حدیث مستور-خبرنگار تحریریه جوان قدس: هر کدام از ما به احتمال زیاد وقتی در خیابان راه می رویم یا در پارک و یا حتی فضای بسته ای همچون مترو قدم می گذاریم، دختران و پسران کم سن و سالی را دیده ایم که سیگاری گوشه لب شان است و به طور خیلی عادی در حال سیگار کشیدن هستند و اولین سوالی که به ذهنمان خطور می کند این است که مگر این ها چند سال دارند؟ و چرا در این سن کم در حال سیگار کشیدن هستند؟

و این صحنه ها که شاهدش هستیم نشان از تغییر مدل های اعتیاد دارد، ابتدا اعتیاد زنانه را شاهد بودیم و به تازگی هم اعتیاد در سنین دانش آموزان! و این فرایند نگران کننده ای برای جامعه ماست، و به همین خاطر در ادامه به آمار و چرایی این مشکلات می پردازیم.

سن اعتیاد به ۱۰ سال رسید!

روزنامه خراسان در گزارشی نوشت : در بین هر ۱۰۰ دانش آموز، ۲.۱  نفر معتادند؛ یعنی اگر دقیق‌تر بخواهیم بگوییم در هر هزار دانش‌آموز، ۲۱ نفر به آسیب اعتیاد مبتلا هستند. این آمار اگرچه چندی پیش قبل توسط معاون پیشگیری ستاد مبارزه اعلام شد اما طبق گفته این مسئول مربوط به سال ۹۵ و آخرین بررسی‌های انجام شده در میان دانش آموزان است. با توجه به افزایش زمینه‌های شیوع آسیب‌های اجتماعی طی سال‌های اخیر، می‌توان نتیجه گرفت که این آمار در شش سال گذشته احتمالا با افزایش همراه شده است. طبق گفته معاون پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر، این بررسی هر پنج‌سال یک‌بار انجام می‌شود که شیوع‌شناسی جدید اکنون در حال اجراست.

شیشه و ماری جوانا و... اما از رتبه تاسف برانگیز اول که گذر کنیم، به دیگر مصارف خانه‌خراب‌کن در میان دانش آموزان هم در آمار معاون پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر اشاره شده است: در بین دانش آموزان هنرستانی ۲.۱ درصد جمعیت‌شان مبتلا به مواد مخدر بودند و ۰.۱۵ درصد شیشه، ۰.۳۶ درصد حشیش، ۰.۹۶ درصد ماری‌جوانا و ۵.۴ درصد مصرف الکل داشتند. وی با اشاره به این‌که شیوع‌شناسی اعتیاد هر پنج‌سال یک‌بار انجام می‌شود و شیوع‌شناسی جدید در حال اجراست، افزود: در بین دانش‌آموزان دبیرستان ۰.۱۹ درصد مصرف شیشه، ۰.۲۴ درصد حشیش، ۰.۵۷ درصد ماری‌جوانا و ۳.۵۳ درصد مصرف الکل داشتند. همچنین ۵.۳۹ درصد جامعه فعال کشور یعنی ۴ میلیون و ۴۰۲ هزار و ۸۰۰ نفر در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال آلودگی به اعتیاد دارند و این رقم در کل دنیا نیز تقریباً به همین صورت است. کاهش سن اعتیاد به ۱۰ سال این که هر سال سن اعتیاد کاهش می‌یابد، یک هشدار خطرناک است؛ درعین حال آماری که با هم مرور کردیم، شرایط شیوع اعتیاد در بین دانش آموزان دبیرستانی را نشان داد. اما باید امیدوار باشیم در پیمایش و شیوع‌شناسی جدید ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور که اکنون در حال اجراست، این آمار به مقطع ابتدایی نرسیده باشد. اگرچه معاون بهزیستی کشور دو روز قبل درباره پایین آمدن سن اعتیاد و تغییر الگوهای اعتیاد به نکات نگران‌کننده‌ای اشاره کرد: مدل اعتیاد در دهه اخیر تغییر کرده و سن اعتیاد کاهش یافته و به ۱۰ سال رسیده است همچنین اعتیاد زنانه شده و  تغییر الگوی مصرف مواد مخدر را شاهد هستیم.

دلایل اعتیاد در دوران تحصیل

اعتیاد در دوران تحصیل می تواند. به دلایل متعددی ایجاد شود. که والدین قادر به کنترل و مدیریت همه آن ها نیستند. اما شناخت این دلایل می تواند تاثیر بسیار زیادی در پیشگیری از ایجاد آن ها شود. این دلایل عبارتند از:

نقش گروه های همسن: یکی از شایع ترین دلایل اعتیاد در دوران تحصیل، نقش پررنگ گروه های همسن فرد می باشد. در صورتی که اعتیاد در میان دوستان و یا نوجوانان هم مدرسه ای، رایج باشد. ممکن است موجب وسوسه فرد برای امتحان مواد مخدر شود. به همین دلیل هم کلاسی و نوجوانانی که فرد با آن ها در طول روز ملاقات دارد، می توانند باعث گرایش فرد به سمت اعتیاد شوند.

وجود مشکلات خانوادگی: یکی دیگر از دلایل اعتیاد در دوران تحصیل، می توان به مشکلات و اختلافات میان والدین و دیگر اعضای خانواده اشاره نمود. در این صورت فرد به دنبال راهی برای دوری از خانه و همچنین عدم تفکر در رابطه با مشکلات درون خانه می باشد. مصرف مواد مخدر می تواند راهکار مناسبی برای فرد نوجوان محسوب شود. که همین موضوع باعث اعتیاد او به مواد مخدر می گردد.

ضعف و شکست تحصیلی: همچنین ضعف تحصیلی و رفوزه شدن در سال تحصیلی می تواند موجب تحقیر و یا تمسخر فرد توسط دیگران شود. در این صورت نوجوان اعتماد به نفس خود را از دست خواهد داد. همچنین خود را فرد بی ارزشی تلقی می نماید. که همین موضوع می تواند موجب گرایش او به سمت مواد مخدر شود.

کنجکاوی بیش از اندازه: بسیاری از نوجوانانی که به سمت اعتیاد در دوران تحصیل، گرایش پیدا می کنند، به دلیل کنجکاوی در مورد مواد مخدر و تمایل به شناخت نتایج آن، معتاد می شوند. به همین دلیل نیاز است تا از قبل، او را به طور کامل در رابطه با عوارض و مشکلات اعتیاد، آشنا کنیم.

رفاه و آسایش نامحدود: از دیگر دلایل اعتیاد در دوران مدرسه، تفریح و سرگرمی افراد است. بسیاری از دانش آموزان در رفاه کامل به تمامی خواسته های درست و غلط خود، به واسطه والدین دست پیدا می کنند. به همین دلیل زمانی که در برابر مواد مخدر قرار می گیرند، برای تفریح و سرگرمی آن را امتحان می کنند.

تمایل به رفتارهای پرخطر: هیجانات بالا و تمایل نوجوانان به رفتارهای پرخطر از دیگر دلایل اعتیاد در دوران تحصیل می باشد. بسیاری از نوجوانان علاقه شدیدی به انجام کارهای خطرآفرین و تهدید کننده دارند. به همین دلیل با وجود اطلاع از عواقب مصرف مواد مخدر، باز هم تمایل دارند، که آن را امتحان کنند

• مصرف تفننی و باورنداشتن به اعتیاد: دانش‌آموزانی که باور دارند و معتقدند با وجود مصرف مواد روان‌گردان، هیچ‌گاه معتاد نخواهند شد یا این باور را دارند که مصرف تفننی آن یا مصرف آن در شرایط بحران روحی یا برای یادگیری بهتر نمی‌تواند آن‌ها را گرفتار کند. این اعتقاد یا باور در هر فردی که باشد، باوری بسیار پرخطر برای گرفتار شدن در دام مصرف مواد روان‌گردان است. ضریب عامل این خطر ۷۰ درصد در نظر گرفته می‌شود.

• میل به لذت‌جویی، لذت‌گرایی و نسبی‌گرایی اخلاقی: این دسته لذت‌های آنی را به لذت‌های غایی و دورتر ولی مفیدتر برای زندگی ترجیح می‌دهند. آن‌ها نمی‌توانند از لذت‌های آنی و مخرب درگذرند و می‌خواهند به هر چیز لذت‌بخشی به‌طور آنی  دسترسی پیدا کنند. برای آن‌ها به تأخیر انداختن لذت‌ها معنی و مفهومی ندارد. درباره درست یا نادرست بودن ارزش‌ها نیز یک نظام اخلاقی منسجم ندارند. نظام اخلاقی این دانش‌آموزان بر لذت‌گرایی و نسبی‌گرایی مبتنی است. باورشان آن است که «هر عامل لذت‌بخش خوب است» و «هر عامل غیرلذت‌بخش بد است». از نظر آن‌ها، خوب یا بد بودن به فرد و میزان لذت هر پدیده برای او بستگی دارد. درست و نادرست از نظر آنان به این بستگی دارد که از چه چیزی لذت می‌برند و از چه چیزی لذت نمی‌برند. هرگاه اتفاق یا حادثه‌ یا عملی موجب لذت در آن‌ها می‌شود، اتفاق و عمل درستی است و هرگاه عمل یا رفتاری لذت‌جویی نداشته‌باشد، نادرست است. بر اساس استدلال آنان، هرکسی از چیز خاصی لذت می‌برد. بنابراین، درست و نادرست برای آنان، میزان لذتی است که تجربه می‌کنند. این طرز تفکر و نگرش برای گرفتار شدن  به هر رفتار نامناسب و مخربی زمینه‌ای خطرناک است. این دانش‌آموزان به‌شدت در معرض خطر مصرف مواد روان‌گردان هستند. ضریب خطر این دسته ۹۰ درصد تعیین می‌شود.

پیشگیری بهتر از درمان

1. آگاهی دانش آموزان از توانایی هایشان باعث می شود به ارزشهای وجودیشان پی ببرند و خود را شایسته حس کنند و ظرفیت های بالقوه خود را به مرحله فعل برسانند و کسی که توانمندی خود را به فعلیت می رساند احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس می کند و قدر و منزلت خود را بیشترمی داند و هرگز سرخورده و مأیوسنشدهو گرفتار مواد مخدر نمی شوند .
2. یکی از اهداف اصلی دانش آموز در مدارس،پیشرفت تحصیلی است که در نهایت وارد دانشگاه می شوند و از فعالیتهای خود شادشدهو کسانیکه افت تحصیلی می کنندبا مشکالت زیادی روبرو می شوند که برای فرار از مشکالت به مواد مخدر روی می آورند و کمک تحصیلی و آموزشی راهی برای جلوگیری از افت تحصیلی و پیشگیری از اعتیاد است .
3. خـانه ، مدرسه ، جامعه سه ضلع اساسی آموزش و یادگیری اند،که همکـاری آنها در تعلیم و تربیت نسل آینــده ضروری می باشد و اوقات دانش آموزان به نسبت تقریبا ً مساوی بین آنها تقسیم شده است . کارکرد مثبت و منفی هر کدام بر رفتار دانش آموز تأثیر مستقیم دارد و همکاری و هماهنگی این سه ضلع ، پیشگیری از اعتیاد را بهبود می بخشد .
4. ورزش باعث شادابی و طراوت روحی و سالمت جسمی دانش آموزان می شود ، مهارتهای جسمی آنها را افزایش می دهد و شکوفا می سازد و کمک می کند تا روحیه رقابت سالم و مبارزه با بیماریهای روحی  مثل افسردگی را یاد بگیرند و از گرایش به سمت اعتیاد جلوگیری نماید .
5. دانش آموزان در مرحله ای از رشد شناختی و عاطفی قرار دارند که احساساتشان بر ادراکشان غلبه دارد ، ماجراجو و اهل ریسک اند لذا بدون توجه به آینده دست به هر خطری می زنند . به ضرر و زیان مواد مخدر زمانی پی می برند که آنرا تجربه کنند ، چون تجربه موادمخدر اعتیاد به دنبال دارد لذا جبرانش  برای آنها گران تمام می شود . پس باید عمال ً دانش آموزان را با عوارض اعتیاد آشنا کرد تا در دام اعتیاد اسیر نشوند .