولین کار خود در عرصه پویانمایی را با مجموعه تلویزیونی «گرگ پسر کن» در سال ۱۹۶۳ به عنوان طراح کلیدهای میانی آغاز کرد. وی آثار کلاسیک متعددی را کارگردانی کرده و اکنون یک دهه بعد از «باد برمی‌خیزد» که سال ۲۰۱۳ منتشر شد، با «پسر و مرغ ماهی‌خوار» بازگشته است. در انیمه پسر و مرغ ماهی‌خوار در حالی که جنگ جهانی دوم در جریان است، پسری نوجوان به نام ماهیتو با غم از دست دادن مادرش دست و پنجه نرم می‌کند. در این میان ماهیتو از توکیو به خانه روستایی نامادری جدیدش ناتسکو نقل مکان می‌کند، زنی که شباهت زیادی به مادرش دارد. حال همانطور که ماهیتو تلاش می‌کند تا خود را با شرایط جدید تطبیق دهد، با یک حواصیل خاکستری سخنگو روبرو شده و به دنیایی جادویی قدم می‎گذارد.

بالاتر از باربی و اوپنهایمر

این انیمیشن اولین اکرانش در ژاپن را از روز جمعه 23 تیرماه 1402 شروع کرد. فروش این فیلم از جمعه تا یکشنبه ۱۳.۲ میلیون دلار (۱.۸۳ میلیارد ین) بود که فیلم را به بزرگترین افتتاحیه در تاریخ استودیو جیبلی بدل کرد. اولین تیزر دوبله انگلیسی این فیلم در روز شنبه 13 آبان ماه منتشر شد. همچنین در فرانسه پرفروش‌ترین افتتاحیه سال ۲۰۲۳ را به نام خود کرد و از «باربی» هم موفق‌تر ظاهر شد. در اولین روز اکران این فیلم در فرانسه بیش از ۲۲۲ هزار بلیت برای تماشای آن فروخته شد. این فیلم  که به نظر می‌رسد آخرین فیلم بلند سینمایی هایائو میازاکی استاد انیمیشن ژاپنی باشد، برای دومین آخر هفته در صدر باکس آفیس کره جنوبی قرار گرفت و این در حالی بود که ۲ فیلم پرفروش «تیلور سویفت: تور دوره‌ها» و فیلم ترسناک استرالیایی «با من صحبت کن» هم مدعی کسب این عنوان بودند.  در فاصله جمعه تا یکشنبه ۲.۴۹ میلیون دلار دیگر فروخت و این در حالی بود که هفته پیش از آن هم ۴.۵۵ میلیون دلار در تعطیلات آخر هفته افتتاحیه خود به دست آورده بود. این فیلم در طول روزهای هفته هم موفق ظاهر شد و در مجموع ۱۱.۱ میلیون دلار از ۲۵ اکتبر تاکنون کسب کرده است. لازم به ذکر است که «پسر و مرغ ماهی‌خوار» قرار است از ۸ دسامبر در سینماهای آمریکا روی پرده برود. همانطور که می دانید جدیدترین فیلم کریستوفر نولان و شرکت یونیورسال به نام اوپنهایمر پس از اولین رکوردشکنی در کره، در ۸۰ کشور مبلغ ۳۲ میلیون دلار فروش داشته است. این میزان از درآمد، فروش کلی اوپنهایمر در سراسر جهان را به بیش از ۷۰۰ میلیون دلار رساند. در مقابل شرکت برادران وارنر عملکرد موفق‌تری داشته است. با اضافه شدن درآمد ۲۶.۷ میلیون دلاری از ۷۵ کشور دنیا، مجموع فروش فیلم باربی به ۱.۲۷۹ میلیارد دلار رسید.

اولین واکنش‌ منتقدها به انیمه جدید میازاکی

بسیاری از منتقدین،نویسندگان کتاب و سایت های فیلم ژاپنی مانند ایگا چنل نظراتی راجع به این انیمیشن منتشر کردند که در ادامه برخی از آن‌ها را می خوانید.

سایت فیلم ژاپنی «ایگا چنل» معتقد است که بدون اغراق این فیلم از نظر بصری و داستان جزو بهترین آثار جیبلی است. از سوی دیگر، کسانی که طرفدار جیبلی نیستند ممکن است با سرعت سرگیجه‌آور گسترش صحنه‌ها گیج شوند.

یکی از منتقدین ژاپنی معتقد است که هر فریم از این فیلم مانند یک اثر هنری مجزا به نظر می‌رسد. فیلمی است که می‌توانید ۱۰۰ بار تماشا کنید و در پس‌زمینه هر صحنه، چیزهای جدیدی کشف کنید. نمی‌توان درک کرد که چگونه جزییات تصویری کوچک قادر است فیلم را از یک محصول واقعی به دنیای سوررئال ببرد...یک توردو فرانس انیمه‌ای است که شبیه هیچ چیز دیگری که در دهه گذشته دیده شده، نیست.

مجله فیلم و فرهنگ ژاپنی «سینما پلاس» هم مثل دیگران این فیلم را«نقطه اوج» میازاکی خوانده که بر موتیف‌ها و شخصیت‌هایی از سراسر فیلم‌شناسی او بنا شده که در داستانی تا حدی تاریک‌تر، چالش‌برانگیزتر و شخصی‌تر گنجانده شده‌اند.

بهترین انیمه های هایائو میازاکی ؛ از شهر اشباح تا شاهزاده مونونوکه

انیمه قلعه کاگلیوسترو یکی از بهترین انیمه های میازاکی و در واقع اولین فیلم بلند وی محسوب می شود. داستان این انیمه درباره سارقی به نام لوپین است که موفق شده از یک کازینو دزدی کند، اما متوجه می‌شود پولی که دزدیده تقلبی است. امتیاز IMDB این فیلم 7.6 است.

انیمه های «شهر اشباح» که بالاتر هم به آن اشاره شد و«شاهزاده مونونوکه» عنوان بهترین را از آن خود کرده‌اند. «شهر اشباح» داستان دختر 10 ساله‌ای‌ست که با خانواده‌اش به منطقه‌ی جدیدی می‌روند و وارد جهان کامی (افسانه ارواح شینتوی ژاپنی) می‌شود و «شاهزاده مونونوکه»، در دوره موروماچی ژاپن می‌گذرد و امتیاز این دو انیمه در IMDB به ترتیب 8.6 و 8.4 است. دیگر انیمیشن های وی می‌توان به قلعه ای در آسمان،بند انگشتی ها، پونیو،سرویس تحویل کی‌کی و... اشاره کرد.