خط تولید سرم‌سازی جدیدی افتتاح شد؛ خبری کوتاه که از عزمی راسخ روایت می‌کند. پروژه‌ای که ٧٠٠میلیارد تومان ارزش اقتصادی‌اش تخمین‌زده شده و قرار است سالانه ٤٠میلیون بطری به تولید داخل بیفزاید. البته زیر سایه این تولید ١٠٠نفر مستقیم و ٥٠٠نفر غیرمستقیم سرکار خواهند رفت، به عبارتی ساده‌تر این خط تولید برای ٦٠٠نفر اشتغالزایی کرده است. پروژه جدید خط تولید سرم‌سازی، قبل از این زیر سایه سنگین تحریم‌ها روند تکمیلش به کُندی پیش رفت تا جایی که ٥٠درصد عملیات عمرانی‌اش بر زمین مانده بود. هرچند در ٦ماه گذشته تلاش‌ها شبانه‌روزی شد تا این خط تولید به مرحله عملیاتی‌شدن برسد و بتواند ١٠ تا ١٥درصد از ٤٠درصد سرم وارداتی را تامین کند.
سرم‌سازی در اسفند ١٤٠١ رکورد زد؛ تولید ١٥میلیون و ١٦٢هزار سرم
تولید ماهانه سرم در سال ١٤٠٠ حداکثر ١١میلیون و تا قبل از اسفند ١٤٠١، ١٥میلیون بود. هرچند نیمه مرداد ١٤٠٢ رئیس اداره پایش زنجیره تامین دارو از تولید بیش از ٨٦میلیون عدد انواع سرم در کشور از ابتدای زمستان سال گذشته تا پایان تیر امسال خبر داد. به گفته «محمدحسین متولی»، از دی‌ماه سال گذشته تا پایان تیر امسال ٨٦میلیون و ٨٠٦ هزار عدد انواع سرم در کشور تولید شده و در همین بازه زمانی ٢٤میلیون و ٨١٧ هزار عدد سرم نیز وارد شده است. در اسفندماه رکورد تولید سرم با بیش از ١٥میلیون و ١٦٢هزار سرم در کشور شکسته شد. به گفته «متولی»، بیشترین حجم واردات سرم نیز مربوط به اردیبهشت امسال با بیش از ٦میلیون و ٦٠٠هزار واحد سرم بوده است.
٩٩درصد داروها در کشور تولید می‌شود
٨٠٠ مرکز تحقیقات شامل ٥٢مرکز در زمینه داروسازی و یک‌هزار و ٢٨٥ شرکت دانش‌بنیان در حوزه سلامت فعالیت می‌کنند. به گفته معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در شهریور ١٤٠٢ این شرکت‌ها ٤٠درصد مواد اولیه را تامین کرده و در دولت سیزدهم رشد این مراکز شتاب گرفته است. بنابرنظر «یونس پناهی»، رشته داروسازی در محافل علمی مورد توجه قرار گرفته و دانشگاه‌های نسل چهارم در دنیا نیازهای جامعه را هدف قرار داده‌اند: «٢٥٧ دانشمند در حوزه سلامت در کشور فعالیت داشته و ٢٨درصد از این دانشمندان در حوزه داروسازی کار می‌کنند. مجلات تراز اول علمی مربوط به حوزه داروسازی است و هم‌ترازان داروساز در زمینه مرجعیت علمی تلاش خوبی دارند.»
اگرچه رئیس سازمان غذا و دارو هم در همان شهریور اعلام کرد ٩٩درصد داروها تولید داخل است. «حیدر محمدی» گفته بود که در شرایط تحریم ظالمانه، صنعت داروسازی تحت‌الشعاع قرار گرفت، اما توانستیم ٩٩درصد داروها را در کشور تولید کنیم و حتی در دوران همه‌گیری کرونا، ۶ واکسن کرونا را تولید داخلی کردیم و این موارد گویای توانمندی صنایع داروسازی ما است.
حاشیه‌های امحای ٢٨٠تن سرم
٢٨٠تن سرم تاریخ گذشته در گمرک تهران امحا شد. اسفند ١٤٠٠ در بحبوحه کرونا و آمار افزایشی بستری‌ها بود که خبرها از امحای ١٨٠تن سرم گفتند. در همان تاریخ این سرم‌ها در سال ٩٥ وارد کشور شده بود و صاحب کالا قبل از منقضی‌شدن آن نسبت به انجام تشریفات کامل ترخیص اقدام نکرده بود. نکته قابل توجه این است که ظاهرا تاریخ انقضای این سرم‌ها سال ٢٠١٩ بوده است. نکته قابل تامل این بود که انحای این سرم‌ها با اوج‌گیری کرونا حاشیه‌ساز شد. اگرچه کمبود سرم هم حاشیه‌ها و بحث‌های پیرامون خود را داشت که با اوج‌گیری هرکدام از زیرسویه‌ها تب‌وتاب خاصی به خود می‌گرفت.
کرونا و جنجال‌های کمبود سرم
مرداد ١٤٠٠ بود که مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در نامه‌ای خطاب به مدیران شرکت‌های توزیع‌کننده دارو بر توزیع سرم‌های تزریقی در داروخانه‌های بیمارستانی تاکید کرد. «سیدحیدر محمدی» در نامه مزبور نوشته بود که با عنایت به افزایش مصرف سرم‌های تزریقی به‌دلیل مصرف همزمان با داروی رمدسیویر و همچنین افزایش دمای هوا و به‌منظور مدیریت توزیع این فرآورده در کشور تا اطلاع ثانوی توزیع تمامی سرم‌های تزریقی صرفا برای داروخانه‌های بیمارستانی مجاز است.
بدیهی است در صورت عدم‌توجه به مفاد این بخشنامه سهمیه‌های بعدی به شرکت متخطی تخصیص نخواهد یافت. نایب‌رئیس انجمن داروسازان هم از کمبود سرم‌های تزریقی در کشور خبر داد. «سیدعلی فاطمی» کمبود سرم‌های تزریقی را به‌دلیل افزایش موارد بستری کرونا عنوان کرده بود. اگرچه رئیس سابق انجمن داروسازان ایران هم در گفت‌وگو با فارس اعلام کرده بود که واقعیت این است که در دوره پیک کرونا، مصرف سرم افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
«مژدهی آذر» افزوده بود که معلوم نیست ماجرای کرونا به کجا ختم شود، ممکن است واریانت‌های حادتر هم اضافه شود. به همین جهت باید پیش‌بینی‌ها و دورخیزهای لازم توسط نظام بهداشت و درمان در این‌خصوص صورت گیرد. به گفته رئیس سابق انجمن داروسازان ایران، در آن برهه تامین پلی‌اتیلن‌ها که در واقع ماده اولیه برای تولید ظروف سرم است، به‌دلیل مشکلات مختلف، دشوار شده بود و خروجی چنین رویدادی، کمبود سرم در آن بازه زمانی بود.
اوج‌گیری آنفلوآنزا در آذر
آذرماه اوج آنفلوآنزاست. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت سوم آذر با بیان این خبر توصیه کرده بود که افراد بالاتر از ٦٠سال، کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، زنان باردار و... سریع‌تر نسبت به واکسیناسیون خود اقدام کنند. به گفته «شهنام عرشی»، از چند هفته قبل موارد آنفلوآنزا افزایش داشته که این روند در آبان و آذر اتفاق می‌افتد، یعنی از آبان‌ماه شروع شده و در آذر به اوج خود می‌رسد: «براساس رصد شرایط، حداقل ٢٠درصد انواع موارد سرماخوردگی‌های سرپایی مربوط به آنفلوآنزاست، البته در مواردی که بستری می‌شوند، طبیعتا سهم آنفلوآنزا بالاتر است که این موضوع و بستری‌شدن در بیمارستان در افراد با سنین بالاتر بیشتر مشاهده می‌شود.»
به گفته «عرشی»، طی سه هفته اخیر پیک بالایی از موارد بیماری را در کشور داشتیم، اما خوشبختانه از نظر دارو و امکانات، مشکلی نداشته‌ایم و اقلام مورد نیاز به اندازه کافی در کشور تامین شده است: «موارد بستری در بیمارستان و کسانی که سخت‌تر به بیماری مبتلا می‌شوند، از گروه‌های پرخطری هستند که علی‌رغم تاکیدات مقامات بهداشتی و پزشکان، از تزریق واکسن آنفلوآنزا خودداری کرده بودند.»
بخش بزرگی از نیاز کشور برای سرم به صورت داخلی تامین می شود
با شروع فصل پاییز و زمستان و اوج‌گیری آنفلوآنزا احتمال اینکه دوباره ما دچار کمبود سرم شویم وجود دارد؟ به احتمال زیاد خیر. مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو می‌گوید:«در صورت راه‌اندازی کامل خط تولید افتتاح شده جدید در تبریز با ظرفیت نهایی پیش‌بینی شده، عملا دیگر نیازی به واردات نخواهیم داشت» به گفته «جعفر نیکزاد» در حال حاضر ماهانه حدود ٢٢ میلیون بطری سرم تامین می شود که از این میزان حدود ٦ میلیون عدد وارداتی است. بنابرنظر «نیکزاد» در وضعیت فعلی، مصرف کشور بیشتر از تولید است، به همین منظور نیازمند واردات هستیم با این حال: «در حال حاضر، تنها حدود ٣٠ درصد نیاز کشور به سرم از واردات تامین می‌شود».
به گفته مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو، واردات و مصرف بالای سرم به دلیل تغییر الگوی مصرف است که بعد از همه‌گیری کرونا روند افزایشی داشته است. بنابر نظر «نیکزاد» بعد از همه‌گیری کرونا بحث برگشت بیمارستان‌ها به روال عادی فعالیت و افزایش جراحی‌های غیراورژانسی که به دلیل کرونا تعطیل شده بود و تقاضای القایی که در بخشی از مردم که تصور بر کارایی خارق‌العاده سرم در درمان بیماری‌ها دارد، باعث افزایش تقاضا برای تجویز سرم شده است.
راه‌اندازی کامل خط تولید جدید سرم‌سازی، ما را از واردات بی‌نیاز می‌کند
تا قبل از راه‌اندازی خط تولید شرکت «داروسازی دانای تبریز»، شرکت‌های داروسازی «شهید قاضی تبریز»، «سرم‌سازی ثامن مشهد»، «شیراز سرم» و دو خط سرم‌سازی در تهران شامل «فرآورده‌های تزریقی دارویی ایران» و «داروپخش» تامین‌کنندگان عمده نیاز کشور به سرم بودند که به گفته مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو همه این شرکت‌ها دولتی یا شبه‌دولتی محسوب می‌شوند.
بنابرنظر«نیکزاد» با توجه به ملاحظاتی که راه‌اندازی خط تولید سرم‌سازی دارد از جمله بحث تامین پایدار آب با کیفیت و نیاز به سرمایه‌گذاری جهت ایجاد زیرساخت بزرگ و مقیاس بالا برای تولید اقتصادی و از طرف دیگر ملاحظات حاکمیتی که به دلیل استراتژیک و حیاتی بودن این کالای سلامت‌محور وجود دارد، عملا بخش غیردولتی به این حوزه ورود جدی نداشته است.
به گفته مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو، ساخت و تجهیز یک کارخانه سرم‌سازی در سطح استانداردهای الزامی سازمان غذا و دارو، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیمی است، که بخش خصوصی کمتر در این زمینه حاضر به ریسک و سرمایه‌گذاری شده و ترجیح می‌دهد در سایر محصولات حوزه سلامت که ارزش‌افزوده بالاتری دارد و با امکانات مالی‌اش همخوانی بیشتری دارد، ورود داشته باشد. بنابر نظر «نیکزاد» شرکت داروسازی دانا که خط تولید جدید سرم افتتاح شده متعلق به این شرکت است، وابسته به یکی از بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری دولتی است و سایر شرکت‌های تولیدکننده نیز به همین ترتیب وابستگی دولتی دارند یا از منابع عمومی مانند آستان قدس رضوی هزینه اولیه راه‌اندازی آنها تامین شده است. به گفته مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو خط تولید جدیدی که افتتاح شده ما را از واردات بی‌نیاز می‌کند: «این خط تولید ظرفیت بزرگی در زمینه تولید سرم دارد که در صورت راه‌اندازی و بهره‌برداری کامل، تقریباً نیازی به واردات سرم حداقل تا مدت زیادی نخواهیم داشت»
تولید سرم از صفر تا صد در کشور قابل اجراست
در دوران کرونا داروی رمدسیویر مصرف سرم را در کشور بسیار بالا برد. به گفته مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو به «شهروند»، معمولاً در اغلب موارد، در درمان آنفلوآنزا نیازی به سرم نیست و با درمان‌های خوراکی حال بیمار رو به بهبودی می‌رود؛ این در حالی است که فرهنگ عمومی بیماران در کشور ما، درخواست تجویز سرم دارند. بنابر نظر «جعفر نیکزاد» در صورتی که به دستورالعمل‌های درمانی و به اصطلاح گایدلاین‌های درمانی توجه بیشتری شود، می‌توان مصرف رو به افزایش سرم را کنترل کرد.
به گفته مشاور دانش‌بنیان سازمان غذا و دارو، فرآیند تولید سرم، به ذات فناوری پیچیده و سختی ندارد و بیشتر بحث تجهیزات مقیاس بالا و با کیفیت و آب و مواد مصرفی است که نقش تعیین‌کننده دارد: « تقریباً امکان فراهم کردن تمامی زیرساخت‌های مورد نیاز تولید سرم از صفر تا صد در کشور وجود دارد و شرکت دانا موفق شده این کار را به سرانجام برساند.»
به گفته «نیکزاد» به «شهروند» فرایند تولید سرم نیاز به آب باکیفیت قابل تزریق دارد که شرکت داروسازی دنا با حفر چندحلقه چاه و استفاده از دستگاه‌های عظیم آب‌سازی دارویی قابل تزریق، توانسته نیاز خود را برطرف کند. ماده اولیه شیمیایی هم نمک و قند است که البته نوع دارویی و با خلوص بالای آن در سرم‌سازی کاربرد دارد.
در بحث بسته‌بندی هم شرکت داروسازی دنا تجهیزات تزریق پلاستیک برای تولید پریفرم‌های سرم‌ها را در اختیار دارد که در ادامه با دستگاه‌های خاصی، شکل‌دهی و پرکنی این سرم‌ها در خط تولید انجام می‌شود. «مواداولیه بسته‌بندی سرم‌ها نیز از پتروشیمی داخلی قابل تهیه است که وابستگی این حوزه به واردات خارجی را بسیار کاهش خواهد داد.»
نظر شما